Ο «μακιαβελικός» λόγος του Τραμπ και ο αντίκτυπος στην ελληνική πολιτική σκηνή

Σφοδρές επιθέσεις κατά πάντων, επιδρομές και φραστικές επιθέσεις κατά των Χούθι, επιθυμίας εξαγοράς χωρών (!) όπως ο Καναδάς και η Γροιλανδία, επίθεση στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, διώκτης της «περιβόητης» woke ατζέντας, «κυνήγι» και δαιμονοποίηση μεταναστών και προσφύγων.

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα δείγματα γραφής του επανεκλεγέντα προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ δυο μήνες μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του.

Η αμφισβήτηση του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα, η ευθεία επίθεση σε ηγέτες κρατών- όπως η πρόσφατη και πολυσυζητημένη άβολη συνάντηση με τον Ζελένσκι μέρες αφού τον αποκάλεσε δικτάτορα- η μεσανατολική ριβιέρα στην Γάζα και οι δασμοί, είναι μερικά από αυτά που έχουν κάνει όλο τον κόσμο να συζητά τον νέο Πρόεδρο και όχι για θετικούς λόγους.

Δεν είναι βέβαια άγνωστος ο Ντόναλντ Τραμπ, οι θέσεις του και οι πολλές φορές προκλητικές τοποθετήσεις του είναι κομβικό σημείο της προσωπικότητάς του ή τουλάχιστον της δημόσιας εικόνας του, το οποίο έχει παίξει καίριο ρόλο: πολλοί τον ψήφισαν για αυτό, άλλοι αποστράφηκαν έντονα εξαιτίας τούτου.

Η μακιαβελική περσόνα του Τραμπ

Μπορεί στον Ντόναλντ Τραμπ να αρέσει πολύ να αναφέρει πως είναι τρελός, δεν είναι όμως πρωτοπόρος της τακτικής.

«Τη λέω Θεωρία του Τρελού, Μπομπ. Θέλω να πιστέψουν οι Βορειοβιετναμέζοι ότι έχω φτάσει στο σημείο που θα κάνω οτιδήποτε για να σταματήσω τον πόλεμο, είχε πει ο Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας στον επικεφαλής του επιτελείου του, όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ο Πόλεμος του Νίξον στο Βιετνάμ» του Τζέφρι Κίμπαλ.

Και σε αυτό το μοτίβο φαίνεται να αρέσει να κινείται και ο νυν Πρόεδρος των ΗΠΑ. Σε μια περίοδο σκληρής ρητορικής και διεθνούς μεταβολής των πραγμάτων, ο Ντόναλντ Τραμπ επιλέγει να μιλά με τραχύ ύφος, κυνικά και πολλές φορές υπεραπλουστευτικά. Με προκλητικές κινήσεις, όπως το βίντεο για την Γάζα στο οποίο πίνει κοτκέιλς με τον Νετανιάχου, αγνοώντας ότι την ίδια στιγμή, στο μέρος αυτό, κόσμος σκοτώνεται και παλεύει για επιβίωση. Περιορίζοντας την συμπερίληψη, χωρίς να αποδέχεται τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ+, κάνοντας μαζικές απελάσεις μεταναστών.

Ερωτηθείς εάν θα χρησιμοποιούσε στρατιωτική βία εναντίον της Κίνας, εάν η τελευταία απειλήσει την Ταϊβάν, ο Τραμπ είχε δηλώσει: «Δεν θα χρειαστεί, γιατί με σέβεται και ξέρει ότι είμαι τρελός».

Η προβολή του απρόβλεπτου του χαρακτήρα του δεν είναι καθόλου τυχαία.

«Έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται».

Η φράση ανήκει στον Νικολό Μακιαβέλι, τον οποίο φαίνεται να έχει μελετήσει καλά ο πρόεδρος των ΗΠΑ.

Άλλωστε, ο Μακιαβέλι είναι αυτός που, στο έργο του Discourses on Livy, υποστήριξε ότι «μερικές φορές είναι εξαιρετικά σοφό να υποκρίνεσαι τον τρελό», επιβεβαιώνοντας τον κανόνα Νίξον που ακολουθεί και ο Τραμπ.

Και, πράγματι σήμερα, μερίδα της επιστημονικής κοινότητας θεωρεί πως η τρέλα «μπορεί να είναι χρήσιμη στη διαπραγμάτευση κρίσεων» τονίζοντας όμως ότι αυτό αφορά περιπτώσεις  «όταν η φήμη της τρέλας είναι μικρή». Παρότι οι επιτυχίες τόσο του Νίξον όσο και του Τραμπ δεν φάνηκαν μεγάλες κατά το παρελθόν, το μικρό πλεονέκτημα που δίνει στις διαπραγματεύσεις κρίσεων- οι οποίες συναντιούνται συχνά εξαιτίας των πολύπλοκων σχέσεων που επικρατούν σήμερα- μπορεί να φανεί ιδιαίτερα κερδοφόρο.

Για παράδειγμα, η σκηνή που εκτυλίχθηκε στον Λευκό Οίκο με τον Τραμπ και τον Βανς να «μαλώνουν» τον Ζελένσκι και ύστερα να τον διώχνουν, οδήγησε μετά από λίγες μέρες τον Ουκρανό Πρόεδρο να ακολουθήσει την γραμμή των ΗΠΑ, υπό τον φόβο της απόσυρσης των δεύτερων από τη σχέση συμπαράστασης και βοήθειας που επικρατεί έως σήμερα.

Γενικά, ο Τραμπ φαίνεται πως πληροί- μαζί και με άλλους ηγέτες του σήμερα- πολλά από αυτά που θεωρούσε ο Μακιαβέλι ιδεατά για τον «Ηγεμόνα», όπως και το ομώνυμο βιβλίο του.

Μερικές από τις ρήσεις του Μακιαβέλι μπορούν να αποσαφηνίσουν καλύτερα αυτόν τον παραλληλισμό:

• Ο ηγέτης αποκτά κύρος με το να είναι είτε αληθινός φίλος είτε πραγματικός εχθρός. Δηλαδή παίρνει θέση, καθαρά, υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς. Αυτή η τακτική έχει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα από την απλή ουδετερότητα.
• Τους αντιπάλους σου ή πρέπει να τους παίρνεις με το μέρος σου ή να τους εκμηδενίζεις
• Η πρώτη εντύπωση που δημιουργεί ένας ηγεμόνας είναι αυτή που δίνουν οι άνθρωποι που τον περιστοιχίζουν.
• Δεν πρέπει ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο, γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των αντιπάλων του.
• Ο άνθρωπος είναι καλός μόνο όταν είναι αδύναμος.
• Κάνε το κακό μια κι έξω, αλλά το καλό δίνε το σιγά-σιγά.
• Ποτέ τίποτε μεγάλο δεν επιτεύχθηκε χωρίς κίνδυνο.
• Ποτέ μην προσπαθείς να κερδίσεις με τη βία αυτό που μπορεί να αποκτηθεί με πονηριά.
• Έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται.
• Η τύχη είναι γυναίκα και γι’ αυτό ευνοεί τον νέο που την χειρίζεται με τόλμη.
• Μόλις κυριαρχήσει σε μια πόλη ένας κυβερνήτης, θα πρέπει να σκεφθεί τι τιμωρίες θα επιβάλει. Πρέπει να τις επιβάλει όλες μια κι έξω και να μην τις ανανεώνει κάθε μέρα.

Η νέα, σκληρή εποχή Τραμπ

Με το που ορκίστηκε Πρόεδρος, ο Ντόναλντ Τραμπ απασχόλησε κυρίως για την ψήφιση 6 διαταγμάτων που περιλαμβάνουν:

• Κήρυξη των καρτέλ ναρκωτικών ως «ξένων τρομοκρατικών οργανώσεων»
• Αποχώρηση από τη Συμφωνία στο Παρίσι για το Κλίμα
• Τερματισμός του δικαιώματος της ιθαγένειας για παιδιά μεταναστών που γεννιούνται στις ΗΠΑ
• Αποχώρηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ)
• Μετονομασία του Κόλπου του Μεξικού
• Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν δύο φύλα, αρσενικό και θηλυκό

Τα κύρια θέματα στον πυρήνα της ρητορικής του Τραμπ είναι η Μεγάλη Αμερική, οι μετανάστες, η woke agenda, οι πόλεμοι, το συμφέρον και φυσικά, το χρήμα. Κατά την προεκλογική εκστρατεία ήταν και σε μεγάλο βαθμό η υπονόμευση των κεντρικών προσώπων του Δημοκρατικού Κόμματος.

Ο Τραμπ χρησιμοποιεί τον όρο «the weave» (ύφανση, πλέξιμο) για να περιγράψει την επικοινωνιακή του στρατηγική. Αυτό που πολλοί βλέπουν ως ασυντόνιστη ροή λόγου, για τον Πρόεδρο των ΗΠΑ είναι μια στρατηγική που  χαρακτηρίζεται από την τάση του να «μεταπηδάει» σε διαφορετικά θέματα κατά τη διάρκεια των ομιλιών του, προτού επανέλθει στο αρχικό του επιχείρημα.

Αυτός ο τρόπος ομιλίας μπορεί να μοιάζει αποσπασματικός, ωστόσο, οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι η προσέγγισή του προσδίδει «αυθεντικότητα και ζωντάνια» στον λόγο του, καθιστώντας τον πιο προσιτό και λιγότερο τυπικό.

Για πολλούς, άλλωστε, όπως σημειώνεται και σε ανάλυση του Reuters, η επικοινωνιακή αυτή στρατηγική αποτελεί ουσιαστικό μέρος της γοητείας που ασκεί ο Τραμπ στο κοινό του.

Ενώ λοιπόν ο Τραμπ είναι γνωστός για τα fake news (ο όρος μάλιστα γενικεύθηκε κατά την προεκλογική του εκστρατεία), τη σκληρή γλώσσα, τις ρατσιστικές θέσεις αλλά και 34 κατηγορίες που τον βαραίνουν (!), αυτή η ρητορική που συζητάμε είναι και για τους ψηφοφόρους του ο μεγάλος παράγοντας της επιτυχίας του: άνθρωποι βλέπουν αυθεντικότητα και αλήθεια σε όλη αυτή την περσόνα, αυτοσαρκασμό και χιούμορ και θεωρούν πως όλοι πιστεύουν τα ίδια αλλά μόνο εκείνος τα λέει μπροστά στις κάμερες.

Ασχέτως λοιπόν με το αν συμφωνούν ή διαφωνούν απόλυτα μαζί του, άνθρωποι τον ψηφίζουν και τον εκλέγουν γιατί είναι, όπως λένε, αυθεντικός, ενώ έχουν μεγαλύτερη πίστη στις ικανότητές του για τη διαχείριση της οικονομίας, τον πρώτο τη τάξει παράγοντα για τις εκλογές σε όλον τον κόσμο, πολλώ δε μάλλον για τις ΗΠΑ, το κέντρο του καπιταλισμού.

Πώς επηρεάζει την ελληνική πολιτική σκηνή

Είναι φανερό πως για τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, το «δίκαιο της πυγμής» είναι ισχυρότερο από τις διεθνείς σχέσεις και τους κώδικες που έχουν συναφθεί κατά καιρούς.

Μπορεί άμεσα να μη μπορούμε να βρούμε σύνδεση της ρητορικής του με πιθανές συνθήκες της ελληνικής πολιτικής σκηνής όμως σίγουρα η ρητορική του ισχυρότερου άνδρα του κόσμου έχει σίγουρα επιτπώσεις σε όλους τους τομείς.

Ξεκινώντας από τα πιο προφανή, ο εμπορικός «πόλεμος» με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέρος της οποίας είναι η Ελλάδα- φέρνει επιπτώσεις στην οικονομία της Ένωσης και κατ’ επέκταση της εθνικής οικονομίας. Παρ’ όλα αυτά, οι καλές σχέσεις που ισχύουν, ιδίως τα τελευταία χρόνια με την Ελλάδα να είναι στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ, μπαίνουν σε μια νέα τροχιά αφού, αφενός μπορούν κάλλιστα να υπάρξουν φαινόμενα παρέμβασης και ανόδου ακροδεξιάς, όπως συνέβη και στη Γερμανία (μέσω του Μασκ)και αφετέρου, η σκληρή ρητορική Τραμπ να «εμπνεύσει» ηγέτες με συγγενικές θέσεις, όπως ο Ερντογάν και ως αποτέλεσμα να ζυμωθούν σκέψεις για αναθεωρητισμό, κατά το δρόμο που χάραξε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Για το μεν πρώτο σενάριο, ήδη οι επικοινωνίες Λατινοπούλου με Γκιλφόιλ μπορούν να αποτελέσουν ενδείξεις. Αλλά ούτως ή άλλως, από τη στιγμή που ο Τραμπ «ξεδίπλωσε» τις… ανησυχίες του για ΛΟΑΤΚΙ, μετανάστες, φύλα, κλπ., ο Κυριάκος Βελόπουλος ζήτησε να κληθεί στη Βουλή, η Αφροδίτη Λατινοπούλου χόρευε το Y.M.C.A., το τραγούδι που πλαισίωσε την προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ ενώ ύστερα, στη σύνοδο του κόμματος «Πατριώτες για την Ευρώπη» στη Μαδρίτη, πλάι σε Λεπέν, Ορμπάν και άλλους ηγέτες ακροδεξιών κομμάτων, από το βήμα της συνόδου φώναξε «Ας κάνουμε την Ευρώπη ξανά σπουδαία» (κατά το Make Amercia Great Again του Τραμπ).

Ακόμη, στην Ευρώπη ο Νίκος Αναδιώτης έθετε το ζήτημα της άμβλωσης και της απαγόρευσης αυτής (ο Τραμπ είναι υποστηρικτής αυτής της άποψης) ενώ την ίδια στιγμή στην Ελλάδα, οι εξελίξεις για την υπόθεση των Τεμπών ήταν καταιγιστικές, με μεγάλα συλλαλητήρια και πορείες.

Όσον αφορά το δεύτερο σενάριο, το να ενθαρρυνθεί ένας πολιτικός με ηγεμονικές τάσεις που έκλεισε στη φυλακή έναν ανερχόμενο και πιθανότατα ενοχλητικό για τις βλέψεις του πολιτικό αντίπαλο, δεν είναι καθόλου απίθανο. Άλλωστε, οι τουρκικές προκλήσεις απασχολούν καθημερινά την ημερήσια θεματολογία των ΜΜΕ και την κυβέρνηση.

Μένει λοιπόν να δούμε που θα οδηγήσει αυτή η νέα θητεία του Τραμπ, τι θα γίνει με τους πολέμους και κυρίως υπό ποιους όρους θα κλείσουν (αν κλείσουν) οι εν εξελίξει πόλεμοι.

Ακούστε το Podcast της Parallaxi για την επόμενη μέρα στις ΗΠΑ και τον κόσμο μετά την εκλογή Τραμπ: