Πώς αντιμετωπίζουμε σωστά τη ζέστη

Λέξεις: Γιώργος Παππάς

Ζέστη, οπότε ανάρτηση με 9 (+1) σημεία για το πώς παραμένουμε υγιείς σε υψηλές θερμοκρασίες:

1. Οι επιδράσεις μπορεί να είναι ήπιες:

-μυϊκές κράμπες μετά από άσκηση (χαρακτηριστικά σε κοιλιακούς και μεγάλους μύες των άκρων), -θερμική συγκοπή (ζάλη ή λιποθυμία ειδικά μετά από παρατεταμένη ορθοστασία σε θερμό περιβάλλον, ειδικά σε άτομα με προδιάθεση για ορθοστατικές διαταραχές- όπως οι ηλικιωμένοι, όσοι λαμβάνουν αντιυπερτασικά, αλλά θεωρητικά και μια υποκατηγορία ατόμων με long covid), -οιδήματα υψηλών θερμοκρασιών (πρηξίματα στα άκρα που ΔΕΝ χρήζουν αγωγής με διουρητικά), -και θερινή ή ερυθρά ιδρώα (φράζουν οι ιδρωτοποιοί αδένες και γεμίζει το δέρμα φυσαλίδες, οι δροτσίλες επί το λαϊκότερον- ένας λόγος παραπάνω να μην φοράμε εφαρμοστά στενά ρούχα το καλοκαίρι, πέρα από το γεγονός ότι ένας/ μία στο εκατομμύριο δείχνουν ωραία με εφαρμοστά, οι υπόλοιποι να μην κοροϊδευόμαστε, και δεν είναι υγιεινό λοιπόν).

2. Οι επιδράσεις όμως μπορεί να είναι σοβαρότερες:

-ένα συνεχές συμπτωμάτων που ξεκινά από την θερμική εξάντληση (με ζάλη και αδυναμία, εξαιτίας αφυδάτωσης και διαταραχών του νατρίου), -εξελίσσεται σε θερμικό τραύμα σημαντικών εσωτερικών οργάνων (επειδή αυξάνεται η ροή στο δέρμα, από 250 ml/min έως 6-8 lt/min, ελαττώνεται η ροή αίματος κατά 30% σε νεφρούς και έντερο για παράδειγμα) -και καταλήγει στην θερμοπληξία, όπου συνήθως έχουμε και θερμοκρασίες πάνω από 40° C ΚΑΙ απαραίτητα νευρολογικά συμπτώματα, τα οποία μπορεί να είναι φαινομενικά ήπια, μια αστάθεια π.χ., αλλά ταχύτατα να εξελιχθούν έως και σε κώμα. Η θερμοπληξία μπορεί να φαίνεται παραπλανητικά ελεγχόμενη στην αρχή με εργαστηριακές εξετάσεις να τις φτύνεις να μη τις ματιάσεις, αλλά σε πολλές περιπτώσεις ακολουθεί έκπτωση εντός 24-48 ωρών όπου τα εργαστηριακά πάνε χάλια, και μπορεί να επιδεινωθεί κι άλλο γύρω στην 4η-5η ημέρα, με νεφρική ή ηπατική δυσλειτουργία και ραβδομυόλυση.

3. Υπάρχει η κλασική θερμοπληξία, αυτή που εμφανίζεται σε ευπαθείς σε θερμές μέρες (μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι, άτομα που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν ή άστεγοι ή ψυχιατρικοί ασθενείς),

-υπάρχει και η θερμοπληξία μετά από άσκηση, όπου η εξωτερική θερμοκρασία επιδρά παράλληλα με την αυξημένη εσωτερική μεταβολική παραγωγή θερμότητας- ειδικά στην εποχή μας που υπάρχει πληθώρα trainers/ coaches που πιέζουν τον έρμο που τους εμπιστεύτηκε να τρέχει 5 χιλιόμετρα μέσα στο καταμεσήμερο (ή ο ίδιος ο έρμος έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και την είδε υπεραθλητής), είναι συχνό φαινόμενο η θερμοπληξία μετά από άσκηση, και παρατηρείται σε νέους και κατά τα άλλα υγιείς. (Ναι, ξέρω, “εμείς όταν ήμαστε μικροί παίζαμε στον ήλιο και δεν πάθαμε τίποτε”- δεν θα πάθουν πολλοί, ένας θα πάθει στους πολλούς, φτάνει. Και ας μην υποθέσουμε τι ανόητα πράγματα μπορεί να έχουμε κάνει στη ζωή μας επειδή “μας βάρεσε ο ήλιος”, μπορεί να βρούμε μια καλή δικαιολογία έτσι βέβαια). Στην θερμοπληξία άσκησης ανήκει και η θερμοπληξία μετά από σωματική εργασιακή καταπόνηση σε μέρες καύσωνα φυσικά.

4. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην θερμοπληξία μπορεί να προδιαθέσει σωρεία φαρμάκων. Πολλά νευρολογικά και ψυχιατρικά φάρμακα επηρεάζουν άμεσα το κέντρο τηες θερμορρύθμισης στον εγκέφαλο. Άλλα της κατηγορίας μπορεί να επηρεάσουν το αυτόνομο νευρικό σύστημα και συνεπώς και την ικανότητα να ιδρώνουμε. Μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων λαμβάνουν τέτοια φάρμακα, οπότε γίνονται περισσότερο επιρρεπείς στο να πάθουν θερμοπληξία. Άλλη κατηγορία ουσιών που μπορεί να προδιαθέσει σε θερμοπληξία είναι όσα προκαλούν αυξημένο μεταβολισμό και άρα αυξημένη μεταβολική παραγωγή θερμότητας- από “αθώα” διεγερτικά για την συγκέντρωση και καρνιτίνες και πρασινα τσάγια “για το μεταβολισμό” μέχρι κοκαΐνη. Τέλος, τα αντιυπερτασικά, και ειδικά τα διουρητικά (προφανώς, εφόσον πολλά από τα συμπτώματα προέρχονται από απώλεια όγκου υγρών).

5. Μια ξεχωριστή κατηγορία νοσηρότητας σε υψηλές θερμοκρασίες: η αυξημένη πιθανότητα για επιδείνωση προϋπαρχόντων χρόνιων καρδιοαναπνευστικών νοσημάτων. Το καλοκαίρι του 2023, σύμφωνα με το ετήσιο άρθρο από το ISI Global που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine τον περασμένο Αύγουστο, η Ελλάδα ήταν η πρωταθλήτρια της Ευρώπης σε αναλογία θανάτων εξαιτίας υψηλών θεμροκρασιών- ειδικά στις γυναίκες η αναλογία ήταν υπερδιπλάσια της δεύτερης Βουλγαρίας. Πάνω από 4000 θάνατοι στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 2023, μπορούν να αποδοθούν (και) στις αυξημένες θερμοκρασίες, σύμφωνα με το άρθρο, αυξημένοι κατά 30% περίπου σε σχέση με το καλοκαίρι του 2022.

6. Προφανώς παίζει ρόλο και η υγρασία- άλλωστε, σε υγρασία 75% παύει να μπορεί να εξατμιστεί ο ιδρώτας μας, ακυρώνοντας έναν μείζονα μηχανισμό θερμορρύθμισης.

7. Αντιμετώπιση: -Παράμετρος 1: “το βασικό δεν είναι πόσο ψηλά πήγε η θερμοκρασία αλλά για πόσο διάστημα είναι θερμός ο ασθενής”. -Παράμετρος 2: cool first, transport later. -Παράμετρος 3: σε 5 λεπτά να έχεις κάνει διαφοροδιάγνωση, σε 10 λεπτά να έχεις ξεκινήσει να κρυώνεις τον ασθενή, σε 30 λεπτά να τον έχεις επαναφέρει σε θερμοκρασία κάτω από 39 ° C.

-Προβλήματα σε όλα αυτά; Αναξιόπιστη η κλινική εξέταση (για παράδειγμα το δέρμα, που στην κλασική θερμοπληξία μπορεί να είναι ξηρό ή και δροσερό εξαιτίας υποογκαιμίας, ενώ στην θερμοπληξία άσκησης είναι κάθιδρο). Αναξιόπιστη αντίστοιχα η θερμομέτρηση στα περισσότερα σημεία του σώματος- ιδανικά από το ορθό θα θερμομετρήσει κανείς, αλλά αν προσπαθείς να κρυώσεις τον ασθενή δεν σταματάς κάθε τρεις και λίγο να ξαναθερμομετρήσεις από το ορθό. Τέλος, πόσο εύκολο είναι να πετύχεις ένα ρυθμό κρυώματος του ασθενή πάνω από 0,15 ° C ανά λεπτό;

8. Ιδανικά το πετυχαίνεις αυτό με εμβύθιση σε παγωμένο νερό, σε μπανιέρα με παγάκια. Είναι ο ταχύτερος τρόπος. Αλλά πού θα βρεις την μπανιέρα επι τόπου που πρέπει να αρχίσεις το cool first; Και ακόμη και στο νοσοκομείο, δεν αφθονούν μπανιέρες, μη σου πω και παγάκια.

Οπότε πας σε λιγότερο αποδοτικά μέτρα, σε συνδυασμό (εξυπακούεται ότι του έχεις βγάλει τα ρούχα του θερμόπληκτου πρώτα): κρύο νερό, με λάστιχα και κουβάδες και στη ντουζιέρα. Κρύο νερό σε συνδυασμό με ανεμιστήρα. Παγάκια παντού, κατά προτίμηση σε μασχάλες, βουβώνες, λαιμό- άλλοι λένε πέλματα, παλάμες, μάγουλα- εν τέλει ακόμη καλύτερα σε όλο το σώμα. Να βάλουμε και κρύο φυσιολογικό ορό στη φλέβα; Να βάλουμε, αλλά προσοχή με τα υγρά, ειδικά σε ηλικιωμένους, μην τους καταλήξουμε με πνευμονικό οίδημα ή νάτριο αλλού γι’ αλλού. Να δώσουμε αντιπυρετικό να πέσει η θερμοκρασία; Όχι, δεν πιάνει.

9. Προλαμβάνουμε: επανεκτιμούμε την φαρμακευτική αγωγή των ηλικιωμένων. Φροντίζουμε να μην εκτεθούν σε υψηλές θερμοκρασίες επί μακρόν. Αποφεύγουμε άσκηση και ορθοστασία σε καύσωνα- δεν παριστάνουμε τους μάχιμους, δεν είναι ο καύσωνας κατάλληλο πεδίο για κάτι τέτοιο. Διατηρούμε τον όγκο υγρών του σώματός μας (δεν περιλαμβάνονται τα τσίπουρα στην μέθοδο αυτή).

10. Η εικόνα των ιδρωμένων προσώπων από το Γυμνοί στον Ήλιο, τον θρίαμβο της γραφής της Πατρίσια Χάισμιθ, του Αλέν Ντελόν, της σκηνοθεσίας του Ρενέ Κλεμάν, της φωτογραφίας του Henri Decae, της μουσικής του Νίνο Ρότα, του παραστήματος του Μωρίς Ρονέ και της Μαρί Λαφορέ. Η πρώτη μεταφορά του Τομ Ρίπλεϊ στην οθόνη, 1960, η καλύτερη ανάμεσα σε πολλές καλές (του Βέντερς ήταν αριστούργημα αλλά άσχετο με την Χάισμιθ, του Μινγκέλα σχεδόν αριστούργημα αλλά ο Ματ Ντέιμον δεν είχε την απειλητική γοητεία του Ντελόν ως Ρίπλεϊ, κάτι που είχε σε γκροτέσκα μορφή σε επόμενη ταινία ο Μάλκοβιτς, ενώ τίμιο ήταν κι ένα με τον Πέπερ παραδοξως. Το τηλεοπτικό ήταν φωτογράφιση μόδας, δεν ήταν Χάισμιθ). Αύριο λοιπόν, το Γυμνοί στον Ήλιο, ταινία ιλιγγιώδους φωτός και ιλιγγιώδους σοκ για την συνάντηση ομορφιάς και κακού, θα προβληθεί στις 9.30 το βράδυ στην αυλή του Θυμωμένο Πορτραίτο στα πλαίσια του Crime Fiction Stories IV. Tην Δευτέρα το βράδυ θα πάρει σειρά ο Dr No, ο πρώτος 007, ο Κόνερυ και η Ούρσουλα (να ξαναδούμε όσο προλαβαίνουμε, τώρα πριν κάνουν νέο Μποντ κάποιον ατάλαντο όλο πόζα και βγαλμένα φρύδια).

*O Γιώργος Παππάς είναι παθολόγος και διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.