Αλεξέι Ναβάλνι: Ο ανάστατος αλλά και διωκόμενος βίος – Οι αντιδράσεις από τον θάνατό του

Ο Αλεξέι Ναβάλνι ήταν μία από τις λίγες εναπομείναντες φωνές στη Ρωσία που έδιναν στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν αφορμή για “συναγερμό”. Ένας από τους πιο ηχηρούς επικριτές του Κρεμλίνου, ήταν ένας σφοδρός ακτιβιστής κατά της διαφθοράς που κατάφερε να κινητοποιήσει την αντιπολίτευση της Ρωσίας, αγωνιζόμενος για να αποκαλύψει τα “ελαττώματα” της διακυβέρνησης του Πούτιν επί δεκαετίες, παρά το γεγονός ότι δεν μπόρεσε ποτέ να τον αμφισβητήσει στην κάλπη.

Πέθανε σε μια ρωσική σωφρονιστική αποικία, όπως μετέδωσαν τα ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων, όπου εξέτιε ποινές που ανέρχονται σε περισσότερα από 30 χρόνια για διάφορες κατηγορίες. Ήταν μόλις 47 ετών.

Ο Ναβάλνι, ο οποίος υπέφερε από μακροχρόνια προβλήματα υγείας μετά την επιβίωσή του από τη δηλητηρίαση με νευροτοξίνες το 2020, είχε μιλήσει για κακή μεταχείριση στη φυλακή, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης κατάλληλης ιατρικής φροντίδας για αυτό που περιέγραψε ως “εξουθενωτικό πόνο στην πλάτη“. Είχε οργανώσει απεργίες πείνας και συχνά υποβαλλόταν σε στέρηση ύπνου, με τους φύλακες να τον ξυπνούν κάθε μία ώρα και να τον βιντεοσκοπούν με κάμερα, επειδή είχε θεωρηθεί κίνδυνος φυγής σύμφωνα με τις ρωσικές αρχές.

Στις 8 Δεκεμβρίου 2023, οι βοηθοί του Ναβάλνι έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου, αφού είπαν ότι δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν μαζί του επί τρεις ημέρες. Σύμφωνα με την εκπρόσωπό του, Κίρα Γιαρμις, δεν εμφανίστηκε μέσω βίντεο σε δικαστική ακρόαση στις 11 Δεκεμβρίου. Στη συνέχεια δεν εμφανίστηκε για αρκετές ακόμη ημέρες. Στις 18 Δεκεμβρίου, η Γιαρμις δήλωσε ότι οι δικηγόροι του Ναβάλνι “έκαναν έρευνες σε περισσότερα από 200 κέντρα προφυλάκισης σε όλη τη χώρα”, αναζητώντας τον. Δεν έλαβαν καμία απάντηση, έγραψε στο Χ.

Алексей сегодня в суде (агитирует против Путина!) pic.twitter.com/sK7aZXT3Es

— Кира Ярмыш (@Kira_Yarmysh) February 8, 2024

Ο θάνατος του Ναβάλνι ακολούθησε την ανακοίνωση του Πούτιν ότι σκοπεύει να θέσει υποψηφιότητα για επανεκλογή το 2024, μια αναμενόμενη απόφαση που θα μπορούσε να τον κρατήσει στην εξουσία τουλάχιστον μέχρι το 2030. Πολλοί επικριτές της κυβέρνησης έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Άλλοι, συμπεριλαμβανομένων τριών δικηγόρων του Ναβάλνι, έχουν φυλακιστεί. Χωρίς τον Ναβάλνι, το κίνημα της αντιπολίτευσης έχει ουσιαστικά πάψει να υφίσταται, λένε αναλυτές.

Ποια η πολιτική ταυτότητα και δράση;

Ο Ναβάλνι ήταν ένας παθιασμένος ρήτορας που ξεσήκωνε τα ρωσικά πλήθη, αλλά το πραγματικό του όπλο ήταν το κανάλι του στο YouTube, το οποίο του έδωσε μια πανεθνική πλατφόρμα για να προσεγγίσει εκατομμύρια θεατές. Η δημοτικότητα των βίντεο του, που συνήθως περιγράφουν λεπτομερώς τη διαφθορά της ρωσικής ελίτ, τον ξεχώρισε από άλλους στην κατακερματισμένη αντιπολίτευση της Ρωσίας και του έδωσε μια πανεθνική οπαδοποίηση, την οποία κάλεσε με επιτυχία να διαδηλώσει στους δρόμους της Μόσχας και των άλλων μεγαλύτερων πόλεων της Ρωσίας.

Η πρώτη προσπάθεια του Ναβάλνι να ασχοληθεί με την πολιτική συμπίπτει με ένα ευρύτερο εθνικιστικό ρωσικό εθνικιστικό κίνημα. Αλλά το 2012, απέρριψε την εθνικιστική ρητορική για να γίνει μέλος ενός ευρέος συνασπισμού ομάδων της αντιπολίτευσης που προσπάθησε να ηγηθεί των διαδηλώσεων κατά της απόφασης του Πούτιν, που δεν ήταν δημοφιλής στη μεσαία τάξη της Μόσχας και άλλων μεγάλων πόλεων, να επιστρέψει στην προεδρία μετά από τέσσερα χρόνια πρωθυπουργίας. Παρατηρητές του Κρεμλίνου είπαν ότι ο Πούτιν τον απεχθανόταν. Συνήθως απέφευγε ακόμη και να εκφράσει το όνομα του.

Η γενική εισαγγελία της Ρωσίας θα έθετε τελικά εκτός νόμου το Ίδρυμα κατά της Διαφθοράς και τα περιφερειακά παραρτήματα της εκστρατείας του Ναβάλνι, χαρακτηρίζοντάς τα ως “εξτρεμιστικές ομάδες” βάσει νομοθεσίας που συνήθως προορίζεται για τρομοκρατικές οργανώσεις και βίαιες θρησκευτικές αιρέσεις. Ο Ναβάλνι συνελήφθη αρκετές φορές και κατηγορήθηκε για ποινικά αδικήματα, μεταξύ άλλων για υποτιθέμενη υπεξαίρεση το 2013 και το 2014, για την οποία έλαβε ποινή με αναστολή και στις δύο περιπτώσεις.

Το 2019, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφάνθηκε ότι οι ρωσικές αρχές παραβίασαν τα δικαιώματα του Ναβάλνι θέτοντάς τον επανειλημμένα υπό κράτηση μεταξύ 2012 και 2014 και δήλωσε ότι οι ενέργειες εναντίον του είχαν πολιτικά κίνητρα.Ο Ναβάλνι ήθελε να αμφισβητήσει τον Πούτιν στις προεδρικές εκλογές του 2018, αλλά κρίθηκε “μη επιλέξιμος” λόγω της προηγούμενης καταδίκης του.

Ποιος ήταν;

Ο Ναβάλνι γεννήθηκε στις 4 Ιουνίου 1976 στο χωριό Μπούτιν της περιοχής της Μόσχας. Καταγόταν από στρατιωτική οικογένεια και μετακινούνταν μεταξύ στρατιωτικών πόλεων με τους γονείς του, τον Ανατόλι Ιβάνοβιτς και τη Λιουντμίλα Ιβάνοβνα, οι οποίοι σήμερα είναι συνταξιούχοι, σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στον ιστότοπο της προεκλογικής του εκστρατείας το 2018.

Αποφοίτησε το 1997 ως δικηγόρος από το Πανεπιστήμιο Φιλίας των Λαών της Μόσχας και το 2001 ως οικονομολόγος από την Οικονομική Ακαδημία της ρωσικής κυβέρνησης. Ο Ναβάλνι ήταν υπότροφος στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ το 2010 και στη συνέχεια επέστρεψε στη Ρωσία για να συνεχίσει την πολιτική του καριέρα.

Ο ακτιβισμός του προκάλεσε αντίποινα. Το 2016, δέχθηκε επίθεση και τραυματίστηκε από ακτιβιστές υπέρ του Κρεμλίνου σε ένα αεροδρόμιο στη νότια Ρωσία. Λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα, ένας επιτιθέμενος τον περιέλουσε με πράσινη αντισηπτική βαφή κατά τη διάρκεια μιας στάσης προεκλογικής εκστρατείας, αφήνοντας την όρασή του σε κίνδυνο. Το 2019, ο Ναβάλνι δήλωσε ότι δηλητηριάστηκε ενώ βρισκόταν υπό κράτηση από την αστυνομία μετά την υποστήριξη διαδηλώσεων κατά του Κρεμλίνου στο κέντρο της Μόσχας.

Το καλοκαίρι του 2020, ο Ναβάλνι ηγήθηκε εκστρατείας κατά μιας σειράς συνταγματικών τροποποιήσεων που πέρασαν και περιλάμβαναν διάταξη που ενδεχομένως επέτρεπε στον Πούτιν να κυβερνήσει μέχρι το 2036. Κάλεσε τους Ρώσους να μποϊκοτάρουν το δημοψήφισμα για τις τροποποιήσεις, λέγοντας ότι η ψηφοφορία θα ήταν παραποιημένη, ανεξάρτητα από το πραγματικό αποτέλεσμα. Ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι το 78% των Ρώσων υποστήριξε τις συνταγματικές τροποποιήσεις στην ψηφοφορία του Ιουλίου.

Τον Αύγουστο του 2020, ο Ναβάλνι “αρρώστησε” κατά τη διάρκεια της πτήσης με προορισμό τη Μόσχα, αναγκάζοντας το αεροπλάνο να κάνει αναγκαστική προσγείωση στη σιβηρική πόλη Ομσκ. Η επί 23 χρόνια σύζυγός του, η 47χρονη Γιούλια Ναβάλναγια, οικονομολόγος, πρωτοστάτησε στην προσπάθεια να μεταφερθεί ο σύζυγός της στη Γερμανία, απευθυνόμενη απευθείας στον πρόεδρο Πούτιν με επιστολή της, προκειμένου ο Ναβάλνι να λάβει την εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια που χρειαζόταν. Ένα ιατρικό αεροπλάνο που ναυλώθηκε από μια γερμανική μη κυβερνητική οργάνωση θα μετέφερε τελικά τον Ναβάλνι, ο οποίος βρισκόταν σε κώμα και σε αναπνευστήρα, εκτός της χώρας.

Οι επιστήμονες στη Γερμανία, στην οποία τελικά μεταφέρθηκε, διαπίστωσαν ότι δηλητηριάστηκε ως αποτέλεσμα της έκθεσής του στο νευροπαραλυτικό Novichok. Πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο, αφού πέρασε 24 ημέρες στη μονάδα εντατικής θεραπείας του ιδρύματος. Επέστρεψε στη Ρωσία τον Ιανουάριο του 2021 και συνελήφθη από τις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο Σερεμέτιεβο της Μόσχας.

Η ομοσπονδιακή υπηρεσία φυλακών της Ρωσίας ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι ο Ναβάλνι, ο οποίος βρισκόταν στον “κατάλογο καταζητούμενων” της υπηρεσίας από τις 29 Δεκεμβρίου 2020, συνελήφθη για επανειλημμένες παραβιάσεις της αναστολής του. Δεν πρόκειται να βγει ξανά από την επιτήρηση. Ο Ναβάλνι δήλωσε αργότερα ότι δεν μετανιώνει για την επιστροφή του στη χώρα που είναι το σπίτι του, λέγοντας στους υποστηρικτές του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης “μην φοβάστε τίποτα”. Από τη φυλακή, ο Ναβάλνι συνέχισε να διακωμωδεί τις κυβερνητικές πολιτικές, να καταδικάζει τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία και προέτρεψε τους Ρώσους να μιλήσουν.

Μέχρι το τέλος του 2023, ο Ναβάλνι είχε καταθέσει τουλάχιστον 89 αγωγές κατά της σωφρονιστικής αποικίας, της διεύθυνσης της φυλακής και των εισαγγελικών αρχών από τον Αύγουστο του 2022, υποστηρίζοντας παραβίαση των δικαιωμάτων του κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, σύμφωνα με τα δικαστικά αρχεία. Ζήτησε αποζημίωση σε σχέση με τη βλάβη που προκλήθηκε στη ζωή και την υγεία του, σύμφωνα με τα δικαστικά έγγραφα. Οι αρχές των φυλακών δεν απάντησαν σε αίτημα για σχολιασμό σχετικά με τις αγωγές και τους ισχυρισμούς του Ναβάλνι.

Τον Αύγουστο του 2023, ρωσικό δικαστήριο καταδίκασε τον Ναβάλνι, ο οποίος εξέτιε ήδη ποινή κάθειρξης 11,5 ετών για κατασκευασμένες κατηγορίες για απάτη και άλλες, σε επιπλέον 19 χρόνια φυλάκισης, σε μια απροκάλυπτη, προσπάθεια εκφοβισμού οποιουδήποτε έμπαινε στον πειρασμό να ακολουθήσει τα βήματά του.

Οι κατηγορίες εναντίον του Ναβάλνι τον Αύγουστο περιλάμβαναν ισχυρισμούς ότι είχε υποκινήσει και χρηματοδοτήσει τον εξτρεμισμό και είχε παρακινήσει ανηλίκους να παραβούν τον νόμο, εκτός από την κατηγορία ότι προσπαθούσε να αποκαταστήσει τον ναζισμό ένας “γνωστός” ισχυρισμός στη Ρωσία, η οποία υπερηφανεύεται για την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε κάθε ευκαιρία δια στόματος του προέδρου της.

Ποιοι άλλοι έχουν χάσει τη ζωή τους κατά τη θητεία Πούτιν όταν δοκίμασαν να τον αποδοκιμάσουν;

Ο Ναβάλνι δεν είναι ο πρώτος που χάνει τη ζωή στην προσπάθεια άσκησης κριτικής εναντίον του Βλάντιμιρ Πούτιν, πιθανόν να μην είναι και ο τελευταίος. Ήδη πρωτύτερα έχουν υπάρξει θύματα. Μερικοί από αυτούς είναι:

Γεβγκεν Πριγκόζιν

Πάβελ Αντοφ

Τον Δεκέμβριο του 2022, ο Ρώσος μεγιστάνας φέρεται να έπεσε από το παράθυρο ενός ξενοδοχείου στην Ινδια, στις 25 Δεκεμβρίου, λίγες ημέρες μετά τα 65α γενέθλιά του. Ο πολιτικός και εκατομμυριούχος είχε επικρίνει τον πόλεμο του Πούτιν με την Ουκρανία στο WhatsApp μετά από μια πυραυλική επίθεση στο Κίεβο.

Ραβίλ Μαγκάνοφ

Ο Μαγκάνοφ, παρομοίως με τον Αντόφ, πέθανε πέφτοντας από το παράθυρο ενός νοσοκομείου της Μόσχας τον Σεπτέμβριο του 2022.

Μιχαήλ Λέσιν

Ο Ρώσος υπουργός Τύπου Μιχαήλ Λέσιν βρέθηκε νεκρός από “αμβλύ τραύμα στο κεφάλι” σε δωμάτιο ξενοδοχείου στην Ουάσινγκτον τον Νοέμβριο του 2015.

Μπόρις Νεμτσόφ

Ο Μπόρις Νέμτσοφ ήταν πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας επί Μπόρις Γέλτσιν, ο οποίος στη συνέχεια έγινε μεγάλος επικριτής του Πούτιν  κατηγορώντας τον ότι πληρώνεται από ολιγάρχες.

Αλεξάντερ Λιτβινένκο

Ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο ήταν πρώην πράκτορας της KGB που πέθανε τρεις εβδομάδες αφότου ήπιε ένα φλιτζάνι τσάι το 2006 σε ένα ξενοδοχείο του Λονδίνου, το οποίο ήταν εμπλουτισμένο με το θανατηφόρο πολώνιο-210.

Άννα Πολιτκόφσκαγια

Η Άννα Πολιτκόφσκαγια ήταν Ρωσίδα δημοσιογράφος που ασκούσε κριτική στον Πούτιν. Στο βιβλίο της “Η Ρωσία του Πούτιν”, κατηγόρησε τον Πούτιν ότι μετέτρεψε τη χώρα του σε αστυνομικό κράτος. Δολοφονήθηκε το 2006 από πληρωμένους δολοφόνους που την πυροβόλησαν εξ επαφής στο ασανσέρ έξω από το διαμέρισμά της.

Αντιδράσεις από τον θάνατό του

Το Κρεμλίνο καταγγέλλει “απαράδεκτες” δηλώσεις της Δύσης

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ κατηγόρησε τις δυτικές χώρες ότι δείχνουν με το δάχτυλο τη Μόσχα, λέγοντας ότι η αντίδρασή τους είναι “απολύτως απαράδεκτη”, αναφέρουν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης.

Η Διεθνής Αμνηστία λέει ότι “αρχίζει η αναζήτηση της δικαιοσύνης”, καλεί τα Ηνωμένα Έθνη να ερευνήσουν.

Η Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας Αγκνες Καλαμαρντ λέει ότι ο Ναβάλνι “πλήρωσε το υπέρτατο τίμημα επειδή ήταν μια φωνή και υπερασπίστηκε την ελευθερία της έκφρασης”.

Ουκρανία: Politkovskaya, Litvinenko, Magnitsky, Nemtsov, Navalny είναι μόνο μερικά από τα πιο γνωστά ονόματα στον μακρύ κατάλογο των επικριτών που σκοτώθηκαν από τον Πούτιν”.

“Υπήρχε οργή μετά από κάθε δολοφονία, αλλά ο Πούτιν τελικά τη γλίτωσε και οι παγκόσμιοι ηγέτες του έσφιξαν ξανά το χέρι. Αυτό τον ενθάρρυνε να συνεχίσει να σκοτώνει ανθρώπους”.

Politkovskaya, Litvinenko, Magnitsky, Nemtsov, Navalny are only some of the most well-known names on the long list of critics killed by Putin.

There was outrage after each murder, but Putin eventually got away with it, and world leaders shook his hand again. This encouraged him…

— Dmytro Kuleba (@DmytroKuleba) February 16, 2024

Εσθονία: H Κάγια Καλλάς δήλωσε: “Ο θάνατος του Ναβάλνι είναι μια ακόμη σκοτεινή υπενθύμιση του καθεστώτος διεθφαρμένων με το οποίο έχουμε να κάνουμε – και γιατί η Ρωσία και όλοι οι υπεύθυνοι πρέπει να λογοδοτήσουν για κάθε τους έγκλημα”.

Alexei @navalny‘s death is yet another dark reminder of the rogue regime we’re dealing with – and why Russia and all those responsible must be held accountable for each of their crimes.

My condolences. Thinking of all those who still sit behind bars for their political views.

— Kaja Kallas (@kajakallas) February 16, 2024

Ισπανία: Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ δήλωσε “συγκλονισμένος από την είδηση του θανάτου στη φυλακή του Ναβάλνι, ο οποίος φυλακίστηκε άδικα από το καθεστώς Πούτιν για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Τα συλλυπητήριά μου στην οικογένεια και τους φίλους του και σε όλους εκείνους στη Ρωσία που υπερασπίζονται τις δημοκρατικές αξίες και πληρώνουν γι’ αυτό τα υψηλότερα των τιμών”.

Shocked by the news of the death in prison of Alexei Navalny, unjustly imprisoned by the Putin regime for his defense of human rights and democracy.

My condolences to his family and friends and to all those in Russia who defend democratic values and pay for it the highest of…

— Pedro Sánchez (@sanchezcastejon) February 16, 2024

Ούρσουλα Φον Ντερ Λαιεν: Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι είναι “βαθιά ενοχλημένη και λυπημένη” από τις αναφορές για το θάνατο του Ναβάλνι.

“Ο Πούτιν δεν φοβάται τίποτα περισσότερο από τη διαφωνία του ίδιου του λαού του”, είπε. “Μια ζοφερή υπενθύμιση του τι είναι ο Πούτιν και το καθεστώς του. Ας ενωθούμε στον αγώνα μας για τη διαφύλαξη της ελευθερίας και της ασφάλειας όσων τολμούν να αντισταθούν στην απολυταρχία”.

Deeply disturbed and saddened by news of the death of Alexei Navalny.

Putin fears nothing more than dissent from his own people.

A grim reminder of what Putin and his regime are all about.

Let’s unite in our fight to safeguard the freedom and safety of those who dare to… pic.twitter.com/YoIbS7XbdX

— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) February 16, 2024

Αντιδράσεις καταδίκης υπήρξαν και από το Ντόναλντ Τουσκ, Τζόρτζια Μελόνι, Βολόντιμιρ Ζελένσκι και Σαρλς Μισελ

Gioia Tauro, il mio intervento in occasione della cerimonia per la firma dell’Accordo per lo Sviluppo e la Coesione tra il Governo e la Regione Calabria. Collegatevi in diretta. https://t.co/t2U7X8plhE

— Giorgia Meloni (@GiorgiaMeloni) February 16, 2024

Alexey, we will never forget you. And we will never forgive them.

— Donald Tusk (@donaldtusk) February 16, 2024

🗣️ “Poutine tue”

La réaction de Volodymyr Zelensky à la mort d’Alexeï Navalny ⤵️ pic.twitter.com/9nZsLavZ5C

— LCI (@LCI) February 16, 2024

Alexei @navalny fought for the values of freedom and democracy. For his ideals, he made the ultimate sacrifice.

The EU holds the Russian regime for sole responsible for this tragic death.

I extend my deepest condolences to his family. And to those who fight for democracy around…

— Charles Michel (@CharlesMichel) February 16, 2024