Τα βιβλία που θα διαβάσουμε αυτόν τον Μάρτιο
Βρήκαμε ό,τι πιο ενδιαφέρον κυκλοφορεί αυτές τις μέρες στα βιβλιοπωλεία και σας προτείνουμε τα πιο αγαπημένα μας
Βιβλία που ξεχωρίσαμε αυτήν την εβδομάδα, σας τα παρουσιάζουμε προκειμένου να τα πάρετε στα χέρια σας και να έχετε την πιο καλή «συντροφιά» αυτές τις πρώτες μέρες της άνοιξης.
Αυτή τη φορά, έχουμε μερικές εξαιρετικές εκδόσεις που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και απευθύνονται σε εκείνους που αναζητούν ένα καλό βιβλίο – συντροφιά και γνώση για διαφορετικές απαιτήσεις ενδεχομένως, αλλά με διάθεση για κάτι ενδιαφέρον. Εμείς πάντως, τα αγαπήσαμε αμέσως και δεν γινόταν να μην τα μοιραστούμε.
Σκέφτεστε άλλωστε κάποια καλύτερη παρέα από ένα καλό βιβλίο;
“Στη σκιά του Στάλιν” | Νίκος Μαραντζίδης
Το βιβλίο αυτό διερευνά την ιστορία του ΚΚΕ κατά την περίοδο 1918–1956, δείχνοντας πόσο ο εγχώριος κομμουνισμός συνδέθηκε με τις διεθνείς εξελίξεις.
Η ιστορία του ΚΚΕ φανερώνει τον ρόλο που διαδραμάτισε η Μόσχα στους κόλπους των διαφόρων κομμουνιστικών κομμάτων της νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς, όπως δείχνει ο Νίκος Μαραντζίδης, οι διεθνείς θεσμοί του κομμουνισμού (καθοδηγητικό κέντρο στη Μόσχα, Κομιντέρν, Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία, Κομινφόρμ, αδελφά κόμματα στα Βαλκάνια) δεν υπήρξαν απλοί εξωγενείς παράγοντες που επηρέασαν τον προσανατολισμό και τις πολιτικές επιλογές τους. Βασισμένο στην έρευνα αδημοσίευτων και δημοσιευμένων αρχειακών υλικών που βρίσκονται στην Ελλάδα, τη Ρωσία, την Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, καθώς και στις χώρες των Βαλκανίων, το βιβλίο ανιχνεύει τις αλληλεπιδράσεις του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος με τα αδελφά κόμματα των γειτονικών κρατών και με τους περιβόητους ανώτατους καθοδηγητές τους στη Σοβιετική Ρωσία του Στάλιν.
Ο Μαραντζίδης δείχνει ότι, καθώς τα όρια μεταξύ του εθνικού και του διεθνούς στον κομμουνιστικό κόσμο δεν ήταν σαφή, οι διεθνείς θεσμοί, τα σοβιετικά γεωπολιτικά συμφέροντα και οι στρατηγικές των αδελφών κομμάτων διαμόρφωσαν με ουσιαστικό τρόπο την ηγεσία του ΚΚΕ, τον χαρακτήρα του ως κόμματος και την εκ μέρους του λήψη αποφάσεων, καθώς και τον τρόπο ζωής των υποστηρικτών του στην πορεία του χρόνου.
*Ο Νίκος Μαραντζίδης γεννήθηκε το 1966 στη Θεσσαλονίκη. Έχει σπουδάσει πολιτική κοινωνιολογία στο Παρίσι. Είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η πολιτική και εκλογική συμπεριφορά, τα κομμουνιστικά κόμματα και κινήματα και οι εμφύλιοι πόλεμοι στην Ευρώπη. Είναι συγγραφέας αρκετών βιβλίων και άρθρων. Μερικά από τα έργα του είναι: Οι Μικρές Μόσχες. Πολιτική και εκλογική ανάλυση του κομμουνισμού στον ελλαδικό αγροτικό χώρο (1997), Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946-1949 (2010), Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα. Το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία (μαζί με τον Κώστα Τσίβο, 2012), Εμφύλια πάθη. 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο (μαζί με τον Στάθη Καλύβα, 2015), Ελλάδα και Αλβανία στον Ψυχρό Πόλεμο. Πολιτικές, ιδεολογίες, νοοτροπίες (επιμέλεια μαζί με τον Ηλία Σκουλίδα, 2021).
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 400
“Η ελληνική εκπαίδευση στη δίνη της κρίσης” | Κώστας Ανθόπουλος
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει κείμενα του συγγραφέα στον ημερήσιο Τύπο, και ανακοινώσεις σε συνέδρια και ημερίδες τα οποία ταξινομούνται σε 13 θεματικές ενότητες. Οι ενότητες αυτές έχουν άμεση σχέση με ό,τι απασχολεί τον ίδιο και το σύνολο της εκπαιδευτικής μας κοινότητας, από τον εκπαιδευτικό της καθημερινής σχολικής τάξης έως και τα ανώτατα στελέχη της εκπαίδευσης και έως τα επιτελεία που διαμορφώνουν την επίσημη εκπαιδευτική πολιτική.
Είναι άρθρα καίρια ως προς τη θεματολογία τους και συμπυκνώνουν τους αγώνες και την αγωνία του δρώντος υποκειμένου να συμβάλει όσο και όπως μπορεί στη βελτίωση των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων, άλλοτε επικροτώντας και άλλοτε επικρίνοντας αποφάσεις εκπαιδευτικής πολιτικής, φαινόμενα και νοοτροπίες που συνοδεύουν τη λειτουργία των σχολείων, τη διοίκηση, τους εκπαιδευτικούς, τους εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς κτλ.
*Ο Κώστας Ανθόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της πόλης. Συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα εκπαίδευσης και αρθρογραφεί στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Σειρά δημοσιευμάτων με θέματα την κατάρτιση και την επιμόρφωση των δασκάλων αποτελούν μέρος της συλλογικής συγγραφικής του προσπάθειας. Έχει μετεκπαιδευτεί στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης “Δημήτρης Γληνός” (1997-99) και είναι υποψήφιος Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ.
Εκδόσεις Κυριακίδη, σελ. 240
“Η τελευταία μάχη της κατοχής” | Ανδρέας Αγτζίδης
Η Μάχη του Κιλκίς της 4ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις στο τέλος της περιόδου της ναζιστικής Κατοχής και μια από τις πλέον άγνωστες και αδιερεύνητες. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο «ξεπεράστηκε» με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών.
Το βασικό κείμενο αυτής της έκδοσης αφορά την ίδια τη μάχη που έγινε στο Κιλκίς μεταξύ του ΕΛΑΣ και των αντικομμουνιστικών ομάδων που είχαν οργανώσει οι Γερμανοί. Ο συγγραφέας παρουσιάζει τον τρόπο οργάνωσης της πολύμορφης Εθνικής Αντίστασης και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις διαδικασίες συγκρότησης των δωσιλογικών ομάδων, είτε των περί τους Κουίσλιγκ της Αθήνας, είτε τους ελεγχόμενους κατευθείαν από τις γερμανικές αρχές Κατοχής στη Βόρεια Ελλάδα.
*Ο Ανδρέας Αγτζίδης γεννήθηκε το 1926 στο Σταυροχώρι του Κιλκίς από γονείς αγρότες. Η Κατοχή από τη ναζιστική Γερμανία και η βουλγαρική επιβουλή κατά της Μακεδονίας και της Θράκης, σφράγισαν την ταυτότητα της γενιάς του. Συμμετείχε στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ και βίωσε έντονα όλες τις επόμενες σκληρές φάσεις της δεκαετίας του ’40. Το 1947 πέρασε με πολύ καλή σειρά στην Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, όπου και γράφτηκε αφού εξασφάλισε με μεγάλη δυσκολία το απαραίτητο «πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων». Ως εκπαιδευτικός αναμίχθηκε ενεργά στον διδασκαλικό συνδικαλισμό, ενώ αρθρογραφούσε προδικτατορικά στην εφημερίδα Κυρίαρχος Λαός της Ενώσεως Κέντρου. Επί τρία έτη εκλέγεται πρόεδρος του Διδασκαλικού Συλλόγου Κιλκίς, έως και την δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967. Από το 1971 έως τη συνταξιοδότησή του υπηρέτησε στην Αθήνα. Με το τέλος της Δικτατορίας ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική ενώ ήταν ιδρυτικό μέλος της ΠΑΣΚΕ εκπαιδευτικών. Το 1997, αρκετά χρόνια μετά τη συνταξιοδότησή του, επέστρεψε στο Κιλκίς όπου συμμετείχε ενεργά στα δρώμενα.
Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 248
“Αριστοτέλης” | Τάσος Αποστολίδης – Αλέκος Παπαδάτος (σχέδια)
Φιλομαθής και περίεργος για τα πάντα, ο Αριστοτέλης εξερευνούσε συνέχεια τον κόσμο στον οποίο ζούσε, τον κατέγραφε και τον δίδασκε. Πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν έμφυτη την επιθυμία για γνώση. Η Φιλοσοφία, πρώτα απ’ όλα, είναι κατανόηση και γνώση, στο τέλος ίσως να είναι κι ένα ταξίδι για καινούριες κατακτήσεις. Καθημερινά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με διλήμματα και προκλήσεις. Ο Αριστοτέλης δίνει απαντήσεις και, μεταξύ άλλων, προτείνει την αίσθηση του μέτρου ως οδηγό του τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς. Στην ιστορία της Φιλοσοφίας η περίπτωση του Αριστοτέλη είναι μοναδική! Οι θεωρίες του έγιναν αποδεκτές από πολλούς και διαφορετικούς λαούς, πολιτισμούς, θρησκείες, άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου και μέχρι σήμερα παραμένει ένας απόλυτα επίκαιρος στοχαστής.
Το graphic novel (μυθιστορηματική εικονογραφήγηση) είναι ίσως το προσφορότερο μέσο για να αφηγηθεί κανείς την πολύ ενδιαφέρουσα ζωή του Αριστοτέλη, αλλά και για να εικονογραφήσει τη σκέψη του.
Δύο από τους μεγαλύτερους δημιουργούς κόμικς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, συνεργάστηκαν σ’ αυτό το έργο. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται με μυθοπλασία η ανθρώπινη πλευρά του Σταγειρίτη με τις αδυναμίες, τις απειλές, τις αυτοεξορίες, τις περιπέτειες που είχε ως Μακεδόνας «μέτοικος» στην Αθήνα, αλλά και τις τιμές που του επιφυλάχθηκαν, όσο ζούσε, για το έργο και την προσωπικότητά του. Παράλληλα αναπτύσσονται οι θεωρίες του μεγάλου φιλοσόφου, και όλα τα θέματα με τα οποία αυτός ασχολήθηκε, με απλή γλώσσα και χιούμορ. Οι ιδέες του για τη Δημοκρατία, τον πολίτη, την παιδεία, την κοινωνία, το δίκαιο, την λογική και την ηθική, έχουν τεράστιο ενδιαφέρον στην εποχή μας και καθιστούν τον Αριστοτέλη έναν απόλυτα σύγχρονο στοχαστή.
Ο αναγνώστης θα αναγνωρίσει ότι τα περισσότερα προβλήματα της εποχής μας υπάρχουν γιατί «χάθηκε το μέτρο» κυρίως στην ηθική, στην οικονομία και στην πολιτική και θα διαπιστώσει ότι ο Αριστοτέλης προτείνει λύσεις που βγάζουν από τα αδιέξοδα.
Ο φιλόσοφος έζησε και δημιούργησε στον 4ο π.Χ αιώνα. Έτσι, οι δημιουργοί, για πληρέστερη γνώση του περιβάλλοντος που επηρέασε ως ένα βαθμό τις θεωρίες του Αριστοτέλη, δίνουν στον αναγνώστη, με εγκιβωτισμούς, πλήθος πληροφοριών για τον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα την Αθήνα, για το πολίτευμα, την εκπαίδευση, τους σοφιστές, τους ρήτορες, τα φιλοσοφικά ρεύματα, αλλά και για τα έθιμα, τις γιορτές, τις διαμάχες, τους πολέμους, καθώς και για την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου (παράλια Μ.Ασίας, Καρχηδόνα, Ρώμη, Αίγυπτος). Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο βασίλειο της Μακεδονίας και την εκστρατεία ενάντια στους Πέρσες, λόγω της σχέσης του Αριστοτέλη με τον Αλέξανδρο.
Η παραστατικότητα των εικόνων, με τις χαρακτηριστικές εκφράσεις των πενήντα και πλέον χαρακτήρων, με την πιστή απεικόνιση κτιρίων, ενδυμασιών, χρηστικών αντικειμένων, με αναπαραστάσεις θρησκευτικών τελετών, εθίμων, περιγραφή της καθημερινότητας των πόλεων στην αγορά, στα λιμάνια, αποδίδουν την ατμόσφαιρα της εποχής, πολλαπλασιάζουν τις προθέσεις του κειμένου συμβάλλοντας έτσι στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάγνωση.
Το κυρίως σώμα του έργου συνοδεύεται από χάρτες, χρονολόγιο, βιβλιογραφία, εργογραφία του Αριστοτέλη και βιογραφικά σημειώματα των δημιουργών.
*Ο Τάσος Αποστολίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1947. Σπούδασε μαθηματικά. Σήμερα διευθύνει το δευτεροβάθμιο πρόγραμμα της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Από το 1972 ως το 1984 συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά Αθήνας και Θεσσαλονίκης ως χρονογράφος-ευθυμογράφος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 γίνεται γνωστός ως σεναριογράφος κόμικς από τις διασκευές των έντεκα κωμωδιών του Αριστοφάνη. Η σειρά αυτή στα 25 χρόνια κυκλοφορίας της έχει πουλήσει πάνω από 700.000 αντίτυπα. Οκτώ από τους τίτλους της μεταφράστηκαν στα αγγλικά, στα γαλλικά και στα γερμανικά. Συνολικά έχουν κυκλοφορήσει 30 κόμικς-άλμπουμ με δικά του σενάρια (“Oι μύθοι του Αισώπου”, “Oι άθλοι του Βούγδουπου”, “Χαμένο Φάσμα”, “Τήνελλα Καλλίνικε” κ.ά.). Έχει γράψει ακόμα σενάρια για comic-strips, CD-ROM, DVD, καθώς και μικρά κωμικά θεατρικά μονόπρακτα και κείμενα για stand up comedy. Το 1999 ίδρυσε τον Αιρετικό Θίασο και είναι αποκλειστικός συγγραφέας και σκηνοθέτης των παραστάσεών του. Δίδαξε “Τεχνική γραφής σεναρίου” στις Σχολές: Aura, Praxis και Παράλλαξη. Διοργάνωσε και επιμελήθηκε πλήθος εκθέσεων και εκδηλώσεων που είχαν σχέση με κόμικς και γελοιογραφία. Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών.
*Ο Αλέκος Παπαδάτος δεν έχει -ευτυχώς γι αυτά- καμία σχέση με τα μαθηματικά. Μετά από είκοσι χρόνια δουλειά στο κινούμενο σχέδιο, κατέληξε στην πρώτη αγάπη του, το ακίνητο. Σκιτσάρει με φυσικό φωτισμό και όταν δεν υπάρχει, παίζει μπουζούκι και τζουρά στους “Τζάμπα Μάγκες”.
Εκδόσεις Ίκαρος, σελ. 224
“Με το βλέμμα στην Ευρώπη, Οι ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον πόλεμο (1953-1981)” | Χρήστος Τσάκας
Tο βιβλίο αυτό εξετάζει τις ελληνογερμανικές σχέσεις κατά τη μεταπολεμική περίοδο και διηγείται μια εν πολλοίς ξεχασμένη σήμερα ιστορία: πώς μια χώρα που υπέφερε από τη γερμανική κατοχή στράφηκε ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια προς τη Δυτική Γερμανία και πώς η τελευταία, κόντρα στα προγνωστικά, αποτέλεσε τον εγγυητή της ελληνικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Το βιβλίο θέτει ερωτήματα αναφορικά με το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο των διμερών σχέσεων Ελλάδας-Γερμανίας, και επιδιώκει έτσι να συμβάλει στην αποδόμηση του blame game που τέθηκε σε κίνηση στις δύο χώρες κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης. Παρότι οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται στο επίκεντρο, η μελέτη δεν ακολουθεί το ρεύμα της διπλωματικής ιστορίας, και αποφεύγει έτσι συνειδητά την εξαντλητική αναπαραγωγή των επίσημων θέσεων των δύο πλευρών· ούτε προσχωρεί στην υπερβολική έμφαση που αποδίδουν οι πολιτικοί επιστήμονες στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Οι παράμετροι αυτές λαμβάνονται βεβαίως υπόψη, σκιαγραφώντας το ευρύτερο πλαίσιο της ιστορίας μας. Το στοιχείο όμως που διαφοροποιεί το βιβλίο είναι η εξέταση των ελληνογερμανικών σχέσεων και των ευρωπαϊκών συμφραζομένων τους μέσα από την οπτική γωνία της ιστορίας των επιχειρήσεων, των επιχειρηματιών και των επιχειρηματικών οργανώσεων· οπτική που φέρνει στο προσκήνιο τον τρόπο με τον οποίο ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις επιδρούν στις πολιτικές πιέσεις που ασκούνται στο επίπεδο των διακρατικών σχέσεων και της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
*Ο Χρήστος Τσάκας είναι ιστορικός, Jean Monnet Fellow στο Κέντρο Προηγμένων Μελετών «Robert Schuman» του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου και Επισκέπτης Καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Μιλάνου. Έχει εκπονήσει τη διδακτορική διατριβή του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και έχει εργαστεί στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο, το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, το Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Το 2019-2020 υπήρξε CES Visiting Scholar στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Έχει συμμετάσχει σε ντοκιμαντέρ της ελληνικής και της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης (ΕΡΤ, ZDF), ενώ άρθρα του έχουν δημοσιευτεί, μεταξύ άλλων, στα περιοδικά Journal of Common Market Studies, Business History και Τα Ιστορικά.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σελ. 352
Βόρεια Μακεδονία. Πολιτική και κοινωνία | Γιώργος Ε. Χρηστίδης
Σύντομη εισαγωγή (short introduction) στις κυριότερες πολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν στη Βόρεια Μακεδονία από το 1990 μέχρι και το 2019 και την επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αναλύονται μια σειρά από ζητήματα κεντρικής σημασίας για τη Βόρεια Μακεδονία και τη φυσιογνωμία της, όπως η ανεξαρτητοποίηση της το 1991, η εδραίωση του πολυκομματικού συστήματος, η πορεία των διεθνοτικών σχέσεων και η υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά και τα βασικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά και πολιτικές επιλογές των κυβερνήσεων της περιόδου υπό εξέταση, καθώς και οι επιπτώσεις τους για την κοινωνία. Η συγγραφή της μελέτης επιχειρεί να καλύψει ένα υπαρκτό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία, συμβάλλοντας στην καλύτερη κατανόηση μιας γειτονικής χώρας, με την οποία η Ελλάδα βιώνει, εδώ και τρεις δεκαετίες περίπου, μια αργή και επίπονη πορεία βελτίωσης των διμερών της σχέσεων.
*Ο Γεώργιος Χρηστίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο γνωστικό αντικείμενο «Συγκριτική Πολιτική στα Βαλκάνια» στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με ερευνητικά ενδιαφέροντα τη σύγχρονη πολιτική ιστορία των Βαλκανίων, μειονοτικά θέματα και τις διεθνείς σχέσεις στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Συγγραφέας τριών μονογραφιών: Τα Κομμουνιστικά Βαλκάνια. Εισαγωγή στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική στην Αλβανία, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία και Ρουμανία την περίοδο 1945-1989 (Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 2003) Από τον Μιλόσεβιτς στον Κοστούνιτσα. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Σερβία και η σερβική πολιτική στο Κοσσυφοπέδιο, 1987-2008 (Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 2008) Η σερβική πολιτική στο Κόσοβο (Ιούνιος 1999 – 2016) (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας, 2017). Έχει επίσης επιμεληθεί-μεταφράσει δύο βιβλία για την ιστορία της Βουλγαρίας: I.Baeva, E.Kalinova, Σύγχρονη Βουλγαρία. Από το Ανατολικό Μπλοκ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2011) και Γ. Μπακάλοφ, Χ. Ματάνοφ, Π. Μίτεφ, Ι. Ίλτσεφ, Ρ. Μαρίνοβα-Χρηστίδη, Ιστορία της Βουλγαρίας (Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2015).
Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 256