Χαλκιδική: Παραμένει κλειστό το Σπήλαιο των Πετραλώνων – 5 χρόνια τώρα το διαμορφώνουν!

Στην Χαλκιδική κυκλοφορεί ένα ανέκδοτο για το Σπήλαιο των Πετραλώνων, το οποίο από τα τέλη του 2018 παραμένει κλειστό. Οι ντόπιοι λένε ότι «θα ανοίξει όταν λειτουργήσει και το Μετρό Θεσσαλονίκης».

Τοπόσημο για την κεντρική Χαλκιδική και μοναδικός αρχαιολογικός χώρος, παγκοσμίως, το Σπήλαιο Πετραλώνων αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο της φύσης και ταυτόχρονα ένα αρχαίο μνημείο εξαιρετικής σπουδαιότητας, καθώς μέσα σε αυτό βρέθηκαν απολιθωμένο ανθρώπινο κρανίο, κατάλοιπα ανθρώπινης δραστηριότητας και παλαιοντολογικά λείψανα που χρονολογούνται περίπου πριν από 300.000 έως 600.000 χρόνια. Πρόκειται, δηλαδή, για μία από τις ελάχιστες αρχαιολογικές τοποθεσίες αυτής της ηλικίας στην Ευρώπη.

Η σπουδαιότητα του και το φυσικό του κάλος το είχαν καταστήσει τα προηγούμενα χρόνια, ακόμα από την δεκαετία του 1970, σημαντικό τουριστικό προορισμό με τους επισκέπτες τα τελευταία χρόνια να φτάνουν τις 150.000.

Το Σπήλαιο των Πετραλώνων το 2019 έκλεισε και επισήμως προκειμένου να γίνουν έργα διαμόρφωσης και συντήρησης, αλλά δυστυχώς ακόμα παραμένει υπό διαμόρφωση. Το υπουργείο Πολιτισμού υποστηρίζει ότι φέτος την άνοιξη και πάλι θα λειτουργήσει και θα ανοίξει τις πύλες του προκειμένου να δεχτεί επισκέπτες.

Ωστόσο από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Αθηνών που είχε αναλάβει να συντονίζει τις εργασίες αναμόρφωσης του χώρου, δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα ο ακριβής χρόνος. Σύμφωνα με στελέχη της Εφορείας τα έργα στο Σπήλαιο έχουν σχεδόν τελειώσει καθώς έχει αντικατασταθεί ο διάδρομος επίσκεψης, τοποθετήθηκε νέο σύστημα φωτισμούς με led ενώ έγινε και ειδικός καθαρισμός και διαμορφώθηκε και ο εξωτερικός περίγυρος.

Το Σπήλαιο βάσει των εξαγγελιών του υπουργείου Πολιτισμού αλλά και της ίδιας της υπουργού Λίνας Μενδώνη, ήταν προγραμματισμένο να αποδοθεί, με ανακαινισμένες τις υποδομές του, στο τέλος του 2022. Η ημερομηνία, λόγω των επιπλοκών που προέκυψαν στη συνέχεια, άλλαξε και η ημερομηνία παράδοσης είχε μετατεθεί για τον Ιούνιο του 2023. Λόγω δικαστικών επιπλοκών που προέκυψαν με τους εργολάβους των έργων το ΥΠΠΟ υποσχέθηκε ότι το Σπήλαιο θα άνοιγε στο τέλος του 2023, για να καταλήξουμε τελικά για φέτος την άνοιξη του 2024, χωρίς όμως ακόμα να έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια η ημερομηνία παράδοσης.

Το θέμα και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο

Τα τελευταία 4 χρόνια κατατέθηκαν στη Βουλή, αρκετές ερωτήσεις προς την αρμόδια υπουργό, από τους ντόπιους βουλευτές, την Κυριακή Μάλαμα του ΣΥΡΙΖΑ και τον Απόστολο Πάνα του ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να αποσαφηνιστεί το πρόβλημα της στασιμότητας των έργων και να προσδιοριστεί πότε ακριβώς το μνημείο και πάλι θα ήταν επισκέψιμο. Μάλιστα στο θέμα έφτασε και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ερώτηση της ευρωβουλευτού της ΝΔ Μαρίας Σπυράκη, καθώς τα δύο έργα που εκτελούνται συνολικού προϋπολογισμού 1,5 εκατ. ευρώ που αφορούν τις υποδομές και διαμόρφωση του Σπηλαίου και το εκσυγχρονισμό του Μουσείου Πετραλώνων Χαλκιδικής, είναι συγχρηματοδοτούμενα από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κεντρική Μακεδονία 2014-2020».

Στην τελευταία ερώτηση πάντως που κατατέθηκε τον περασμένο Νοέμβριο από τη βουλευτή Χαλκιδικής του ΣΥΡΙΖΑ Κ. Μάλαμα, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και πάλι δεν ήταν σε θέση να δώσει συγκεκριμένη ημερομηνία αναφέροντας ότι «θα λειτουργήσει αρχές του 2024».

Για όλα φταίνε οι εργολάβοι

Μάλιστα επέρριψε τις ευθύνες της καθυστέρησης στην πανδημία και στους  εργολάβους τονίζοντας πως «τον Φεβρουάριο του 2020 δεν ξέρατε ούτε εσείς ούτε εμείς ότι θα επέλθει μια πανδημία, η οποία πήγε πίσω πάρα πολλά έργα, ιδιαίτερα όταν αυτά πραγματοποιούνται σε συνθήκες όπως αυτές του σπηλαίου των Πετραλώνων» ενώ τόνισε πως «ο στόχος της Εφορίας ήταν να ολοκληρώσει το φυσικό αντικείμενο της πράξης το 2023, πριν από την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Παρ’ όλα αυτά, όπως συμβαίνει πολλές φορές στα δημόσια έργα, οι ανάδοχοι δεν είναι συνεπείς. Ο ανάδοχος κηρύσσεται έκπτωτος από την Εφορία. Αυτό δεν μπορούσε να το προβλέψει κανείς».

Μετά την έκπτωση του εργολάβου ξεκίνησε δικαστικός αγώνας που είχε διάρκεια τουλάχιστον 14 μήνες και όλο αυτό το διάστημα οι εργασίες με δικαστική απόφαση είχαν παγώσει.

«Η ζημιά για την περιοχή μας είναι τεράστια»

Ο Κώστας Χατζηασημίδης, κάτοικος της περιοχής και υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος, τονίζει ότι στην παρούσα φάση το έργο έχει μπει στην τελική ευθεία αλλά ακόμα δεν έχει οριστεί συγκεκριμένη ημερομηνία. «Η ζημιά για την περιοχή είναι τεράστια διότι κάθε χρόνο οι επισκέπτες ήταν χιλιάδες και πρόσφερε οικονομικές ανάσες» σημειώνει και αναφέρει ότι «αρκετά καταστήματα που λειτουργούσαν δίπλα στο Σπήλαιο είτε εστίασης είτε που πωλούσαν αναμνηστικά είδη όλα αυτά τα χρόνια ήταν κλειστά και πολλοί άνθρωποι έχασαν εισοδήματα».

Επίσης ο Απόστολος Χατζαρίδης, πρώην αντιπρόεδρος της κοινότητας Πετραλώνων και πρώην εργαζόμενος του υπουργείου Πολιτισμού στο Σπήλαιο Πετραλώνων, που αναφέρει πως «εργάστηκα 40 χρόνια εκεί ως υπάλληλος του υπουργείου», τονίζει πως πλέον το Σπήλαιο είναι έτοιμο να παραδοθεί στο κοινό και αποδίδει το πρόβλημα στους εργολάβους. «Δυστυχώς δεν το λυπήθηκαν το Σπήλαιο θα έπρεπε να είχε τελειώσει εδώ και 2 χρόνια», σημειώνει και αναφέρει ότι έγιναν σημαντικά έργα διαμόρφωσης όπως η αλλαγή του διαδρόμου επίσκεψης, η διεύρυνση των τούνελ για πιο εύκολη πρόσβαση και αλλαγή όλου του συστήματος ηλεκτροφωτισμού.

«Έγιναν επίσης πολλές ανασκαφές και βρέθηκαν πολλά οστά και αντικείμενα» αναφέρει και σχολιάζει ότι «είδες κάποιο έργο στη χώρα να τελειώνει στην ώρα του;». « Το Σπήλαιο ήταν και είναι σημαντικό για τα Πετράλωνα και τη Χαλκιδική. Κόβαμε πάνω από 120.000 εισιτήρια, χώρια τα δωρεάν. Ερχόταν  σχολεία από όλη την Ελλάδα, εκδρομικά, τουρίστες. Ο κόσμος που ερχόταν στην περιοχή μας συνολικά ξεπερνούσε τις 200.000» σημειώνει και τονιζει πως «τώρα όλες οι εργασίες έχουν τελειώσει και ακούμε ότι την άνοιξη θα γίνουν και τα «εγκαίνια», με τη συμμετοχή και της κ.Μενδώνη».

Πότε όμως θα ανοίξει ξανά το Σπήλαιο, είναι κάτι που το γνωρίζουν, προς το παρόν, μόνο στο ΥΠΠΟ ενώ όλοι οι κάτοικοι των Πετραλώνων, οι φορείς του δήμου Προποντίδας και οι ξενοδόχοι της Χαλκιδικής ανυπομονούν και εύχονται να ανοίξει το συντομότερο.

Που βρίσκεται το Σπήλαιο των Πετραλώνων

Το σπήλαιο Πετραλώνων ή «Κόκκινων Πετρών» ανοίγεται στους δυτικούς πρόποδες του όρους Κατσίκα και σε υψόμετρο περίπου 300 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Σχηματισμένο πριν από ένα και πλέον εκατομμύριο χρόνια μέσα στους ασβεστόλιθους του Άνω Ιουρασικού, έχει έκταση περίπου 10.000τ.μ., με μεγάλες αίθουσες κατάκοσμες από πολύχρωμους σταλαγμιτικούς σχηματισμούς. Ο επισκέπτης, αφού διασχίσει την οριζόντια τεχνητή σήραγγα, φτάνει στο σπήλαιο και, ακολουθώντας τη διευθετημένη διαδρομή, μήκους περίπου 300μ., διέρχεται από τις κυριότερες αίθουσες και θαλάμους του, όπου έχει την ευκαιρία να θαυμάσει αυτό το μεγαλειώδες δημιούργημα της φύσης.

Η αρχική είσοδος του σπηλαίου σήμερα είναι σφραγισμένη. Ήταν ένα κυκλικό άνοιγμα στην οροφή μιας μεγάλης αίθουσας, από το οποίο μπαινόβγαιναν στο σπήλαιο άνθρωποι και ζώα για πολλές δεκάδες χιλιετίες. Από αυτό έπεφταν επίσης στο εσωτερικό πέτρες και χώματα, σχηματίζοντας με τα χρόνια έναν τεράστιο κώνο, ο οποίος σταδιακά έφραξε τελείως την είσοδο.

Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε το 1959 από κατοίκους του χωριού που βρήκαν στο εσωτερικό του πολλά απολιθωμένα οστά ζώων Το 1960 βρέθηκε ένα ανθρώπινο κρανίο. Πρόκειται για το αρχαιότερο ανθρώπινο λείψανο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο, το οποίο ανήκει σε πρώιμο μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στον Homo erectus και τον αρχαϊκό Homo sapiens (Ανατομικά Σύγχρονο Άνθρωπο), ιδιαίτερα σημαντικό για τη μελέτη της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους καθώς και για την παρουσία του στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ανασκαφές που διενεργήθηκαν στο εσωτερικό του σπηλαίου, αρχικά από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια από την Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος, απέδωσαν πολυάριθμα ευρήματα της Παλαιολιθικής Εποχής, τα οποία χρονολογούνται από το Μέσο Πλειστόκαινο, περίπου πριν από 600.000 – 300.000 χρόνια. Πρόκειται δηλαδή, για μια από τις αρχαιότερες αρχαιολογικές θέσεις της Ευρώπης. Το σπήλαιο χρησίμευε τότε ως καταφύγιο ανθρώπων, αλλά και σαρκοβόρων ζώων. Άνθρωποι και σαρκοβόρα δεν ζούσαν βέβαια μαζί, αλλά εναλλάσσονταν. Από τη δραστηριότητα των παλαιολιθικών ενοίκων του έχουν διασωθεί κυρίως οστά από τα διατροφικά τους κατάλοιπα, τα οποία μαρτυρούν τις κυνηγετικές τους πρακτικές και τις διατροφικές τους συνήθειες, καθώς και τα λίθινα εργαλεία τους, μαρτυρίες της τεχνολογίας και του πολιτισμού τους.

Όταν οι άνθρωποι εγκατέλειπαν το σπήλαιο, αυτό χρησίμευε ως καταφύγιο των σαρκοβόρων ζώων, τα οποία μετέφεραν μέσα σ’ αυτό τη λεία τους, αφήνοντας έτσι πολλά αποφάγια, κυρίως οστά φυτοφάγων ζώων. Τα ίδια τα σαρκοβόρα, εξάλλου, πέθαιναν μέσα στο σπήλαιο κι έτσι έχουν βρεθεί μεγάλες ποσότητες οστών, πολύτιμες πηγές πληροφοριών για την πανίδα και το περιβάλλον εκείνων των περιόδων.

Μέρος των ευρημάτων εκτίθεται στο μουσείο Πετραλώνων. Στις εγκαταστάσεις περιλαμβάνονται, επίσης, χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων, φυλάκιο-εκδοτήριο εισιτηρίων, αναψυκτήριο και χώροι υγιεινής.