«Ορέστεια»: Ποια θα μπορούσε σήμερα Αγλαΐα Παππά να είναι η Θεά Αθηνά;

Μετά τις sold out παραστάσεις και τη θερμή υποδοχή από κοινό και κριτικούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η «Ορέστεια» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία του διεθνώς καταξιωμένου Θεόδωρου Τερζόπουλου, επιστρέφει για μία ακόμη φορά στη Θεσσαλονίκη την Πέμπτη 17 Ιουλίου, όπου το Θέατρο Δάσους θα φιλοξενήσει μια παράσταση που δεν μοιάζει με καμία άλλη, φέρνοντας μαζί της τον τελετουργικό παλμό και τη σκηνική δύναμη μιας σκηνοθεσίας που έχει συζητηθεί όσο λίγες.

Στον ρόλο της θεάς Αθηνάς, η Αγλαΐα Παππά στέκεται στιβαρή και γεμάτη κύρος, ενσαρκώνοντας τον λόγο, τη δικαιοσύνη και την ανάγκη συμφιλίωσης μέσα στον αρχαίο μύθο – μια ερμηνεία λιτή, εσωτερική και γεμάτη ένταση που καθήλωσε τους θεατές από το προηγούμενο καλοκαίρι.

Λίγες ημέρες πριν την παράσταση στη Θεσσαλονίκη, η Αγλαΐα Παππά μιλάει στην Parallaxi για την εμπειρία της μέσα σε αυτή την ιδιαίτερη «Ορέστεια», για τη συνεργασία της με τον Τερζόπουλο, για το πώς ο αρχαίος λόγος παραμένει, ακόμη και σήμερα, μια κραυγή επίκαιρη αλλά και για τη δική της πολύτιμη πορεία γεμάτη ωραίες παραστάσεις και ρίσκα!

Πώς είναι να επιστρέφετε σε μία παράσταση που είχατε αφήσει πίσω για κάποιους μήνες και αγαπήθηκε τόσο από τον κόσμο; – Την βλέπετε αλλιώς πλέον;

Εμένα πάντα μου αρέσει να επιστρέφω σε προηγούμενες παραστάσεις για πολλούς λόγους. Πρώτον διότι το υλικό δεν είναι άγνωστο, οπότε μπορείς να βρεις ακόμα πράγματα τα οποία βελτιώνονται, όπως ας πούμε λεπτομέρειες. Οπότε αυτό, δημιουργεί μια καλύτερη ποιότητα στο αποτέλεσμα. Όμως, από την άλλη, ποτέ δεν είναι ίδια μία παράσταση. Ούτε εμείς που τη φτιάχνουμε, ούτε το κοινό. Κάθε μέρα αλλάζουν όλοι. Τίποτα δεν είναι ίδιο. Εμένα μου έχει συμβεί να παίξω για 15 χρόνια μια παράσταση, όπως ήταν το «ALARME». Όχι συνέχεια, αλλά μέσα στα 15 τελευταία χρόνια επαναλαμβανόταν συχνά. Και πάντα με ρωτούσαν αν έχει αλλάξει κάτι στην παράσταση και έλεγα ναι εμείς. Η παράσταση μπορεί φαινομενικά να μένει η ίδια αλλά όλοι οι συντελεστές αλλάζουμε καθημερινά, το ίδιο και το κοινό.  Οπότε, έχει διαφορά ο καθένας πώς βλέπει μια παράσταση. Ξέρετε, μέσα σε ένα 24ώρο μπορεί να συντελεστούν απίστευτα πράγματα. Καθοριστικές αλλαγές στη ζωή του καθενός. Και εμείς θα καθόμαστε και θα λέμε α, είναι ίδιο. Δεν μπορεί να είναι ίδιο. Τίποτα δεν είναι ίδιο. Και αυτή είναι μια πολύ μεγάλη γοητεία του θεάτρου.

Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι πιο σημαντικές, οι πιο συγκλονιστικές αναφορές που έχει αυτή η παράσταση;

Η γνώμη μου και νομίζω ότι έχει αρχίσει να δημιουργείται σε μια κοινή συνείδηση, είναι η διαχείριση του τρίτου έργου και κυρίως η κατάληξη του έργου των Ευμενίδων, που έχει μια σαφέστατη αναφορά στο σήμερα, καθαρότατη. Όμως όλο το έργο των Ευμενίδων είναι τοποθετημένο πάνω σε αυτόν τον άξονα. Η αναφορά και η σχέση με το σήμερα. Ξέρετε δεν υπάρχει κανένας λόγος όταν θέλουμε να έχουμε μια σχέση με το τώρα, να είναι μόνο μέσα σε μια επιθεωρησιακή προσέγγιση. Μπορεί η αναφορά, όσο πιο μεγαλύτερη απόσταση έχει από το ίδιο το γεγονός, αλλά δημιουργεί πολύ σαφείς αναφορές στο σήμερα και στα γεγονότα του σήμερα, τόσο πιο ισχυρός μπορεί να είναι ο αντίκτυπος που έχει. Οι Ευμενίδες πραγματικά αναφέρονται στο σήμερα, στη σχέση της εξουσίας με το λαό, στη χειραγώγηση του λαού από την εξουσία και στα ολέθρια αποτελέσματά της. Και κυρίως είναι μια αναφορά στο νέο κόσμο που μας περιμένει. Πολλές φορές ο Τερζόπουλος λέει ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι πάρα πολύ ευαίσθητος και να προβλέπει το κακό που έρχεται από το μέλλον και να μιλάει γι’ αυτό προκειμένου να προειδοποιήσει. Κάτι τέτοιο σημαίνει. Αν και με την ταχύτητα που ζούμε πια, τα γεγονότα τα ίδια μας έχουν προσπεράσει.

Ωστόσο πάντα σκέφτομαι πόσο αγγίζουν αυτά τα κείμενα στο πέρασμα των χρόνων, κάθε εποχή και κάθε περίοδο της ανθρωπότητας!

Έτσι είναι, έχετε απόλυτο δίκιο. Αυτά τα έργα είναι κατεξοχήν πολιτικά έργα. Και θα το ξαναπούμε και θα το λέμε συνέχεια, στηρίζονται στη διαλεκτική. Είναι δημόσιος λόγος. Ο δημόσιος λόγος είναι ο πολιτικός λόγος. Έχει επιχειρήματα. Και ο πολιτικός λόγος και ο δημόσιος λόγος στηρίζονται πάντα στα προαιώνια ζητήματα της σχέσης του λαού με την εξουσία, της διαχείρισης των νόμων, των θεσμών. Γι’ αυτό αυτά τα έργα μιλάνε. Θα είναι διαχρονικά, μέσα στον προβληματισμό κάθε εποχής.

Το ότι έκανε ο Τερζόπουλος μια παράσταση που λίγο πολύ είπε αυτά που όλοι σκεφτόμασταν για αυτή την περίοδο της ζωής μας, θεωρείτε ότι ήταν από τους λόγους που συζητήθηκε τόσο πολύ πέρυσι;

Προφανώς. Δεν είναι απλώς η ευθεία αναφορά που γίνεται στα πράγματα. Είναι και η έμμεση αναφορά που πολλές φορές μπορεί να έχει πολύ πιο έντονα αποτελέσματα στην συνείδηση του κοινού. Και αυτός είναι ο καθοριστικός ρόλος του θεάτρου. Είναι αφυπνιστικός ο ρόλος του. Είναι διεγερτικός. Όχι πρέπει, τίποτα δεν πρέπει, οφείλει θα έλεγα να φέρει προβληματισμό, οφείλει να μπει σε μια διαλεκτική σχέση με τον κόσμο. Και αυτό είναι ψυχαγωγικό, με την έννοια την Αριστοτελική, της αγωγής της ψυχής, και όχι διασκεδαστικό. Είναι καθαρά ψυχαγωγική η διαδικασία του θεάτρου.

Και είναι εντυπωσιακό κάθε φορά που μπορεί να συμβαίνει τόσο έντονα θα προσθέσω

Έτσι, και θα έπρεπε να συμβαίνει κάθε φορά. Διότι αν παραβλέψουμε αυτή τη διάσταση του θεάτρου, χάνουμε τον πυρήνα του. Δεν μπορούμε να μιλάμε για θέατρο εάν βγάλουμε την έννοια της διαλεκτικής. Της ανάγκης του διαλόγου, της ανάγκης να μιλήσει ένας άνθρωπος με έναν άλλον άνθρωπο και να ανταλλάξουν ιδέες και να συγκρουστούν ή και να προσπαθήσει ο ένας να πείσει τον άλλον. Αυτό είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση και γι’ αυτό πιστεύω πως δε θα πεθάνει το θέατρο ποτέ.

Κάπως έτσι υποθέτω θα μου απαντούσατε κι αν σας ρωτούσα τι είναι θέατρο για εσάς;

Ακριβώς, αυτό είναι το θέατρο. Είναι ένα πεδίο μιας συνεχούς ανταλλαγής ιδεών, επιχειρημάτων, θέσεων. Αυτό είναι. Υπάρχει δράση και η δράση δημιουργείται από τη σύγκρουση. Η δράση προκαλεί αντίδραση και πάμε παρακάτω.

Όταν ένας ηθοποιός βρίσκεται σε μια τέτοια συνθήκη, νιώθει ευθύνη;

Τρομακτική. Και πρέπει να νιώθει ευθύνη. Την ευθύνη της θέσης του. Ένας ηθοποιός δεν είναι ένας απλός διασκεδαστής – μπορεί να είναι και αυτό – αλλά στην προκειμένη περίπτωση ή σε αυτόν τον άξονα του θεάτρου για τον οποίο μιλάμε, ο ηθοποιός όχι απλώς έχει ευθύνη αυτού που κάνει, αλλά είναι σχεδόν ηγετικός ο ρόλος του. Είναι χειραγωγός συνειδήσεων, και δεν είναι απλό πράγμα αυτό. Ο ηθοποιός, ειδικά στο ποιητικό θέατρο, ο οποίος ξέρει να χειριστεί το λόγο, είναι πολλές φορές πολύ πιο σαγηνευτικός από τον καλύτερο ρήτορα, διότι γνωρίζει τους κανόνες της ρητορικής και τους χειρίζεται.

Πώς επιλέγετε να είστε σε μια παράσταση;

Καταρχήν, έχει σημασία ποιοι θα είναι εκεί, ποιοι θα είναι εκείνοι που ορίζουν το πλαίσιο της παράστασης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αλλά εξίσου σημαντικό είναι και το αντικείμενο. Δηλαδή, με τι έργο θα καταπιαστώ. Πολλές φορές δεν στέκονται στο ίδιο ύψος, όμως είναι εξίσου σημαντικά και τα δύο. Και είναι αυτός ένας συνδυασμός που νομίζω ότι είναι σε όλους μας κοινός. Δηλαδή, αφενός μεν οι άνθρωποι, οι συνεργάτες με τους οποίους θα περάσουμε και ένα μεγάλο κομμάτι μιας περιόδου, γιατί η σχέση στο θέατρο, ξέρετε, είναι ισχυρή σχέση. Μπορεί μετά να χανόμαστε, αλλά είναι ισχυρή η σχέση που δημιουργείται με τους ανθρώπους που δουλεύεις στο θέατρο και πάνω στη σκηνή και εκτός σκηνής. Και το δεύτερο είναι το ίδιο το έργο. Με γοητεύουν  τα μεγάλα έργα, τα ωραία έργα. Μ’ αρέσει να βυθίζομαι σε αυτά, στο ποιητικό θέατρο. Μ’ αρέσει πάρα πολύ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ακουμπάω με την ίδια στοργή και στο σύγχρονο δραματολόγιο.

Νομίζω πως είστε μία ηθοποιός που έχει ρισκάρει πολύ στην πορεία της

Συνέχεια ρισκάρω. Ποτέ δεν είναι ελεγχόμενο το πλαίσιο. Άμα δείτε τις παραστάσεις που έχω κάνει και μάλιστα τα τελευταία χρόνια, μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν ακόμα μεγαλύτερα ρίσκα. Δεν είναι απλό πράγμα να βγεις να παίξεις στην Ιταλία τον πρώτο ρόλο σε μια παράσταση τεσσάρων ωρών, να έχεις τρεις διαφορετικούς ρόλους και σε μια γλώσσα που δεν ελέγχεις. Αυτό κι αν ήταν ρίσκο! Δεν είναι απλό πράγμα να βρίσκεσαι με πολύ νεότερους σκηνοθέτες και να τους εμπιστεύεσαι. Αλίμονο αν δεν υπάρχει ρίσκο στη δουλειά του ηθοποιού, αλίμονο αν υπάρχει ασφάλεια στη δουλειά του ηθοποιού.

Κι αν τελικά κάποια φορά δεν «σας βγει»;

Ε δε βρήκε! Τι να κάνουμε, θα πεθάνουμε; Δεν μπορεί όμως να αρχίζουμε με το φόβο αν θα βγει κάτι. Δεν βγήκε, δεν πέτυχε, δεν έγινε και τίποτα. Και να σας πω και κάτι. Πολλές φορές αυτό που μαθαίνουμε από κάτι που δεν έχει πετύχει, είναι πολύ πιο σημαντικό από κάτι που έχει πετύχει. Γιατί πρέπει να κάτσουμε και να δούμε τι είναι αυτό που δεν πέτυχε. Και πιθανόν πολλές φορές αυτό που κερδίζουμε να είναι πολύ πιο σημαντικό. Εγώ δεν τη φοβάμαι την αποτυχία. Δεν τη φοβάμαι. Και γενικά να σας πω, προσπαθώ να μην φοβάμαι και τίποτα. Βεβαίως όμως και φοβάμαι. Όμως παλεύω, μάχομαι τον φόβο. Γιατί αυτή είναι η ζωή. Η ζωή έχει τη δική της δυναμική. Δεν μπορούμε να την παροπλίσουμε με φόβους και αδυναμίες. Τότε να κλειστούμε καλύτερα στο σπίτι μας και να μην κάνουμε τίποτα.

Είναι πράγματα αυτά που, φαντάζομαι, λέτε και στους μαθητές σας;

Κυρίως, ναι. Γιατί ένας καλλιτέχνης ορίζεται από την τόλμη του και από την πίστη σε αυτό που κουβαλάει μέσα στο κεφάλι του. Αυτά δεν έχουν κριτήριο το να αρέσω. Ο βασικός δρόμος που τα ορίζει είναι η επιθυμία να κάνω αυτό που θέλω και όχι αυτό που αρέσει. Και αυτό έχει κόστος. Εάν κάνουμε αυτό που αρέσει, δεν είμαστε πραγματικοί καλλιτέχνες. Και για να πάρουμε αυτή τη δύναμη, θέλει τόλμη, ρίσκο, θέλει – να σας το πω κι αλλιώς – την ηδονή του φόβου.

Όταν συμβαίνει αυτό πώς είναι;

Είναι μαγικό. Είναι σαν να ξαναγεννιέσαι. Κάθε βράδυ ξαναγεννιέσαι στην παράσταση. Γιατί τα δίνεις όλα, προσφέρεσαι σε μια παράσταση. Είσαι εκεί για τους ανθρώπους που είναι μαζί σου. Τους δίνεις τα πάντα. Ό, τι έχεις και δεν έχεις. Και κάθε βράδυ είναι σαν να ξαναγεννιόμαστε οι ηθοποιοί μέσα από τη στάχτη μας. Και αυτό είναι εξαιρετικό. Αυτό είναι που κάνει και τόσο γοητευτική τη δουλειά του ηθοποιού.

Είναι μια τέτοια στιγμή για σας και η «Ορέστεια»;

Βέβαια είναι. Δεν είναι μόνο η «Ορέστεια», είναι κάθε μου παράσταση. Αλλά η «Ορέστεια» πολύ περισσότερο. Πολύ περισσότερη η στιγμή της Αθηνάς, είναι κάτι το οποίο μου δημιουργεί εσωτερική χαρά. Χαίρομαι όταν είμαι εκεί πάνω.

Ποια θα μπορούσε να είναι σήμερα η Αθηνά, ποια θα ήταν η θέση της στην κοινωνία;

Της εξουσίας. Που ξέρει να τη χειρίζεται με τον καλύτερο τρόπο. Η Αθηνά έχει πάρα πολλά χαρακτηριστικά, τα οποία μπορεί να είναι κρύα σαν τον πάγο. Είναι άφυλη, είναι άδικη όπως η εξουσία, είναι το απόλυτο εγώ του δωδεκάθεου, δεν έχει την εμπειρία του πόνου, δεν έχει γεννηθεί από την εμπειρία του πόνου, ούτε έχει νιώσει τη ζέστη της μήτρας. Είναι ψυχρή, είναι απογειωμένη δύναμη που κοιτάει σαν να λέμε από τους θεούς και πάνω. Κατέχει τη ρητορική και δοξάζεται μέσα από αυτήν. Η ρητορική έχει κανόνες. Ο πολιτικός λόγος για να πείσει, έχει κανόνες. Αρχίζει με την κολακεία, πηγαίνει στην απειλή και καταλήγει στην προσφορά και σε έχει τυλίξει σε μια κόλλα χαρτί χωρίς να προλάβεις να καταλάβεις τι γίνεται. Η Αθηνά δεν έχει γνωρίσει το φόβο γι’ αυτό και γίνεται εκφοβιστική πάρα πολύ εύκολα. Είναι η προβολή της δύναμης του ισχυρού. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά της εξουσίας.

Πώς την προσεγγίσατε;

Με την απόλυτη κυριολεξία, όπως προσεγγίζω όλα τα ποιητικά κείμενα. Τα ποιητικά κείμενα ξέρετε, έχουν αυτό το μυστικό. Πρέπει να πας στην απόλυτη κυριολεξία και να υποταχθείς στο κείμενο. Δεν είμαστε πιο έξυπνοι από αυτά τα μεγάλα κείμενα. Ούτε από τους τραγικούς, ούτε από τον Σαίξπηρ, ούτε από τον Μπέκετ. Δεν είμαστε πιο έξυπνοι για να τους επιβληθούμε. Πρέπει να υποταχθούμε σε αυτά τα κείμενα για να μας αποκαλυφθούν και μας αποκαλύπτουν. Αυτά είναι τα δύο βασικά στοιχεία  που δουλεύω στο ποιητικό θέατρο. Η απόλυτη κυριολεξία και η απόλυτη υποταγή μου στο κείμενο. Τι λέει το κείμενο. Λέξη, λέξη. Η θέση μου ότι καμιά λέξη που βρίσκεται σε αυτό το χαρτί δεν είναι αθώα. Όλες κάτι σημαίνουν. Όλες έχουν κάποιο λόγο που βρίσκονται εκεί. Καμιά λέξη δεν είναι τυχαία. Και καμιά δεν είναι αθώα. Το επαναλαμβάνω. Και όταν είσαι υποψιασμένος για αυτά τα πράγματα, σου αποκαλύπτονται. Βεβαίως με μια συστηματική μελέτη αναμφισβήτητα.

Πώς είναι η συνεργασία με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο;

Το ενδιαφέρουσα είναι λίγο. Η συνεργασία με τον Τερζόπουλο σου δίνει τη δυνατότητα μιας προσωπικής εξέλιξης. Και τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό σε έναν ηθοποιό από την εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Το λέω και θα το επαναλαμβάνω συνέχεια. Αυτό που πουλάμε, είμαστε εμείς οι ίδιοι. Το προϊόν που πουλάμε είναι ο εαυτός μας, η προσωπικότητά μας. Ο Τερζόπουλος θα σου πει μια φράση, μια λέξη, μια σκέψη του στην πρόβα, που μπορεί να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό την κοσμοθεωρία σου. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Γι’ αυτό και θα με δείτε πολλές φορές να σημειώνω – κρατάω πολλές σημειώσεις, στις οποίες ανατρέχω συνέχεια. Σημειώσεις όχι θεατρικές, υπαρξιακές, οντολογικές, που έχουν να κάνουν με τη σκέψη του. Ο Τερζόπουλος λέει ξαφνικά μία κουβέντα, ένα συνειρμό και μένεις άφωνος. Αυτό είναι δώρο. Αυτό είναι μέρος της εξέλιξης του ίδιου του ηθοποιού.

Έχοντας σπουδαίες συνεργασίες με σκηνοθέτες, τι μπορεί ακόμα να σας ενθουσιάσει στη δουλειά αυτή;

Ακόμα; Μα μόνο ενθουσιασμό νιώθω! Ξέρετε αυτά τα οποία έχω κάνει, έγιναν! Τελείωσαν. Αυτά είναι για όσους θέλουν να βλέπουν βιογραφικά και τέτοια. Σε μένα δεν ισχύει αυτό. Αυτά έγιναν! Καμιά φορά βλέπω τον βιογραφικό μου και λέω «Πω πω, όλα αυτά τα έχω κάνει». Αλλά, ξέρετε, μπορεί να ακούγεται ελαφρύ, όμως περιμένω την επόμενη στιγμή με λαχτάρα. Το «ακόμα» δεν υπάρχει για μένα. Αν υπήρχε το ακόμα, θα έπρεπε να έχω αρχίσει να βαριέμαι, να είμαι βαριά. Είναι μεγάλη μου η λαχτάρα για την επόμενη στιγμή και για την έκπληξη που θέλω να έχει η επόμενη στιγμή και είμαι έτοιμη να εκπλαγώ με το παραμικρό. Πολλές φορές η συμπεριφορά μου είναι παιδική συμπεριφορά, μ’ αρέσει να εκπλήσσομαι. Βεβαίως κάποια στιγμή και θα το κρίνω και θα το συγκρίνω, αλλά αυτό δεν πρέπει να μου χαλάει το στιγμιαίο μου ενθουσιασμό ή τη στιγμιαία μου χαρά για αυτό που θα έρθει.

Γνωρίζω πως σπουδάσατε στη Θεσσαλονίκη. Τι είναι για εσάς η πόλη;

Όχι μόνο έχω σπουδάσει στη Θεσσαλονίκη, αλλά αργότερα ήρθα και δυο φορές στο Κρατικό Θέατρο, οπότε η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη των νιάτων μου. Είναι η πόλη που αποφάσισα να γίνω ηθοποιός, όταν πια τελείωνα το Πανεπιστήμιο. Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη εγγεγραμμένη μέσα μου και συγχρόνως κρατάει το μυστήριο του άγνωστου. Δεν την ξέρω πια τη Θεσσαλονίκη. Κάποτε την ήξερα όταν ζούσα εκεί. Και αυτό μου δημιουργεί ένα μυστήριο για την πόλη και με προκαλεί να την ανακαλύψω.

*Η «Ορέστεια» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία του Θεόδωρου Τερζόπουλου και παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου,  έρχεται στη Θεσσαλονίκη, την Πέμπτη 17 Ιουλίου στο Θέατρο Δάσους | Ώρα έναρξης: 21.00 | Πληροφορίες -Κρατήσεις: Τηλ.2315 200 200/ Διάρκεια: 200 λεπτά- χωρίς διάλειμμα / Τιμές εισιτηρίων: προπώληση από 10€ – 20€ / Προπώληση Εισιτηρίων : τηλεφωνικά: 2107234567 – www.ticketservices.gr