Τα «μαύρα» χρόνια της κατοχής – Οι φρικτές ναζιστικές θηριωδίες σε χωριά της Βόρειας Ελλάδας
Άμαχοι που έχασαν τη ζωή τους, σφαγιάστηκαν, κρεμάστηκαν ή κάηκαν ζωντανοί, χωριά που καταστράφηκαν ολοσχερώς και έσβησαν από το χάρτη, περιουσίες που χάθηκαν
Ο Οκτώβριος είναι συνυφασμένος με τα γεγονότα που έζησε η χώρα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, από την επίθεση που δέχτηκε από την Ιταλία το 1940 και εν συνεχεία τη γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του 1941 και την κατοχή που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια.
Φρικτές ήταν οι ναζιστικές θηριωδίες τις οποίες έζησαν πολλά μέρη της Ελλάδας. Κάποιες εξ αυτών μάλιστα πέρασαν στη λήθη και δεν έτυχαν στο πέρασμα των χρόνων της ίδιας προβολής με άλλες. Σε μερικές από αυτές θα εστιάσουμε στο παρακάτω κείμενο.
Άμαχοι που έχασαν τη ζωή τους, σφαγιάστηκαν, κρεμάστηκαν ή κάηκαν ζωντανοί, χωριά που καταστράφηκαν ολοσχερώς και έσβησαν από το χάρτη, περιουσίες που χάθηκαν.
Σφαγές Μεσόβουνου Κοζάνης
Με τον όρο Σφαγές του Μεσόβουνου εννοούνται οι δύο καταστροφές του προσφυγικού ποντιακού χωριού Μεσόβουνου Κοζάνης από τους Γερμανούς και συνεργάτες τους, κατά τη διάρκεια της Κατοχής (23 Οκτωβρίου 1941 και 24 Απριλίου 1944). Και στις δύο περιπτώσεις, εκτός από την πυρπόληση του χωριού των 1.171 κατοίκων, οι κατοχικές αρχές διέπραξαν και μαζικές εκτελέσεις των κατοίκων του.
Στο Μεσόβουνο υπήρχαν πέντε κομμουνιστές κάτοικοι οι οποίοι είχαν επιστρέψει, δραπετεύοντας από εξορία στην Ανάφη. Είχαν συλληφθεί και εξοριστεί, στις αρχές της δεκαετίας του ’30, για συμμετοχή σε διαμαρτυρίες των κατοίκων για ένα ζήτημα της περιοχής, με βάση τον νόμο περί «ιδιωνύμου αδικήματος» της κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου (1929), ο οποίος ποινικοποιούσε την κομμουνιστική ιδεολογία.
Οι πέντε κομμουνιστές, μαζί με κατοίκους που είχαν πολεμήσει τους Ιταλούς στην Αλβανία το 1940-41, δημιούργησαν την πρώτη αντιστασιακή ομάδα. Εν τω μεταξύ, το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ είχε δημιουργήσει την ανταρτική οργάνωση «Ελευθερία», και οι Μεσοβουνιώτες ενέταξαν την ομάδα τους σε αυτή. Η πρώτη εκδήλωση μαζικής αντίστασης των Μεσοβουνιωτών ήταν να αρνηθούν να παραδώσουν την αγροτική σοδειά τους στις αρχές Κατοχής και ακολούθησε η εκτέλεση του, διορισμένου από τις κατοχικές αρχές, προέδρου του χωριού.
Μετά από το τελευταίο γεγονός, οι ελληνικές δωσιλογικές αρχές της Κοζάνης (ο νομάρχης Κ. Γεωργαντάς και η Χωροφυλακή) παρακίνησαν τους Γερμανούς να τιμωρήσουν το χωριό.
https://www.youtube.com/watch?v=uF2d-3UDAfk
Έτσι την 23η Οκτωβρίου 1941, 40 αυτοκίνητα με στρατιώτες της Βέρμαχτ, που ήρθαν από τη Φλώρινα, την Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη, περικύκλωσαν το χωριό και συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους. Στα γυναικόπαιδα έδωσαν δίωρη προθεσμία να φύγουν και τους άντρες ηλικίας 16 έως 69 χρόνων τους εκτέλεσαν «ομαδικώς και δι’ αυτομάτων όπλων».
Εκτελέστηκαν συνολικά 135 (κατά τον νομάρχη Κοζάνης), 142 (σύμφωνα με τους Γερμανούς) ή 165 (σύμφωνα με τους κατοίκους) Μεσοβουνιώτες.
Ανάμεσα στους εκτελεσμένους ήταν και οι τρεις δάσκαλοι του χωριού. Οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής είχαν ζητήσει να δοθεί χάρη στους δασκάλους αλλά δεν εισακούστηκαν.
Στη συνέχεια οι κατοχικές δυνάμεις πυρπόλησαν το χωριό με εμπρηστικές βόμβες, εκτός από 5 σπίτια και την εκκλησία. Τα περίπου 900 γυναικόπαιδα μεταφέρθηκαν στην Πτολεμαΐδα. Οι γερμανικές αρχές διέταξαν τον διασκορπισμό τους, για «παραδειγματισμό», στα χωριά του νομού, αλλά και στους νομούς Ημαθίας και Φλώρινας.
Οι κάτοικοι του Μεσόβουνου επέστρεψαν σε αυτό το 1942 και έχτισαν στοιχειώδεις κατοικίες. Στις 22 Απριλίου 1944, Γερμανοί, Τουρκμένιοι και Τάταροι εθελοντές και Έλληνες δωσίλογοι (ένοπλοι του λεγόμενου Εθελοντικού Σώματος του Γεωργίου Πούλου και «Έλληνες εθνικιστές» από τους γύρω οικισμούς) περικύκλωσαν το χωριό. Η επιδρομή έγινε στα πλαίσια της επιχείρησης Μαγιάτικη Καταιγίδα (Maigewitter), την οποία είχε διατάξει ο Γερμανός διοικητής Καρλ Σύμερς. Το Σώμα του Πούλου είχε ήδη ενταχθεί στη Βέρμαχτ (ως Εθελοντικό Τάγμα Πούλου, Poulos Verband), στο 2ο Σύνταγμα Bradenburg, δρώντας στα Γιαννιτσά και την Πτολεμαΐδα, όπου επιχειρούσε η ανταρτική 10η Μεραρχία του ΕΛΑΣ. Τα θύματα ήταν 150 εκτελεσθέντες και το χωριό πυρπολήθηκε ξανά.
https://www.youtube.com/watch?v=-ol3FOWPODA
*με πληροφορίες από
Αγτζίδης, Βλάσης (19/10/2014). «ΜΕΣΟΒΟΥΝΟ Παραγνωρισμένα ολοκαυτώματα». Ελευθεροτυπία.
Μαλκίδης, Θεοφάνης (23 Οκτωβρίου 2016). «Κεμαλισμός και Ναζισμός: Εβδομηνταπέντε χρόνια από το Ολοκαύτωμα στο Μεσόβουνο Εορδαίας». malkidis.blogspot.gr.
Καλλιανιώτης, Θανάσης (17 Φεβρουαρίου 2014). «Τα ολοκαυτώματα Πύργων κι Ερμακιάς Εορδαίας: άνοιξη 1944». ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗ για την παιδεία, τη ζωή και τον πολιτισμό.
Δορδανάς Στράτος Ν., Το αίμα των αθώων. Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία, 1941-1942, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 2007
Παπακυριακόπουλος Ιωάννης Π., Βούλγαροι και Ιταλοί εγκληματίαι πολέμου εν Μακεδονία, Πελασγός, 2001
Τσουκαλίδης Βασίλης, Μια ξεχασμένη ιστορία, Ιδιωτική Έκδοση, 1981
Χατζητάσκος Αλέκος, «Η καταστροφή του Μεσόβουνου», Εθνική Αντίσταση, τχ. 1, Απρίλιος 1962, σ. 58-62
Ολοκαύτωμα Κερδυλλίων
Η Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλλια ή Σφαγή των Κερδυλλίων, όπως είναι γνωστότερη σήμερα, αποτελεί μια από τις πιο γνωστές ανθρώπινες τραγωδίες κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα καθώς περισσότεροι από 200 άμαχοι κάτοικοι των Άνω και Κάτω Κερδυλλίων Σερρών εκτελέστηκαν από άνδρες της γερμανικής Βέρμαχτ ως αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή και για την βοήθεια των κατοίκων των εν λόγω χωριών προς τους αντάρτες.
Πρόκειται για το πρώτο ολοκαύτωμα στην Ευρώπη, από τους Γερμανούς κατακτητές.
250 κάτοικοι, όλος ο ανδρικός πληθυσμός 16-60 χρόνων των Άνω και Κάτω Κερδυλλίων Ν. Σερρών, έπεσαν νεκροί από τα βόλια των Γερμανών κατακτητών.
Το έγκλημα συνεχίστηκε με την πυρπόληση των 250, περίπου, σπιτιών των δύο χωριών που έγιναν στάχτη. Ενώ, μετά το μακάβριο έργο τους υποχρέωσαν 17 γέροντες που τους είχαν κλεισμένους στο κοινοτικό κατάστημα να θάψουν τα παιδιά τους, τ’ αδέρφια, τους γαμπρούς, τους δικούς τους.
Ξημερώματα της 17 Οκτωβρίου 1941, δύο λόχοι του 220ου Τάγματος Σκαπανέων της Βέρμαχτ με δύναμη 250 ανδρών υπό τις διαταγές των λοχαγών Βέντλερ (Wendler) και Σράινερ Σράινερ ξεκίνησαν από τον Σταυρό Θεσσαλονίκης για τα Κερδύλια έχοντας μαζί τους κρατούμενους Κερδυλιώτες. Φτάνοντας κοντά στα χωριά άφησαν τα αυτοκίνητα, άρχισαν να ανεβαίνουν από τρία σημεία και περικύκλωσαν τα Άνω Κερδύλια από την θέση Στρόβολο και τα Κάτω Κερδύλια από την θέση Λειβάδια. Η χρονική στιγμή εκδήλωσης της επιχείρησης και το γεγονός ότι άφησαν τα αυτοκίνητα μακριά από τα χωριά δείχνει οι Γερμανοί στρατιώτες ήθελαν να αιφνιδιάσουν τους κατοίκους. Και πραγματικά σχεδόν το σύνολο των κατοίκων των δύο χωριών συνελήφθη. Κανείς δεν προσπάθησε να αποδράσει επειδή οι κάτοικοι, καθώς δεν υπήρχε ανάλογο προηγούμενο, δεν πήραν στα σοβαρά τις γερμανικές απειλές.
Οι στρατιώτες της Βέρμαχτ συγκέντρωσαν τους άρρενες κατοίκους μεταξύ 16 και 60 χρόνων στις θέσεις Αλώνια και Κούτρες. Οι γυναίκες και τα παιδιά αρχικά συγκεντρώθηκαν στα σχολεία και στη συνέχεια, αφού είχαν απομακρυνθεί οι άντρες, τους επιτράπηκε να πάρουν μαζί τους όσα πράγματα μπορούσαν και να φύγουν προς το Καστρί και την Ευκαρπία ενώ κλείδωσαν σε κοινοτικό κατάστημα 23 υπερήλικες, οι οποίοι αργότερα κινδύνεψαν από την πυρπόληση του χωριού. .
Στις 09.00 το πρωί δόθηκε το σήμα με μια φωτοβολίδα, και οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να εκτελούν άρρενες κατοίκους ηλικίας από 16 μέχρι 60 ετών. Από την εκτέλεση εξαιρέθηκαν στο Άνω Κερδύλιο δεκαεπτά άτομα άνω των εξήντα ετών, μεταξύ των οποίων ο ιερέας, ο δάσκαλος και ο δασοφύλακας και στο Κάτω Κερδύλιο δέκα γέροντες. Οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν μετά το τέλος των εκτελέσεων για την ταφή των νεκρών.
Τα κτίρια των χωριών κάηκαν εκτός από τις εκκλησίες και μετά την καταστροφή, οι κάτοικοι κατέφυγαν στα χωριά Καστρί και Ευκαρπία.
Ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Βασίλης Αναστασιάδης, με το ρεπορτάζ του συνεισφέρει στην απότιση φόρου τιμής στα θύματα της σφαγής των Κερδυλίων.
*πληροφορίες
Στράτος Δορδανάς, Το αίμα των αθώων – Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη Μακεδονία 1941-1944, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Η σφαγή των Κερδυλίων στις 17 Οκτωβρίου 1941 – ΕΡΤ, Βασίλης Αναστασιάδης
Οι απαγχονισμοί Ελλήνων στο Καλόκαστρο Σερρών
Οι Ναζί με αφορμή θανάτων Γερμανών στρατιωτών κρεμούν την 20 Οκτωβρίου 1941 μπροστά στο κοινοτικό κατάστημα του Καλόκαστρου Σερρών, παρουσία των κατοίκων του χωριού 10 Έλληνες, που είχαν φέρει δεμένους με συρματόσχοινο μέσα σε μια κλούβα από τη Θεσσαλονίκη.
Κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης ένας από τους καταδικασμένους κατάφερε να βγάλει τη θηλιά από το λαιμό του και να το σκάσει κυριολεκτικά μέσα από τα χέρια των εκτελεστών του.
Τα σώματα των απαγχονισμένων έμειναν στην κρεμάλα τρεις μέρες, σύμφωνα με διαταγή των Γερμανών και στη συνέχεια τάφηκαν με μέριμνα του προέδρου της κοινότητας σε κοινό τάφο, στην αυλή της εκκλησίας.
*πληροφορίες
Οι απαγχονισμοί των Ελλήνων από τους Γερμανούς Ναζί στο Καλόκαστρο Σερρών, Θεοφάνης Μαλκίδης
Ολοκαύτωμα Κρουσσίων
Στην περιοχή των Κρουσσίων έδρασε από τις πρώτες μέρες της κατοχής η ένοπλη ανταρτική ομάδα “Αθανάσιος Διάκος” με αρχηγό τον Χριστόδουλο Μόσχο (καπετάν Πέτρο) που είχε συγκροτηθεί από την αντιστασιακή οργάνωση “Ελευθερία” της Θεσσαλονίκης.
Λόγω της δράσης που ανέπτυξε εναντίον των κατοχικών στρατευμάτων οι Γερμανοί οργάνωσαν επιχείρηση αντιποίνων. Στις 25 Οκτωβρίου 1941 ισχυρές μηχανοκίνητες δυνάμεις των Ες Ες και ταγμάτων θανάτου κύκλωσαν από μακριά σε δυο ζώνες την περιοχή και τα χωριά. Εισέβαλαν ταυτόχρονα στα χωριά Αμπελόφυτο (Μουρσαλή), Κυδωνιά (Κοτσαλάρ) και Κλειστό (Μουσγαλή), που μετά από υπόδειξη συνεργατών τους θεωρήθηκαν ως κέντρα των ανταρτών.
Αφού συγκέντρωσαν τον ανδρικό πληθυσμό, από 15 χρονών και πάνω, τους εκτέλεσαν και εν συνεχεία ισοπέδωσαν και τα τρία χωριά. Οι εκτελέσεις του άμαχου πληθυσμού έγιναν στις πλατείες του Αμπελόφυτου και Κυδωνιάς.
Στην Κυδωνιά εκτελέστηκαν και 10 κάτοικοι από το γειτονικό Ίσωμα που βρέθηκαν στο χωριό. Στο Κλειστό αφού τους έβαλαν μέσα στην εκκλησία την γκρέμισαν με δυναμίτες. Όσοι προσπάθησαν να ξεφύγουν εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς. Συνολικά εκτελέστηκαν 96 πατριώτες.
Το ξεχασμένο ολοκαύτωμα της βουλγαρικής κατοχής στην Κορμίστα Σερρών. Σφάγιασαν 130 πολίτες για αντίποινα και αιματοκύλισαν τα χωριά του Παγγαίου
Τη νύχτα της 28ης προς 29η Σεπτεμβρίου 1941 εξαιτίας της σκληρής καταπίεσης που εφάρμοζαν οι Βούλγαροι κατακτητές οργανώθηκε εξέγερση στη Δράμα από μία φούχτα επαναστάτες.
Και παρά το γεγονός, ότι η πρόωρη εκείνη επανάσταση, δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένη και καταπνίγηκε στο αίμα από τους κατακτητές, με περίπου 3.000 νεκρούς, εντούτοις απέτρεψε την εγκατάσταση εποίκων και εμπόδισε την αφομοίωση της περιοχής, όπως επεδίωκαν οι τύραννοι. Στην κοντινή προς τη Δράμα επαρχία του Παγγαίου Σερρών, δεν υπήρξε γενικά συμμετοχή των κατοίκων στην εξέγερση κι αυτό εξαιτίας των προσπαθειών του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ να την αποτρέψει, θεωρώντας την ως άκαιρη και πρώιμη.
Εντούτοις, το πρωί της 29ηςΣεπτεμβρίου, ομάδα ανταρτών που προηγουμένως είχαν πάρει μέρος στα γεγονότα του Φωτολίβους και της Συμβολής, μαζί με ενόπλους από άλλα χωριά του κάμπου της Δράμας, πήγαν στο πιο κοντινό χωριό, στην Κορμίστα Σερρών. Εκεί, αφού κήρυξαν την επανάσταση, έδιωξαν τους οπλισμένους Βουλγάρους που ήταν στο χωριό και τραυμάτισαν έναν από αυτούς. Στη συνέχεια, στρατολογώντας μερικούς νέους της Κορμίστας πήγαν στην Αγγίστα, όπου έκαψαν τα κοινοτικά και αστυνομικά αρχεία και πυρπόλησαν την ξύλινη γέφυρα του Αγγίτη, κοντά στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Αγγίστας.
Αντίθετα, στα υπόλοιπα χωριά του Παγγαίου, δεν εκδηλώθηκαν επαναστατικές ενέργειες, παρά την αναστάτωση που παρατηρήθηκε το πρωί της 29ης Σεπτεμβρίου, όταν έκπληκτοι οι κάτοικοι είδαν τις βουλγαρικές αρχές να εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και να απομακρύνονται βιαστικά από τα χωριά. Ενώ την ίδια στιγμή επικρατούσε κι ένας πρόσκαιρος ενθουσιασμός στο άκουσμα της είδησης ότι στη Δράμα γίνεται «επανάσταση».
Πάντως είναι γεγονός ότι το πρωί της 29ης Σεπτεμβρίου, οι βουλγαρικές αρχές, επηρεασμένες από την εξέγερση στη Δράμα και τα χωριά της, είχαν εγκαταλείψει όλα τα χωριά της δυτικής πλευράς του Παγγαίου, με συνέπεια να δοθεί εσφαλμένα η εντύπωση ότι είχε γίνει επανάσταση η οποία είχε επικρατήσει.
Και ήταν τέτοια η ταραχή που είχε καταλάβει εκείνες τις πρώτες ώρες τους Βούλγαρους κατακτητές ώστε μέχρι σήμερα στη βουλγαρική ιστοριογραφία να είναι καταγεγραμμένο ότι οι αντάρτες είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους ολόκληρη την περιοχή που ορίζεται από τα χωριά του νομού Σερρών Ηλιοκώμη, Αγγίστα, Σιδηροδρομικός Σταθμός Αγγίστας, Νέα Μπάφρα και Κορμίστα. Καθώς επίσης ότι υπό τον έλεγχο των ανταρτών είχαν τεθεί οι κεντρικές οδικές αρτηρίες αλλά και το τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης που διέρχεται από εκεί.
Εφιαλτική τρομοκρατία
Με την κατάπνιξη της εξέγερσης, οι Βούλγαροι κατακτητές εφάρμοσαν αγριότητες σε όλη την Ανατολική Μακεδονία, που θύμιζαν «νύχτα Αγίου Βαρθολομαίου». Οι συλλήψεις, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, οι πυρπολήσεις και η διαρπαγή περιουσιών είχαν προκαλέσει τέτοιο κύμα εφιαλτικής τρομοκρατίας στη Δράμα, ώστε όπως ανέφερε σε έκθεσή του με ημερομηνία 14 Αυγούστου 1942 προς το Βουλγαρικό υπουργείο Εσωτερικών και Δημόσιας Υγείας ο αστυνομικός διοικητής της περιφέρειας Δράμας, Λ.Βαρμπάνοφ, «απερίγραπτος τρόμος κατέλαβε τον ελληνικό πληθυσμό».
Η Κορμίστα, το όμορφο αυτό χωριό, πλήρωσε στην περιοχή του Παγγαίου τον μεγαλύτερο φόρο αίματος στα αντίποινα των Βουλγάρων κατακτητών. Αρχικά, εμφανίστηκε στις 30 Σεπτεμβρίου ένα βουλγαρικό αεροπλάνο και βομβάρδισε τα περισσότερα καταστήματα και σπίτια στο κέντρο της Κορμίστας.
Την επόμενη ημέρα, Τετάρτη 1η Οκτωβρίου εμφανίστηκε μία μονάδα Βουλγάρων στρατιωτών και αφού διαβεβαίωσαν τους κατοίκους ότι δεν θα τους πειράξουν, συνέλαβαν εκατόν τριάντα (130) άντρες, τους οποίους και φυλάκισαν στα υπόγεια της κοινότητας. Όταν οι έγκλειστοι αντιλήφθηκαν την πρόθεση των Βουλγάρων να τους εκτελέσουν, αποφάσισαν να αντιδράσουν δυναμικά.
Σύμφωνα με την μαρτυρία του τέως προέδρου της κοινότητας Κορμίστας, Νίκου Κορμιστινού, όταν κάποιοι στρατιώτες κατέβηκαν να πάρουν για εκτέλεση, οι κρατούμενοι προσπάθησαν να σπάσουν την πόρτα για να δραπετεύσουν. Οι Βούλγαροι τότε πέταξαν μία χειροβομβίδα στο υπόγειο και πριν προλάβει αυτή να σκάσει, την πέταξαν οι κρατούμενοι έξω, με συνέπεια να τραυματιστεί ένας Βούλγαρος και να επικρατήσει πανικός στις γραμμές των υπολοίπων. Τότε οι κρατούμενοι όρμησαν να βγουν για να φύγουν.
Οι κατακτητές άνοιξαν πυρ, σκοτώνοντας 92 άντρες. Κατόρθωσαν να διαφύγουν 33, κάποιοι από τους οποίους τραυματισμένοι σοβαρά. Άλλοι 5 ντόπιοι σκοτώθηκαν από τους Βούλγαρους σε άλλα σημεία.
Εκτελέσεις και σε άλλα σημεία του Παγγαίου
Εκτελέσεις όμως έγιναν και σε άλλα σημεία του Παγγαίου, παρότι, όπως είδαμε, δεν υπήρξε συμμετοχή στο κίνημα.
-Στον Σιδηροδρομικό Σταθμός Αγγίστας: Την 1η Οκτωβρίου 1941 εκτελέστηκαν 22 κάτοικοι και άλλοι 2 τις επόμενες ημέρες, ενώ στο Σιδηροδρομικό Σταθμό εκτελέστηκαν επίσης και ο Κωνσταντίνος Μεχτίδης από τη Δράμα μαζί με το γιό του Δαμιανό και τον Σπύρο Διαμαντή από το Δασωτό.
-Στην Παλαιοκώμη: Από τις υπάρχουσες ληξιαρχικές πράξεις θανάτου, προκύπτει ότι στην Παλαιοκώμη και στο συνοικισμό της Νέας Φυλής θανατώθηκαν 23 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και τα εκτελεσθέντα πέντε (5) μέλη του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ. Από τους πολίτες που εκτελέσθηκαν στην Παλαιοκώμη, μόνο οι πέντε (5) ήταν κάτοικοι του χωριού, άλλοι εννέα (9) κατάγονταν από το νομό Δράμας και οι υπόλοιποι από άλλες περιοχές της χώρας. Ο Καφταντζής αναφέρει δέκα έξι (16) εκτελέσεις στην Παλαιοκώμη.
-Στην Αλιστράτη: Στις 29 Σεπτεμβρίου, παρά το γεγονός ότι στην Αλιστράτη δεν είχε εκδηλωθεί καμία πράξη εξέγερσης, εντούτοις οι Βούλγαροι συνέλαβαν ογδόντα περίπου άντρες, από τους οποίους τις επόμενες ημέρες εκτέλεσαν σε διάφορα σημεία 25 άτομα. Οι επτά (7) από τους εκτελεσθέντες ήταν κάτοικοι Αλιστράτης και οι υπόλοιποι δέκα οχτώ (18) κατοικούσαν στα γειτονικά χωριά Αγιοχώρι, Μεγαλόκαμπο και Αργυρούπολη.
-Στη Νέα Ζίχνη: Οι βουλγαρικές θηριωδίες «εκδηλώθηκαν στη Νέα Ζίχνη από τις 29 Σεπτεμβρίου με αθρόες εκτελέσεις και ξυλοδαρμούς, όπως αναφέρουν αρκετές πηγές, ενώ σύμφωνα με μαρτυρία στη θέση «Λαγκάδα» βρέθηκαν 10 πτώματα πατριωτών. Ο Καφταντζής σημειώνει ότι άλλες τέσσερις (4) εκτελέσεις, έγιναν στο γειτονικό χωριό Δήμητρα, ενώ ο Ξόμαλης συμπληρώνει πως εκτός από τις εκτελέσεις αυτές, υπήρξαν άλλες τέσσερις (4) στο Θολό και δύο (2) στον Σφελινό.
Στα θύματα, πρέπει να προστεθεί και η οικογένεια του κρεοπώλη Αντώνη Μαλάκη ή Μαλακή από τον Γάζωρο, πέντε (5) μέλη της οποίας πέθαναν από ψύξη στην προσπάθειά τους να περάσουν, στην περιοχή Ιβήρων, τον παγωμένο ποταμό Στρυμόνα, για να γλυτώσουν από τους κατακτητές.
πληροφορίες
*Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Δράμα 1941: Μία παρεξηγημένη εξέγερση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη» και ήταν υποψήφιο για το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο.
Η δεύτερη σφαγή στο Δοξάτο Δράμας
Δύο φορές οι Βούλγαροι προέβησαν σε σφαγές κατοίκων του Δοξάτου τα έτη 1913 και 1941.
Η δεύτερη σφαγή έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου του 1941, όταν το Δοξάτο βρισκόταν, όπως και όλη η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στην κατοχή των Βουλγάρων, που ήταν σύμμαχοι των Γερμανών και Ιταλών. Οι Βούλγαροι, μετά τις εκτελέσεις, υποχρέωσαν τις γυναίκες που έμειναν ζωντανές να πληρώσουν για τις σφαίρες που χρησιμοποίησαν οι ίδιοι για να σκοτώσουν τους συζύγους και τα παιδιά τους.
Δοξάτο αίμα δάκρυα Δοξάτο οδύνη, πόνος Δοξάτο θρήνος οδυρμός Μαύρη σκιά του Άδη!… Έχασες τους ανθρώπους σου Μα έγινες Αρκάδι!… Δοξάτο ολοκαύτωμα Φεγγοβόλημα όλης της πλάσης!… Τον άδικο χαμό και την θυσία Έλα πατρίδα ν΄αγκαλιάσεις.
Γεώργιος Αθάνας
Η σφαγή της Κλεισούρας
Στις 5 Απριλίου 1944, η Κλεισούρα δέχεται ακόμη ένα πλήγμα. Αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που δρούσαν στην περιοχή, με αρχηγό τον Σιατιστινό Αλέξη Ρόσιο (Καπετάν Υψηλάντη), επιτίθενται σε γερμανική στρατιωτική φάλαγγα στην θέση Νταούλι, όπου σκοτώνουν τρεις προπομπούς στρατιώτες μοτοσικλετιστές. Οι άνδρες κάτοικοι, φοβούμενοι αντίποινα κρύβονται σε ορεινές περιοχές.
Γερμανικές δυνάμεις με διοικητή τον Καρλ Σύμερς (Karl Schümers), διοικητή του 7ου Συντάγματος της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας των SS, καταφθάνουν στην κωμόπολη, συγκεντρώνει τα γυναικόπαιδα και τους γέροντες στην πλατεία του χωριού, χωρίς να δείξει τις κακές του προθέσεις. Τότε μια άλλη ομάδα στρατιωτών, ορμάει με τα πολυβόλα όπλα και βάλλει κατά των συγκεντρωμένων, ενάντια στον άμαχο πληθυσμό. Έπειτα κατευθύνονται προς τα σπίτια, παραβιάζουν τις θύρες των σπιτιών, βάζουν φωτιά και σκοτώνουν όσους απέμειναν.
Συνολικά σκοτώθηκαν 270 κάτοικοι ενώ περίπου 35 κάτοικοι, κυρίως γυναικόπαιδα γλύτωσαν από το εκτελεστικό απόσπασμα την τελευταία στιγμή, όταν ο δάσκαλος του χωριού προέτρεψε την μαθήτρια του τότε ρουμάνικου σχολείου, Ευδοξία Γκίκαρνα το γένος Φαρσαλιώτη 8 ετών, να απαγγείλει ένα ρουμάνικο τραγούδι, αυτό έφερε αποτέλεσμα και έτσι γλύτωσαν από την εκτέλεση εκείνα τα γυναικόπαιδα. Στην θηριωδία συμμετείχαν και Βούλγαροι που ήταν στην γερμανική πολιτοφυλακή, με αρχηγό τον Άντον Κάλτσεφ.
Κοσμάτι Γρεβενών
Την περίοδο της κατοχής, στις 9 Ιουλίου του 1944, οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο χωριό 29 άτομα.
Κύργια Δράμας
Κατά την βουλγαρική κατοχή εκετελέσθηκαν πλέον των 100 κατοίκων των Κυργίων από τον στρατό κατοχής, όπως έγινε και σε πολλές πόλεις και χωριά της περιοχής της Δράμας τον Σεπτέμβριο του 1941.
Πηγές:
