Μερικές ψύχραιμες σκέψεις για τα γεγονότα της Φλώρινας

Με αφορμή τα απαράδεκτα γεγονότα των τελευταίων ημερών στη Φλώρινα, ο Σταύρος Παναγιωτίδης, ο Δημήτρης Χριστόπουλος και ο Χρήστος Ράμμος σχολιάζουν το περιστατικό σκοταδισμού στην τέχνη αλλά και την ιστορική αλήθεια.

Συγκεκριμένα, τo περιστατικό παρέμβασης στην τέχνη για εθνικιστικούς λόγους στη Φλώρινα συνέβη όταν ο δήμαρχος σταμάτησε το συγκρότημα, την ώρα που βρισκόταν στη σκηνή, επειδή τραγούδησαν σλαβόφωνο τραγούδι και ζήτησε να το παίξουν μόνο με μουσική και χωρίς τα λόγια.

Διαβάστε αναλυτικά το χρονικό και τις αντιδράσεις:

Σταύρος Παναγιωτίδης

Στη Μακεδονία υπάρχουν Έλληνες σλαβοφωνοι. Έλληνες Σλαβομακεδονες. Απόγονοι των ανθρώπων που όταν ο ελληνικός στρατός έμπαινε στη Μακεδονία στον Α Βαλκανικό, το 1912 κι όταν επιχειρούσε σε αυτήν στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, τους συναντούσε. Έχουμε τις επιστολές των φαντάρων που έστελναν στις οικογένειές τους και το αναφέρουν παραξενεμένοι. Έχουμε την περιγραφή από την Ζωή εν Τάφω του (φιλομεταξικού και αντικομμουνιστή αργότερα) Μυριβήλη όπου ο στρατός μπαίνει σε ένα τέτοιο χωριό και όταν ρωτάνε τους κατοίκους αν είναι με τους Έλληνες ή με τους Βούλγαρους λένε “Με κανέναν”.

Είναι οι απόγονοι αυτών των ανθρώπων που το ελληνικό κράτος για δεκαετίες, πριν πάρει τη Μακεδονία, τους ανέφερε ως “Βουλγάρους”.

Και δεν είχε πρόβλημα με αυτό, γιατί η Ελλάδα ήταν το μόνο κράτος χριστιανών στην περιοχή και απλώς περίμενε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να πέσει για να πάρει τα βαλκανικά εδάφη της, ως η μόνη “κληρονόμος”.

Αλλά από το 1870, όταν ο σουλτάνος αναγνώρισε ανεξάρτητη βουλγαρική Εκκλησία, την Εξαρχία και η Ελλάδα κατάλαβε πως οι Βούλγαροι θα έκαναν κράτος και θα διεκδικούσαν για τον εαυτό τους τη Μακεδονία, άλλαξε τροπάρι. Οι άνθρωποι αυτοί και οι περιοχές που ζούσαν δεν έπρεπε πια να μπορούν να διεκδικηθούν από τους Βουλγάρους. Έτσι, πλέον για την Ελλάδα οι άνθρωποι δεν ήταν πια “Βούλγαροι”, αλλά “Σλαβομακεδονες”. Εμείς τους ονομάσαμε έτσι. Εμείς και κανένας άλλος, μόνοι μας! Για να πούμε ότι δεν είναι στην πραγματικότητα Βούλγαροι, αλλά Σλάβοι της Μακεδονίας που παλιά ήταν Έλληνες αλλά επηρεάστηκαν από την σλαβική παρουσία στην περιοχή. Και άρα ανήκουν σε εμάς αυτοί (και, κυρίως, οι περιοχές τους!) και όχι στους Βουλγάρους.

Αυτοί οι άνθρωποι μετά τους βαλκανικούς έγιναν πολίτες του ελληνικού κράτους. Το οποίο τους αντιμετώπιζε για δεκαετίες με φοβικοτητα.

Και με καταπίεση. Τους απαγόρευε να μιλάνε τη γλώσσα τους, να λένε τα τραγούδια τους. Μυστικές υπηρεσίες, τοπικοί δημοτικοί άρχοντες και εθνικιστικοί κύκλοι προσπαθούσαν να φιμώσουν τον πολιτισμό τους για να μην τους μπαίνουν ιδέες για αποσκίρτηση. Λες και θα έπαιρναν την… Φλώρινα και την Πτολεμαΐδα και θα τις πήγαιναν στην Γιουγκοσλαβία. Φυσικά, το μόνο που κατάφερε το ελληνικό κράτος κ το παρακράτος με τους γελοίους φόβους του ήταν να στείλουν κάποιους από αυτούς τους ανθρώπους πακέτο στην επιρροή εθνικιστικών σλάβικων κύκλων.

Και φυσικά όταν ήρθε το Μακεδονικό στα ’90ς η εθνική μας ανασφάλεια χτύπησε κόκκινο και η καταπίεση αυξήθηκε, μαζί με την δαιμονοποίηση αυτών των ανθρώπων που τους επιβάλαμε να λένε τα τραγούδια τους βουβά, χωρίς λόγια. Την ίδια ακριβώς περίοδο που ως Έλληνες ήμασταν εξοργισμένοι με τον Μπερίσα που καταγγέλλαμε πως καταπίεζε γλωσσικά την ελληνική μειονότητα. Ο,τι μας συμφέρει!

Σήμερα, η συντριπτική πλειοψηφία των οικογενειών των Ελλήνων Σλαβομακεδονικής καταγωγής είναι Έλληνες δίγλωσσοι. Δεν θέλουν να πάνε σε άλλη χώρα, δεν θέλουν να αποσπάσουν μέρος της ελληνικής επικράτειας, ούτε άλλες τέτοιες φαντασιώσεις κάποιων εθνικιστών της άλλης πλευράς που ταΐζουν τους εθνικιστές της από εδώ πλευράς που αδερφωμένοι πολέμησαν την Συμφωνία των Πρεσπών (θαύμα, θαύμα!). Γιατί αν σταματήσει το μίσος στα Βαλκάνια αυτοί οι άνθρωποι δεν θα έχουν πλέον λόγο ύπαρξης.

Τα γεγονότα στην Φλώρινα, με τον δήμαρχο να πουλάει λαϊκιστικό εθνικιστικό τσαμπουκά και να επιτίθεται στην Banda Entopica επειδή τραγούδησε ένα τραγούδι στα σλαβομακεδόνικα (που δεν είναι βουλγάρικα, αλλά μια διακριτή γλώσσα – όσο κι αν μοιάζουν, όλες οι σλαβικές γλώσσες μοιάζουν μεταξύ τους) είναι μια κίνηση που δείχνει φόβο. Ούτε εθνική αυτοπεποίθηση, ούτε πατριωτισμό, ούτε τίποτα.

Φόβο απέναντι σε τραγούδια, σε μια γλώσσα σε έναν πολιτισμό. Σε στίχους που δεν έλεγαν τίποτα αλυτρωτικό, αλλά μιλούσαν για μια όμορφη κοπέλα. Ο ίδιος φόβος που ξέσπασε με τα σχόλια απέναντι σε μια άλλη ομάδα νέων καλλιτεχνών, την PAGAN που κατηγορήθηκε για διάφορες ανοησίες, ως και για σατανισμό.

Ξέρουμε πως η ομορφιά είναι εχθρός όσων έχουν κάνει το ψέμα και το μίσος μεροκάματο και καριέρα. Αλλά δεν τους φοβόμαστε. Η αλληλεγγύη και η αγάπη των λαών, η ειρήνη, η ιστορική αλήθεια θα είναι πάντα οι δικοί μας οδηγοί.

*Ο Σταύρος Παναγιωτίδης είναι συγγραφέας και διδάσκων Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Δημήτρης Χριστόπουλος

“Στην πόλη μου δεν θα τραγουδάτε τέτοια τραγούδια” δήλωσε ο αστυνομικός διοικητικής μιας κουρδόφωνης πόλης στην νοτιοανατολική Τουρκία όταν σε ένα γλέντι ο κόσμος έπιασε τα τραγούδια στη γλώσσα του πριν λίγα χρόνια.

Το ίδιο ακριβώς δήλωσε και ο Δήμαρχος Φλώρινας προχθές.

Διαβάζω ακόμη και σε αναρτήσεις ή κείμενα καταδίκης της άγριας λογοκρισίας που άσκησε ο δήμαρχος Φλώρινας σε βάρος της ορχήστρας Banda Entopica οτι αυτό έγινε επειδή τραγουδούσαν στη “σλάβικη γλώσσα” ή ακόμη και στη “σλάβικη διάλεκτο”.

Πέραν της αυτονόητης καταδίκης του σκοταδισμού που αναβιώνει στην περιοχή κάποια στιγμή πρέπει και εμείς οι υπόλοιποι που στηλιτεύουμε τέτοιες πρακτικές να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.

Δεν υπάρχει μια “σλαβική γλώσσα”. Η σλαβική είναι γλωσσική οικογένεια που περιλαμβάνει όλες τις σλαβικές γλώσσες: τα ρώσικα, τα πολωνικά, τα τσέχικα, τα σερβοκροάτικα, τα βουλγάρικα και ναι, τα μακεδόνικα που γειτνιάζουν γλωσσικά με τα σέρβικα και τα βουλγάρικα.

Το να λέμε “σλαβική γλώσσα” είναι σαν να λέμε αντί για γαλλικά ή ισπανικά ή πορτογαλέζικα “λατινική γλώσσα” διότι στη λατινική οικογένεια ανήκουν αυτές οι γλώσσες ή “γερμανική γλώσσα” αντί για ολλανδικά διότι στη γερμανική οικογένεια (germanic και όχι german) ανήκουν τα ολλανδικά.

Ακόμη περισσότερο: το να κάνουμε λόγο για “σλάβική διάλεκτο” και όχι γλώσσα είναι διπλά προβληματικό διότι απαξιώνει σε τέτοιο βαθμό την γλώσσα μη θεωρώντας την καν τέτοια αλλά “διάλεκτο”. Αλήθεια, “διάλεκτο” ποιας γλώσσας; Με τον ίδιο τρόπο παλιότερα στην περιοχή κάνανε λόγο για “ιδίωμα” υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο την γλώσσα των ανθρώπων αυτών. Για “τρισκατάρατο ιδίωμα” έκαναν λόγο οι πολιτικοί πρόγονοι του δημάρχου.

Το ελάχιστο που οφείλει κάθε Έλληνας δημοκράτης σήμερα δεν είναι απλώς να καταδικάσει τον σκοταδισμό του Δημάρχου Φλώρινας. Είναι – επιτέλους – να πει τα πράγματα με το όνομά τους.

Δεν γίνεται στη χώρα μας το 2025 να απαγορεύεται άνθρωποι να τραγουδήσουν ένα τραγούδι που είναι γραμμένο για μια Σόφκα, δηλαδή μια “Σοφία” επειδή ένας δήμαρχος δεν γουστάρει τη γλώσσα του τραγουδιού.

Αν αυτές οι πρακτικές περάσουν αναπάντητες, τότε η ΄χώρα θα βυθίζεται κάθε χρόνο που περνάει όλο και περισσότερο στο σκοτάδι του αυταρχισμού και του φόβου.

Η περιοχή της Φλώρινας ξέρει και από τα δύο. Η αναβίωση της εθνικοφροσύνης στην ελληνική Μακεδονία σήμερα βρίσκει πάτημα στο ότι η κεντρική διοίκηση – η ελληνική κυβέρνηση δηλαδή της Νέας Δημοκρατίας – αν όχι την υποστηρίζει μέσω του βαθέως κράτους αλλά σίγουρα την υποθάλπει και την ανέχεται.

Να απαντήσουμε ότι θα τραγουδάμε ό,τι τραγούδια θέλουμε. Αυτό δεν αφορά μόνο τα γούστα μας.

Αφορά τη δημοκρατία μας.

*Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι καθηγητής Πολιτειολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών και συγγραφέας

Χρήστος Ράμμος

Διάβασα ότι στην Φλώρινα παρεμποδίστηκε ένα μουσικό συγκρότημα να παίξει ένα τραγούδι, με το επιχείρημα ότι δεν ήταν στην ελληνική γλώσσα, αλλά στην προγεγραμμένη σλαβομακεδονική γλώσσα ή σε μια παραλλαγή της.

Σε μια σύγχρονη δημοκρατία και σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου, όπως είμαστε στα χαρτιά και διεκδικούμε πάντα να είμαστε και στην καθημερινή πράξη [που είναι και το πιο δύσκολο], θα τραγουδούμε ό,τι θέλουμε, σε όποια γλώσσα ή διάλεκτο θέλουμε και θα λέμε ό,τι πιστεύουμε, ό,τι μας εκφράζει και ό,τι λαχταράει η καρδιά μας.

Έχουν χυθεί τόνοι μελάνης στα Συντάγματα μας, στις διεθνείς συμβάσεις που μας δεσμεύουν, και στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για το δικαίωμα αυτό. Και ουδείς αυτόκλητος και αμαθής λογοκριτής, ειδικά όταν ασκεί δημόσια εξουσία, έχει το παραμικρό δικαίωμα ή αρμοδιότητα να μας βάζει εμπόδια στο να το κάνουμε, όπως και εμείς δεν τον εμποδίζουμε να τραγουδάει και να λέει ό,τι εκείνου του αρέσει.

Οι όψιμες εθνικοφροσύνες μας γυρίζουν πίσω στις πιο σκοτεινές περιόδους της Ιστορίας μας και αποτελούν θλιβερό και ανησυχητικό δείγμα ανόδου ακροδεξιών και μισαλλόδοξων ιδεολογιών.

Μην αφήσουμε να μας πάρουν πίσω όσα κατακτήσαμε με τόσους αγώνες τις τελευταίες δεκαετίες.

Σήμερα απαγορεύεται ένα τραγούδι, αύριο μπορεί, εν ονόματι της εθνικοφροσύνης που μας βασάνισε άγρια παλιότερα, ή της “ορθοφροσύνης”, όπως αυτή την αντιλαμβάνεται η εξουσία ή μια υποτιθέμενη κοινωνική πλειοψηφία, να απαγορευτεί ή να περισταλεί η ελευθερία του λόγου και να καταλήξουμε στο τέλος σαν την εξ ανατολών γειτονική μας χώρα [που, μεταξύ άλλων, απαγορεύει τη δημόσια και επίσημη χρήση της γλώσσας που είναι η μητρική γλώσσα του 25% του πληθυσμού της], χωρίς καν να το καταλάβουμε, με συνέπεια όταν το αντιληφθούμε να είναι αργά για την όποια αντίδραση, όπως έχει διδάξει τόσο συχνά και πικρά η Ιστορία.

*Ο Χρήστος Ράμμος είναι δικαστής και πρώην επικεφαλής της ΑΔΑΕ