Επέτειος Πολυτεχνείου: Γιατί στο σχολείο διδάσκεται «συνοπτικά» και δεν ενσωματώνεται στην ύλη της Ιστορίας;

Στις 14 Νοεμβρίου του 1973 τίθεται υπό κατάληψη το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από φοιτητές και σπουδαστές. Τα αιτήματα είναι σαφή: ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, εκδημοκρατισμός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών.

Τα αιτήματα αυτά βρίσκουν αντίκρισμα σε μια συγκεκριμένη πολιτική που ακολουθούσε το τότε καθεστώς. Τον Απρίλιο του 1967, η χώρα βρίσκεται υπό δικτατορία, η λεγόμενη Δικτατορία των Συνταγματαρχών, με επικεφαλής τον Γιώργο Παπαδόπουλο. Αφού, λοιπόν, η Χούντα προσπάθησε να ριζώσει και στα πανεπιστήμια μέσω φοιτητικών κινημάτων, η γενιά του Πολυτεχνείου αντιδρά, και η συνέχεια γνωστή… και βαμμένη με αίμα.

Η κατάληψη αυτή έμελλε να αλλάξει τον ρου της ιστορίας και η σημερινή πραγματικότητα που γνωρίζουμε διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από την κατάληψη αυτή. Έμελλε να κλιμακωθεί σε μια ευρύτερη αντιδικτατορική εξέγερση στην οποία ενσωματώθηκαν μετέπειτα πολίτες, και διαμαρτυρόμενοι αγρότες. Κατεστάλη αιματηρά πρωί της 17ης Νοεμβρίου, με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του πολυτεχνείου και την επαναφορά σε ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Η ιστορία, γνωστή. Ή μήπως όχι; 

Τι συμβαίνει με τα σχολικά βιβλία και πως διδάσκεται το Πολυτεχνείο σήμερα στην νέα γενιά; Στην δική μου, σίγουρα όχι σε βάθος, με όσους συμμετείχαμε σε γιορτές να μαθαίνουμε δυο πράγματα παραπάνω. Αλλά, γενικότερα, πως αντιμετωπίζεται το κεφάλαιο Πολυτεχνείο, σαν αντικείμενο της διδακτικής ύλης;

Από την πρώτη ενσωμάτωση των γεγονότων του Πολυτεχνείου στα σχολικά βιβλία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 φαίνεται πως υπάρχει μια αποσιώπηση, και μια διστακτικότητα. Η διστακτικότητα παρατηρείται και στην πορεία των χρόνων ενώ σε κάθε περίπτωση παρατηρείται περιορισμένη πραγμάτευση, όπως υποδεικνύει και μελέτη του καθηγητής Διδακτικής της Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης Αγγελου Παληκίδη και τον συνεργάτη του, Γιάννη Ευαγγέλου, με αφορμή το πρόσφατο συνέδριο «Το Πολυτεχνείο ως δημόσια ιστορία».

Σήμερα, το Πολυτεχνείο υπάρχει στα βιβλία της ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού, της Γ’ Γυμνασίου καθώς και της Γ’ Λυκείου. Ωστόσο, βλέπουμε πως η αναφορά στην εξέγερση αποτελεί μια πολύ μικρή έκταση του βιβλίου ενώ φαίνεται πως βασίζεται παραπάνω σε πηγές και άλλα υλικά μελέτης, εκτός του βιβλίου. Άρα, εναπόκειται στην διάθεση του καθηγητή ο τρόπος που θα προσεγγίσει τα γεγονότα;

Άλλωστε, οι οδηγίες του Υπουργείου που αφορούν την προσέγγιση των γεγονότων του Πολυτεχνείου αποτελούν μέρος συνοπτικής παρουσίασης και όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στις οδηγίες διδασκαλίας του μαθήματος της ιστορίας «Στη δεύτερη περίπτωση, η οποία αφορά ενότητες ή σημεία ενοτήτων που δεν θα συμπεριληφθούν στην εξεταστέα ύλη, ο/η εκπαιδευτικός, κατά την κρίση του, παρουσιάζει με διαγράμματα ή υποστηρικτικό υλικό την ύλη, ώστε οι μαθητές/-τριες να καλύπτουν τα ενδεχόμενα κενά της ιστορικής συνέχειας. Πρόκειται κυρίως για ενότητες με παράθεση γεγονότων, που εμπεριέχουν λεπτομέρειες, αλλά και γεγονότων που οι μαθητές/-τριες διδάχθηκαν αναλυτικά σε άλλες τάξεις ή και σε άλλα μαθήματα».

Στην πραγματικότητα, δεν έχουν διδαχθεί αναλυτικότερα τα γεγονότα βάσει ύλης, αλλά κύρια πηγή γνώσης για το Πολυτεχνείο αποτελεί η σχολική γιορτή.

Οι αναφορές στα σχολικά βιβλία της ΣΤ’ Δημοτικού, Γ’ Γυμνασίου και Γ’ Λυκείου:

ΣΤ’ Δημοτικού, Βιβλίο: Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου – «Πρώτοι εξεγέρθηκαν μαζικά την άνοιξη του 1973 οι φοιτητές, με κορύφωση τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο της Αθήνας το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Η δικτατορία κατέρρευσε το 1974, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο».

Γ’ Γυμνασίου, Βιβλίο: Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία – «…το φοιτητικό κίνημα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με σημαντικότερες εκδηλώσεις του τις καταλήψεις, από φοιτητές, του κτιρίου της Νομικής Σχολής (Φεβρουάριος-Μάρτιος 1973) και του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973).

Ειδικά η κατάληψη του Πολυτεχνείου υπήρξε σημείο-σταθμός στον αντιδικτατορικό αγώνα. Ο μεγάλος αριθμός φοιτητών και άλλων πολιτών που είχαν συγκεντρωθεί μέσα και γύρω από το Πολυτεχνείο, καθώς και τα αντιδικτατορικά συνθήματα που εξέπεμπε ο ραδιοφωνικός σταθμός των εξεγερμένων ανησύχησαν σοβαρά τους δικτάτορες, που απάντησαν με ωμή βία: ένα άρμα μάχης έριξε την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973. Ακολούθησαν δολοφονίες, συλλήψεις και ξυλοδαρμοί πολιτών.

Η δικτατορία κατέρρευσε από ένα δικό της εγκληματικό λάθος. Προκάλεσε πραξικόπημα στην Κύπρο, με το οποίο ανέτρεψε, πρόσκαιρα, τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπίσκοπο Μακάριο, που δεν ήταν αρεστός ούτε στις ΗΠΑ ούτε στους δικτάτορες».

Γ’ Λυκείου, Βιβλίο Γενικής Παιδείας: Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου (από το 1715 έως σήμερα) – «Κορύφωση του αντιστασιακού ρεύματος αποτέλεσαν οι φοιτητικές εξεγέρσεις της Νομικής Σχολής στην Αθήνα, τον Φεβρουάριο του 1973, και του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου κατεστάλη από στρατιωτικές δυνάμεις τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου 1973: πολλοί πολίτες βρήκαν τον θάνατο, ενώ άλλοι συνελήφθησαν και υπέστησαν βασανισμούς».

Βέβαια, όπως βλέπουμε στα διαδραστικά σχολικά βιβλία που υπάρχουν στο διαδίκτυο, υπάρχει μεγάλη γκάμα οπτικοακουστικών μέσων και συμπληρωματικών υλικών προς μελέτη. Εκεί, μάλλον, μπαίνει το κριτήριο του εκάστοτε καθηγητή.

Κάνουν όλοι σχολική γιορτή στη μνήμη του Πολυτεχνείου;

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι μια από τις σχολικές γιορτές που περιλαμβάνονται στην εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας μέσω της οποίας οι μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης μαθαίνουν τα κρίσιμα γεγονότα εκείνων των ιστορικών ημερών αλλά να τους καλλιεργηθεί το αίσθημα της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της σημασίας των δικαιωμάτων.

Ωστόσο, όπως καταγγέλλει η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδος (ΟΙΕΛΕ) «πληροφορούμαστε από καταγγελίες συναδέλφων ότι κάποια ιδιωτικά σχολεία δεν πρόκειται να τηρήσουν τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία σχετικά με την πραγματοποίηση επετειακών εκδηλώσεων μνήμης για τον ηρωικό αγώνα των φοιτητών του Πολυτεχνείου. Υπενθυμίζουμε ότι, επειδή φέτος η 17η Νοεμβρίου “πέφτει” Κυριακή, οι εκδηλώσεις στα σχολεία πραγματοποιούνται την Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου».

«Υπάρχει η τάση να αποφεύγονται τα πολιτικά θέματα στο σχολείο»

Η Parallaxi επικοινώνησε με την Ειρήνη, ιστορικό και εκπαιδευτικό, για να σχολιάσει πως τελικά συμβαίνει η διδασκαλία του εν λόγω κεφαλαίου.

Η Ειρήνη αναφέρει πως «ενώ στα σχολικά βιβλία υπάρχει ενότητα αφιερωμένη στην εξέγερση του πολυτεχνείου δεν διδάσκεται όπως άλλες ενότητες και όταν γίνεται συζήτηση για την γιορτή της 17ης Νοεμβρίου, το υλικό είναι περιορισμένο και επιφανειακό εστιάζοντας κυρίως στις ημερομηνίες και όχι στα κοινωνικά πχ. θέματα.

Γενικά υπάρχει η τάση να αποφεύγονται πολιτικά θέματα στο σχολείο, πόσο μάλλον όταν έχουν να κάνουν με ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως η Δικτατορία των Συνταγματαρχών. Οι λόγοι είναι αρκετοί και ο κύριος, για να μην δημιουργηθούν εντάσεις και διαφωνίες μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών.

Θεωρώ πως το πολυτεχνείο θα πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στην ύλη της ιστορίας να διδάσκεται με περισσότερες λεπτομέρειες ώστε τα παιδιά να γνωρίζουν όλα τα γεγονότα καθώς αποτελεί σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας».

Ακόμη, αναφορικά με την γιορτή και τον τρόπο διεξαγωγής της, σχολιάζει:

«Η γιορτή που γίνεται προς τιμήν της μέρας εκείνης δεν αποσκοπεί πουθενά καθώς τα παιδιά και δικαίως την έχουν συνδυάσει με βόλτα και ημέρα ξεκούρασης και όχι ως μάθημα της χώρας τους και του πολιτισμού τους».