Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη: «Κλειδί» η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση – Μπορεί να υποστραφεί η νόσος;

Η 14η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα του Διαβήτη, από τον Διεθνή Οργανισμό Διαβήτη και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 1991.

Στόχος της ημέρας είναι η ενημέρωση και η αφύπνιση του κοινού, ως απάντηση στην αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με το διαβήτη και την απειλή που αυτός αποτελεί για την υγεία.

Η Παγκόσμια Ημέρα του Διαβήτη επισημοποιήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 2006 όπου ορίστηκε ημερολογιακά να τοποθετείται στις 14 Νοεμβρίου, ημέρα γενεθλίων του Sir Frederick Banting, ο οποίος ανακάλυψε την ινσουλίνη μαζί με τον Charles Best το 1922.

Στην Ελλάδα 1 στους 10 είναι διαβητικός ενώ εκτιμάται ότι 300.000 με 500.000 έχουν σακχαρώδη διαβήτη και δεν το γνωρίζουν.

Περισσότεροι από 800 εκατομμύρια ενήλικες σε όλο τον κόσμο ζουν με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2, με το παγκόσμιο ποσοστό διαβήτη στους ενήλικες να διπλασιάζεται μεταξύ του 1990 και του 2022, σύμφωνα με τα ευρήματα ανάλυσης που δημοσιεύεται στο περιοδικό «The Lancet», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη.

Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά ασθενών με διαβήτη το 2022 (το 25% ή περισσότερο του πληθυσμού είχε διαβήτη) ήταν οι νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, οι χώρες που βρίσκονται στην Καραϊβική, τη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική, όπως επίσης το Πακιστάν και η Μαλαισία. Στις ΗΠΑ τα ποσοστά διαβήτη το 2022 ήταν 11,4% στις γυναίκες και 13,6% στους άνδρες. Σύμφωνα με τη μελέτη, ένας σημαντικός παράγοντας για την αύξηση των ποσοστών διαβήτη τύπου 2 είναι η παχυσαρκία και η κακή διατροφή.

Τι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης;

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολική νόσος η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη.

Οι κύριοι τύποι σακχαρώδους διαβήτη είναι ο διαβήτης τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενος), ο διαβήτης τύπου 2 (μη ινσουλινοεξαρτώμενος) και ο διαβήτης της κύησης. Ο σακχαρώδης διαβήτης έχει χρόνια πορεία και μπορεί να προκαλέσει μια σειρά σοβαρών επιπλοκών, όπως καρδιαγγειακή νόσο, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, βλάβες του αμφιβληστροειδούς, βλάβες των νεύρων, στυτική δυσλειτουργία.

Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 οφείλεται στην καταστροφή των Β κυττάρων του παγκρέατος, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες παράγουν την ορμόνη ινσουλίνη. Έτσι, σε αυτόν τον τύπο σακχαρώδη διαβήτη παρατηρείται απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης και για τη θεραπεία αυτού είναι απαραίτητη η εξωγενής χορήγησης ινσουλίνης.

Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 οφείλεται σε συνδυασμό διαταραχής της έκκρισης αλλά και της δράσης της ινσουλίνης (αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη).

Αρχικά πρέπει να γίνει διαχωρισμός ανάμεσα στους τύπους διαβήτη. Στον διαβήτη τύπου 1 ο οργανισμός δεν μπορεί να παράγει καθόλου ινσουλίνη, ενώ στον διαβήτη τύπου 2 παράγεται μικρή ποσότητα ινσουλίνης, η οποία δεν επαρκεί για τις ανάγκες του οργανισμού.

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη είναι η παχυσαρκία, η απουσία άσκησης, η κληρονομικότητα, οι γυναίκες με ιστορικό γέννησης υπέρβαρου τέκνου ή που πάσχουν από το σύνδρομο των πολυκυστικων ωοθηκών, η υπέρταση, το ιστορικό καρδιαγγειακού επεισοδίου και άλλοι.

Ο σημαντικός ρόλος της πρόληψης και του ελέγχου 

Τα άτομα με προδιαβήτη πρέπει να παρακολουθούνται για την ανάπτυξη διαβήτη από τους ειδικούς τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.

Η αλλαγή στον τρόπο ζωής μπορεί να μειώσει το ποσοστό εξέλιξης σε σακχαρώδη διαβήτη και μάλιστα είναι πιο αποτελεσματική ακόμα και από τη χορήγηση αντιδιαβητικών φαρμάκων.

Οι ασθενείς με προδιαβήτη θα πρέπει να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες που θα λάβουν από τον ιατρό τους με στόχο την απώλεια βάρους και την αύξηση της σωματικής τους δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, πρέπει να αντιμετωπίζονται και άλλοι συνυπάρχοντες παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία.

Ο Διαβητολόγος, Γέωργιος Κούρτογλου, αναλύει στην Parallaxi, τη νόσο του διαβήτη καθώς και τη μεγάλη σημασία της πρόληψης και του ελέγχου: 

«Ο διαβήτης είναι ένα διαρκώς αυξανόμενο πρόβλημα, με το 12% του ελληνικού πληθυσμού να πάσχει από διαβήτη και το 6% από πρόδιαβητη, με το 1/3 των ανθρώπων να είναι αδιάγνωστοι, μη γνωρίζοντας ότι έχουν διαβήτη. Είναι μία νόσος που δρα ύπουλα, χωρίς συμπτώματα, για πολλά χρόνια, κυρίως ο διαβήτης τύπου 2, που είναι και ο πιο συχνός. Πολλές φορές έρχονται οι ασθενείς με διαβητικές επιπλοκές γιατί η νόσος “δούλευε” στον οργανισμό τους για χρόνια.

Για αυτόν τον λόγο η πρόληψη είναι πάρα πολύ σημαντική. Όσοι δεν έχουν παράγοντες κινδύνου, όπως οικογενειακό ιστορικό, υπέρταση ή έχουν περάσει εγκεφαλικό, αρχίζουν να κάνουν έλεγχο τουλάχιστον στα 40 και να συνεχίζεται ανά 3 χρόνια. Όσοι όμως έχουν προδιάθεση ή έχουν περάσει κάτι από τα παραπάνω, ο έλεγχος οφείλει να φτιάξει πολύ νωρίτερα, τουλάχιστον στα 20 έτη και να γίνεται συχνά». 

Τι συμβαίνει με τον προδιαβήτη; 

Προδιαβητικά ονομάζονται τα άτομα που έχουν τιμές σακχάρου υψηλότερες των φυσιολογικών, όχι, όμως, τόσο υψηλές για να χαρακτηριστούν διαβητικοί. Ο όρος «προδιαβήτης» υποδεικνύει τον σχετικά υψηλό κίνδυνο για μελλοντική ανάπτυξη διαβήτη και καρδιαγγειακής νόσου.

Για τον διαβήτη οφείλουν να ελέγχονται άτομα ασυμπτωματικά, μη παχύσαρκα και χωρίς παράγοντες κινδύνου, στην ηλικία των 45 χρόνων.

Νωρίτερα οφείλουν να ελέγχονται τα άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα και έχουν κάποιο επιπλέον παράγοντα κινδύνου, όπως έλλειψη άσκησης, συγγενείς πρώτου βαθμού με διαγνωσμένο σακχαρώδη διαβήτη, ή πάσχουν από υπέρταση, δυσλιπιδαιμία ή καρδιαγγειακή νόσο.

Επίσης, πρέπει να ελέγχονται τακτικά οι υπέρβαρες/παχύσαρκες μητέρες που είχαν διαγνωσθεί με διαβήτη κυήσεως ή έχουν γεννήσει υπέρβαρα νεογνά.

Ο κ. Κούρτογλου εξηγεί τη διαδικασία που ακολουθεί όταν ένα άτομο διαγνωστεί με διαβήτη ή προδιαβήτη: 

«Αν διαγνωστεί ένας άνθρωπος με διαβήτη, τότε πρέπει να αρχίσει η αντιμετώπιση με υγιεινή διατροφή και άσκηση, με στόχο να φτάσουμε σε ένα αποδεκτό σωματικό βάρος, το οποίο να διατηρήσουν. Αν το ζάχαρο είναι στο επίπεδο του προδιαβήτη, δηλαδή ανάμεσα στο 101 και στο 125 και η καμπύλη γλυκόζης στο 140  με 200, τότε χρειάζεται πάλι εντατική προσπάθεια με διατροφή και άσκηση για να επανέλθουν οι τιμές στο φυσιολογικό, να υποστραφεί δηλαδή ο διαβήτης, κάτι που μπορεί να γίνει και αυτό θέλουμε. Οι μελέτες δείχνουν ένα “παράθυρο” τριών χρόνων, μέσα στο οποίο μπορεί να υποστραφεί η νόσος».

Διάγνωση και αντιμετώπιση

Η διάγνωση του διαβητικού ασθενούς γίνεται με τη μέτρηση του πρωινού σακχάρου αίματος ή των τιμών σακχάρων κατά τη διάρκεια της καμπύλης γλυκόζης.

Στη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη χρησιμοποιείται, επίσης, η μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), η οποία αντανακλά το μέσο όρο των σακχάρων του τελευταίου τριμήνου.

Τέλος ο κ. Κούρτογλου αναλύει την αντιμετώπιση που χρειάζεται να έχει όχι μόνο διαβητικός ασθενής αλλά και ο γιατρός του, στη διαδικασία του ελέγχου αλλά και της διάγνωσης: 

«Όταν κάποιος διαγνωσθεί με διαβήτη, το πρώτο πράγμα που πρέπει να δούμε είναι αν ο διαβήτης είναι Τύπου 1 ή Τύπου 2, δηλαδή αν χρειάζεται ινσουλίνη ή αν μπορεί να αντιμετωπιστεί με διατροφή και άσκηση, χωρίς κλινική αγωγή.

Σε όλες τις περιπτώσεις, ο στόχος είναι μία σωστή διατροφή, για την απόκτηση και τη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους, η αυξημένη σωματική δραστηριότητα και φυσικά ο έλεγχος για ήδη εγκατεστημένες επιπλοκές, όπως για παράδειγμα, στα μάτια, τα νεφρά, την καρδιά και τα αγγεία.

Τέλος, η συχνή παρακολούθηση του ζαχάρου, με στόχο οι τιμές να επανέλθουν σε αποδεκτά επίπεδα. Πρέπει σίγουρα ο γιατρός να ενημερώσει τον ασθενή, αλλά και το άτομο με διαβήτη να συμμετέχει στη θεραπεία του». 

«Η συνεχής προσπάθεια και φροντίδα είναι απαραίτητη για την πρόληψη και την εξέλιξη την επιπλοκών, έτσι ώστε να σταματήσουν όσο είναι νωρίς. Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να πανικοβάλλονται αλλά ούτε και να επαναπαύονται, φαινόμενα που βλέπουμε αρκετά συχνά. Χρειάζεται ενημέρωση από τους γιατρούς και από άλλους φορείς, την Πολιτεία, τους δήμους, τις επιστημονικές οργανώσεις και σε αυτό μας βοηθά η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη. Δεν είναι θέμα γιορτής, είναι θέμα ενσυναίσθησης, ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης», καταλήγει ο ίδιος.

Τα «επικίνδυνα» τρόφιμα για τον διαβήτη

Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η ζάχαρη και όλα τα τρόφιμα που την περιέχουν, είναι τα μοναδικά που ανεβάζουν το σάκχαρο. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει.

Το σάκχαρο μπορεί να αυξηθεί από όλες τις τροφές που περιέχουν σάκχαρα, δηλαδή υδατάνθρακες. Οι τελευταίοι αποτελούν συστατικό που μπορεί να βρούμε σε ομάδα φρούτων , λαχανικών, γαλακτοκομικών προϊόντων, με εξαίρεση όλα τα είδη τυρών και την ομάδα του αμύλου, δηλαδή, μεταξύ άλλων, τα μακαρόνια, το ψωμί, το ρύζι και τις πατάτες.

Επομένως υδατάνθρακες κρύβονται σε όλες τις τροφές εκτός από τα τυριά, το κρέας, τα λίπη και τα έλαια.

Τι συμβαίνει με το αλκοόλ 

Το αλκοόλ όσο διασκεδαστικό και αν μπορεί να γίνει, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σε όλους, αλλά ακόμα περισσότερη στα διαβητικά άτομα.

Το αλκοόλ προκαλεί υπογλυκαιμία και γι’ αυτόν τον λόγο, οι διαβητικοί πρέπει πάντα να το καταναλώνουν μαζί με κάποιο σνακ ή γεύμα που να περιέχει υδατάνθρακες.  Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο διαβητικός μπορεί να καταναλώνει αλκοόλ ακατάπαυστα, χωρίς περιορισμούς.

Ο περιορισμός που υπάρχει στους διαβητικούς για το αλκοόλ, είναι τα 2 ποτά την ημέρα για τους άντρες και το 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες. Η ποσότητα του αλκοόλ που περιέχει ένα ποτό όμως είναι καθαρά υποκειμενική. Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις, το 1 ποτό ισοδυναμεί με ½ ποτήρι κρασί ή 1 κουτάκι (330 ml) μπύρα ή 1 σφηνάκι (30ml) σκληρό αλκοόλ ( βότκα, ουίσκι, τζιν κ.α.). Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι η μπύρα περιέχει υδατάνθρακες, οι οποίοι θα πρέπει να υπολογιστούν στον ημερήσιο καταμερισμό των υδατανθράκων.

Οι δράσεις στη Θεσσαλονίκη

Το 37ο Πανελλήνιο Ετήσιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης & Εκπαίδευσης για τον Σακχαρώδη Διαβήτη με διεθνείς συμμετοχές, διοργανώνεται στις 13-16 Νοεμβρίου 2024, στο ξενοδοχείο Makedonia Palace στη Θεσσαλονίκη.

“Στο πλαίσιο του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί Εκδήλωση για το κοινό, το πρωί του Σαββάτου, 16 Νοεμβρίου 2024, στις 10.00, στην αίθουσα “Ολύμπιον”, στο Ολύμπιον – Πλ. Αριστοτέλους, προσανατολισμένη στην καταπολέμηση της νόσου της Παχυσαρκίας. Η εκδήλωση είναι δωρεάν και αφορά την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με την παχυσαρκία σε κάθε ηλικία”, δήλωσε στην ΕΡΤ3 ο Δημήτρης Σκούτας, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, Ειδικός παθολόγος – διαβητολόγος Διδάκτωρ Δ.Π.Θ

“Πριν από 50 χρόνια το ποσοστό ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη ήταν στο 2% ενώ σήμερα έφτασε στο 12%”, πρόσθεσε. “Στο συνέδριο θα ασχοληθούμε κυρίως με τη μάστιγα της παχυσαρκίας που φτάνει σήμερα στο 25-30% στους ενήλικες ενώ στα παιδιά είμαστε στους πρώτους στην Ευρώπη”, τόνισε. “Υπάρχουν πλέον θεραπείες που βοηθούν τους ασθενείς να ζήσουν καλά και περισσότερο”, κατέληξε.

Την Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 2024, Παγκόσμια Ημέρα Σακχαρώδη Διαβήτη, ο Λευκός Πύργος θα ντυθεί στα «μπλε» στέλνοντας μήνυμα συστράτευσης.

*Με πληροφορίες από eurolife.gr, iatriko.gr