Τι αναπνέουμε από τις πυρκαγιές;

Μία σημαντική παράμετρος των καταστροφών που προκαλούν οι πυρκαγιές, με οδυνηρές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία, είναι η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με επικίνδυνα αέρια και σωματίδια που απελευθερώνονται από τις καύσεις.  

Η ανθρωπότητα έχει εισέλθει ανεπιστρεπτί σε ένα φαύλο κύκλο όπου, λόγω της κλιματικής αλλαγή, αυξάνονται οι πυρκαγιές στον πλανήτη, οι οποίες δημιουργούν εκπομπές άνθρακα, που με τη σειρά τους βοηθούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη και επιδρούν στην κλιματική αλλαγή. Με τις καύσεις απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα και άλλα τοξικά αέρια και μικροσωματίδια, ιδίως όταν καίγονται μη οργανικά υλικά, τα οποία είναι επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου.

Αυτές τις ημέρες η Ελλάδα καίγεται από τον Έβρο μέχρι την Πελοπόννησο και οι  καπνοί και οι στάχτες από τις φωτιές, έχουν μεταφερθεί εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Χθες ο ουρανός και ο αέρα στη Χαλκιδική γέμισε στάχτες από τις πυρκαγιές στον Έβρο ενώ η φωτιά στις Καλύβες είχαν δημιουργήσει ένα απόκοσμο σκηνικό στον ορίζοντα. Η φωτιά μερικές φορές μπορεί να απέχει χιλιόμετρα αλλά οι συνέπειες της όπως αποδεικνύεται βρίσκονται δίπλα μας.

Όπως τονίζει στην Parallaxi, η Κωνσταντίνα Σαμαρά, καθηγήτρια στο Εργαστήριο Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας του ΑΠΘ, «οι πυρκαγιές πάντα δημιουργούν πρόβλημα, διότι ο καπνός που δημιουργείται περιέχει επικίνδυνα τοξικά συστατικά, τα οποία μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις και επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα».

«Το βασικό είναι να αποφύγουν την εισπνοή και την έκθεση στους ρύπους, δηλαδή στα μικροσωματίδια τα οποία μπορούν να διεισδύσουν στα βαθύτερα τμήματα του αναπνευστικού και μεταφέρουν καρκινογόνα συστατικά, ιδίως όταν προέρχονται από καύσεις πλαστικών, ελαστικών η οικιακών συσκευών» τονίζει και σημειώνει ότι «τα μικροσωματιδια από αυτά τα υλικά είναι άκρως επικίνδυνα».

Ανάλογα και ο διδάκτορας Βιολογίας – Οικολογίας, Γιώργος Μπλιόνης τονίζει πως οι επιδράσεις από τις καύσεις πρέπει να μελετώνται βάσει στοιχείων και πως εξαρτάται κυρίως από την χρονική διάρκεια του φαινομένου της συγκέντρωσης των ρύπων, που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από τις φωτιές. «Όταν είναι πρόσκαιρο το φαινόμενο επηρεάζονται κυρίως οι κοντινές περιοχές, αλλά οι πυρκαγιές προσθέτουν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, επιτείνοντας την ταχύτητα της κλιματικής αλλαγής» τονίζει και χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση των στοιχείων ώστε να υπάρχουν ασφαλή συμπεράσματα.

Ρεκόρ εκπομπών άνθρακα από τις τελευταίες πυρκαγιές στην Ελλάδα

Η κατάσταση στην χώρα μας σε ότι αφορά την έκλυση και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το τελευταίο διάστημα, λόγω των πυρκαγιών που έχουν ξεσπάσει, μόνο για τον μήνα Ιούλιο, σύμφωνα με το επιστημονικό δίκτυο Copernicus ήταν οι υψηλότερες για αυτήν την περίοδο στην Ελλάδα τα τελευταία 21 χρόνια.

Συνολικά, όπως αναφέρει το  Copernicus «ένας μεγατόνος εκπομπών άνθρακα» εκπέμπεται μεταξύ 1ης Ιουλίου και 25ης Ιουλίου, «σχεδόν διπλασιάζοντας το ρεκόρ του Ιουλίου 2007». Μάλιστα οι πυρκαγιές στην Ελλάδα ήταν και είναι ορατές από το διάστημα, χάρη στο δορυφορικό δίκτυο της αποστολής Copernicus.

🔥🇬🇷 #Greece #wildfire emissions have been the highest for a month of July in two decades, according to data from the #CopernicusAtmosphere Monitoring Service’s Global Fire Assimilation System.

Read more about the wildfires in the Mediterranean 👉 https://t.co/yTmOdA9Vgi pic.twitter.com/YDgwGouvxU

— Copernicus ECMWF (@CopernicusECMWF) July 26, 2023

Επίσης δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η θερμοκρασία στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 2,3°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή (1850-1900), με ρυθμό δύο φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο από την δεκαετία του 1980. Το γεγονός, στο πλαίσιο του φαύλου κύκλου της κλιματικής αλλαγής, εξηγεί και το ξέσπασμα της φωτιάς στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Ισπανία.

Όπως αναφέρει ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης, Απόστολος Βουλγαράκης κάτοχος Έδρας AXA για τις Πυρκαγιές και την Κλιματική Αλλαγή, οι επιπτώσεις από τους καπνούς των πυρκαγιών σε καμίας περίπτωση δεν είναι αμελητέες καθώς «πέρα από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), το οποίο επηρεάζει δραστικά το κλίμα αλλά δεν είναι τοξικό αέριο, οι πυρκαγιές εκπέμπουν μία σειρά από άλλους ρύπους οι οποίοι είναι επικίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία».

Οι πυρκαγιές εκπέμπουν μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, μεθάνιο, ενώ προκαλούν και παραγωγή τροποσφαιρικού όζοντος, ενός ιδιαίτερα τοξικού ρύπου τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα φυτά, με αρνητικές συνέπειες και στη γεωργία.

«Το σίγουρο είναι ότι συνδυασμοί πυρκαγιών και ανέμων που οδηγούν τον καπνό προς κατοικημένες περιοχές και ιδίως σε μεγάλα αστικά κέντρα, έχει πολλαπλάσια σοβαρότερες επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού σε σχέση με περιπτώσεις όπου οι ρύποι δεν καταλήγουν σε τέτοιες περιοχές. Σε κάθε περίπτωση, οι ρύποι από πυρκαγιές μπορούν να μείνουν στην ατμόσφαιρα για ώρες, ημέρες, ή και εβδομάδες. Ποιο είναι το σωτήριο φαινόμενο που μειώνει αυτούς τους χρόνους: μία καλή βροχή», τονίζει ο Α. Βουλγαράκης.

Οι κίνδυνοι και τα μέτρα προστασίας που προτείνει το υπουργείο Υγείας

Σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες και γιατρούς, η έκθεση στον καπνό μίας πυρκαγιάς ενδέχεται να προκαλέσει ερεθισμούς στα μάτια και την αναπνευστική οδό, βήχα, βρογχίτιδα, ενδέχεται να επιδεινώσει ή να πυροδοτήσει συμπτώματα κρίσης άσθματος και σε ορισμένες περιπτώσεις διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας, όπως δύσπνοια.

Επίσης, σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα ενδέχεται να οδηγήσει σε διαταραχές ρυθμού της καρδιάς και σε ακραίες περιπτώσεις σε καρδιαγγειακά επεισόδια με κατάληξη τον θάνατο. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο κίνδυνος εγκαυμάτων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος εξαιτίας της εισπνοής θερμών αερίων, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές επιπλοκές.

Σύμφωνα με μελέτη που περιλαμβάνει δεδομένα από 749 πόλεις σε όλο τον κόσμο, και παρουσιάστηκε στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, τουλάχιστον 33.500 θάνατοι ετησίως παγκοσμίως μπορεί να αποδοθούν στην ατμοσφαιρική ρύπανση από δασικές πυρκαγιές. Όπως αναφέρει η μελέτη «οι θάνατοι που σχετίζονται με τον καπνό και την ατμοσφαιρική ρύπανση από δασικές πυρκαγιές εκτιμάται ότι είναι σχεδόν τόσοι πολλοί όσο ο αριθμός των ετήσιων θανάτων παγκοσμίως που σχετίζονται με την ζέστη».

Μπροστά στους κινδύνους που εγκυμονεί η ατμοσφαιρική επιβάρυνση και ρύπανση από τις πυρκαγιές, το υπουργείο Υγείας παρέχει αναλυτικές οδηγίες για προστασία από τις πυρκαγιές και τα υπολείμματά τους (σκόνη και στάχτες), οι οποίες συστήνονται από την αρμόδια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας (ΕΕΔΥ):

• Απομακρυνθείτε από την ευρύτερη περιοχή της πυρκαγιάς, εφόσον είναι εφικτό.
• Αν δεν είναι εφικτή η απομάκρυνση, μείνετε σε κλειστούς χώρους και διατηρήστε τον εσωτερικό αέρα καθαρό ακολουθώντας τις εξής συστάσεις:
• Διατηρείστε τα παράθυρα και τις πόρτες κλειστά.
• Χρησιμοποιείστε κλιματισμό ο οποίος να διαθέτει ανακύκλωση εσωτερικού αέρα και καλά συντηρημένα φίλτρα.
• Αποφύγετε το κάπνισμα στους κλειστούς χώρους.
• Αποφύγετε το μαγείρεμα με τη χρήση ψησταριάς.
• Αποφύγετε τη χρήση αεροζόλ (εντομοκτόνα, αρωματικά χώρου, σπρέι μαλλιών).
• Αποφύγετε τη χρήση κεριών για φωτισμό.
• Αποφύγετε τη χρήση ηλεκτρικής σκούπας.
• Αποφύγετε άσκοπες μετακινήσεις και εξωτερικές δραστηριότητες, κυρίως οι ευπαθείς ομάδες (άτομα με αναπνευστικά ή καρδιαγγειακά νοσήματα, ηλικιωμένοι, παιδιά, έγκυες) όσο υπάρχει καπνός και στάχτη.

Εφόσον η μετακίνηση κρίνεται απαραίτητη, μην ξεχνάτε:

• Χρησιμοποιείτε μάσκας υψηλής αναπνευστικής προστασίας (FFP2 ή 3) με καλή εφαρμογή – Οι “χειρουργικές” ή υφασμάτινες μάσκες ΔΕΝ προστατεύουν από την εισπνοή καπνού ή στάχτης.
• Σε περίπτωση χρήσης του αυτοκινήτου για μετακίνηση, μην ξεχνάτε:
• Ανάψτε τα φώτα των οχημάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας, ώστε να αποφευχθούν ενδεχόμενα ατυχήματα σε περιοχές με χαμηλή ορατότητα.
• Ρυθμίστε το σύστημα κλιματισμού του οχήματος στη λειτουργία ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η είσοδος του καπνού στην καμπίνα των επιβατών.
• Κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων καθαρισμού της στάχτης, πρέπει να χρησιμοποιείτε:
• Μάσκα υψηλής αναπνευστικής προστασίας (FFP2 ή 3) με καλή εφαρμογή.
• Προστατευτικά γυαλιά (αν υπάρχουν διαθέσιμα).
• Κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων καθαρισμού της στάχτης, ΜΗΝ χρησιμοποιείτε: φυσητήρες φύλλων ή άλλα μέσα που μπορεί να μετακινήσουν την στάχτη στην ατμόσφαιρα.
• Ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια, σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων όπως: επίμονος βήχας, δυσκολία ή/και συριγμός στην αναπνοή, σφίξιμο ή πόνος στο στήθος, ταχυκαρδία, ναυτία, ασυνήθιστη κόπωση ή ζάλη.
• Επισημαίνεται, επίσης, πως αν κάποιος βρίσκεται κοντά σε πυρκαγιές και αισθανθεί έντονα συμπτώματα, οφείλει να επικοινωνήσει άμεσα με πνευμονολόγο.