Οι (πολλοί) λόγοι που ο χειμώνας είναι επικίνδυνος για τους άστεγους

Η έλλειψη στέγης είναι μια σκληρή κατάσταση για όποιον το βιώσει. Το να είσαι άστεγος δεν σημαίνει απλώς ότι χάνεις ένα σπίτι, σημαίνει ότι χάνεις έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, οικογένειας και φίλων καθώς και την άνεση και την ασφάλεια μιας μόνιμης κατοικίας. Τα υπάρχοντα και οι αναμνήσεις σκορπίζονται μαζί με τις ελπίδες και τις φιλοδοξίες.

Το να είσαι άστεγος είναι η εισαγωγή ενός ανθρώπους σε μια πληθώρα άλλων προβλημάτων, όπως η φτώχεια, η μοναξιά, οι κίνδυνοι από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η αυξημένη ευαισθησία της υγείας του και τα προβλήματα με τις κοινωνικές υπηρεσίες, εάν εμπλέκονται παιδιά.

Οι άστεγοι και το κρύο του χειμώνα

Σε αυτό το άρθρο, θα βρούμε τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι άστεγοι αυτόν τον χειμώνα και πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε στη μείωση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν.

Εξαιρετικά κρύοι χειμώνες

Με τις θερμοκρασίες να πέφτουν κάτω από το μηδέν πολύ συχνά, ο εξαιρετικά κρύος καιρός εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τους άστεγους. Ο θάνατος άστεγου από το κρύο στην Πλατεία Αριστοτέλους τον περασμένο Γενάρη, παραμένει μέχρι και σήμερα πληγή για την πόλη και την κοινωνία.

Τα στοιχεία για τον αριθμό των αστέγων μιλούν για χιλιάδες ανθρώπων που περνούν τις μέρες και τα βράδια τους στα πεζοδρόμια, στο κρύο, στον κίνδυνο. Ο αριθμός των αστέγων δεν είναι απόλυτος. Η Πολιτεία δεν έχει κάνει ποτέ μία σοβαρή καταμέτρηση, οπότε όποια δουλειά έχει γίνει κατά καιρούς, είναι από πρωτοβουλίες δομών και ιδιωτικών φορέων. Κι ενώ η Ευρώπη σε μεγάλο βαθμό γνωρίζει πόσοι είναι οι άνθρωποι που αναγκάζονται να μένουν στον δρόμο, δεν συμβαίνει το ίδιο και στην Ελλάδα.

Πανελλαδική καταγραφή για τον αριθμό των αστέγων που βρίσκονται στους ελληνικούς δρόμους δεν έχει γίνει. Τα στοιχεία που έχουμε, είναι από έρευνα του 2015 της FEANTSA από παλαιότερη μελέτη του 2015 που μιλούσε όμως μόνο για την Αθήνα και κατέγραψε 17.720 αστέγους στον δρόμο αλλά και άτομα στερούμενα κατοικίας, τα οποία διέμεναν σε καταλύματα για αστέγους.

Η πιο πρόσφατη έρευνα για συγκεκριμένους δήμους – μεταξύ αυτών και της Θεσσαλονίκης – διεξήχθη τον Μάιο του 2018 από το υπουργείο Εργασίας με την επιστημονική ευθύνη του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου. Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, είχαν καταγραφεί 793 άστεγοι εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, άτομα, δηλαδή, που έμεναν στον δρόμο, σε δομές αλλά και σε υποστηριζόμενα διαμερίσματα. Αντίστοιχα, στον Δήμο Θεσσαλονίκης ο αριθμός των ανθρώπων σε αστεγία έφτανε τους 380, ενώ στον Δήμο Πειραιά τους 265. Οι άστεγοι οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στην έρευνα απάντησαν πως πριν βρεθούν στον δρόμο έμεναν σε δική τους κατοικία, σε σπίτι μελών της οικογένειάς τους αλλά και σε σπίτι που νοίκιαζαν.

Οι άστεγοι έχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο από τον γενικό πληθυσμό να αναπτύξουν συνθήκες που σχετίζονται με την έκθεση στις καιρικές συνθήκες, όπως κρυοπαγήματα και υποθερμία. Αυτές οι καταστάσεις, αν και δεν είναι άμεσα απειλητικές για τη ζωή τους, έχουν τη δυνατότητα να εμπλακούν και να αναπτύξουν επιπλοκές με την πάροδο του χρόνου.

Η εικόνα της Ευρώπης είναι απογοητευτική, με τον μεγάλο αριθμό αστέγων που την καταλαμβάνει. Οι χώρες που σημείωσαν τις υψηλότερες αυξήσεις στην έλλειψη στέγης ήταν κατά σειρά η Αγγλία, με αύξηση 169 τοις εκατό μεταξύ 2010 και 2016, η Ιρλανδία έρχεται δεύτερη, με αύξηση 145 τοις εκατό μεταξύ 2014 και 2017 και τέλος το Βέλγιο, με αύξηση 96 τοις εκατό μεταξύ 2008 και 2016. Στην έρευνα της FEANTSA, παρατηρήθηκε μια αύξηση 6% στην γειτονική Ιταλία τα τελευταία έξι χρόνια και μια αύξηση του 7% στην Μεγάλη Βρετανία. Τα νούμερα για την Ελλάδα είναι εξίσου τραγικά με 9.000 Έλληνες να βρίσκουν καταφύγια σε παγκάκια και εισόδους εστιατορίων.

Μπορούμε να υποστηρίξουμε τον πληθυσμό των αστέγων με το να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, ειδικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και ειδοποιώντας δομές που μπορούν στη συνέχεια να παρέχουν προστατευμένα καταλύματα. Επιπλέον, η δωρεά για ζεστά ρούχα και τρόφιμα  μπορεί να βοηθήσει φιλανθρωπικές οργανώσεις να βοηθήσουν όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.

Αυξημένες λοιμώξεις του αναπνευστικού

Σύμφωνα με Στατιστική Υπηρεσία, οι αναπνευστικές ασθένειες είναι η κύρια υποκείμενη αιτία υπερβολικών θανάτων το χειμώνα. Τους βαριά χειμερινούς μήνες, 84% περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν λόγω λοιμώξεων του αναπνευστικού σε σύγκριση με τους μη βαριά χειμερινούς μήνες της ίδιας περιόδου. Αυτό ανέρχεται σε 17.400 ανθρώπους που πεθαίνουν λόγω αναπνευστικών ασθενειών. Οι άστεγοι είναι πιο πιθανό να διαγνωστούν με αναπνευστικά προβλήματα σε σύγκριση με το ευρύ κοινό λόγω της παρατεταμένης έκθεσής τους σε χαμηλές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με μια ανεπαρκή διατροφή που δυσκολεύει το σώμα να αντισταθεί στην καταπολέμηση των αναπνευστικών λοιμώξεων.

Η πνευμονία και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ευθύνονται για τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων το χειμώνα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι λοιμώξεις του αναπνευστικού εκθέτουν τα συχνά υποσιτισμένα σώματα αστέγων, καθιστώντας τα πιο ευαίσθητα σε βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης. Οι άστεγοι έχουν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άσθμα από τον γενικό πληθυσμό. Αυτό, σε συνδυασμό με το κάπνισμα και τον ύπνο σε χώρους με μούχλα, αυξάνει περαιτέρω την πιθανότητα ασθένειας ή θανάτου.

Οι άστεγοι δεν είναι απλώς θύματα οικονομικών μειονεκτημάτων, αλλά είναι έντονα ευάλωτοι σε συναφείς επικρατούσες ασθένειες. Πολλοί άστεγοι έχουν δηλώσει ότι έχουν πολύ μικρή επίγνωση των κινδύνων των αναπνευστικών ασθενειών. Μπορούμε να βοηθήσουμε στη στήριξη φιλανθρωπικών οργανώσεων προσφέροντας εθελοντικά την ευαισθητοποίηση των αστέγων για ασθένειες που σχετίζονται με το αναπνευστικό.

Θύματα σωματικής βίας

Έρευνα έχει τεκμηριώσει ότι οι άστεγοι είναι 17 φορές πιο πιθανό να πέφτουν θύματα εγκλημάτων, συμπεριλαμβανομένων βίαιων επιθέσεων, κακοποίησης και εκφοβισμού, σε σύγκριση με το ευρύ κοινό. Η έκθεση υπογράμμισε ότι 8 στους 10 άστεγους έχουν έρθει αντιμέτωποι με τη βία, την κακοποίηση ή την αντικοινωνική συμπεριφορά τον περασμένο χρόνο.

Η απειλή της βίας και η έλλειψη ασφάλειας επηρεάζει σοβαρά την ψυχική και συναισθηματική υγεία των αστέγων. Για τους άστεγους, δεν είναι μόνο η επιβίωση του κρύου καιρού, η εύρεση φαγητού και η προστασία από μολυσματικές ασθένειες όπου πρέπει να επικεντρωθούν, αλλά και η προστασία τους από το να γίνουν θύματα βίας. Κάθε μέρα είναι ένας αγώνας επιβίωσης.

Οι άστεγες γυναίκες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη απειλή βίας και εκμετάλλευσης. Σύμφωνα με διαθέσιμες στατιστικές, το 2019, 6.000 γυναίκες έμειναν άστεγες λόγω ενδοοικογενειακής κακοποίησης. Επιπλέον, πολλοί αντιμετώπισαν κακοποίηση και βία ενώ περίμεναν για επείγουσα στέγαση.

Μπορούμε να υποστηρίξουμε τους γείτονές μας δίνοντας αγάπη, υποστήριξη και βοήθεια προτού γίνουν άστεγοι. Διατηρώντας επαφή με τους γείτονές μας και υποστηρίζοντάς τους κατά τη διάρκεια της ανάγκης τους, μπορούμε να βοηθήσουμε στην πρόληψη πιθανών αστέγων.

Μοναξιά και Κοινωνική Απομόνωση

Η έλλειψη στέγης θα μπορούσε να ταυτιστεί με τη μοναξιά και την απομόνωση. Η απώλεια μιας μόνιμης κατοικίας είναι μια πύλη για την απώλεια επαφής με την οικογένεια, τους φίλους και το δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης τόσο ζωτικής σημασίας για να μας βοηθήσουν να λειτουργούμε καθημερινά. Είναι ζωτικής σημασίας να διατηρούμε σχέσεις με τους συνανθρώπους μας για να διατηρήσουμε την κοινωνική, συναισθηματική και ψυχολογική μας ευημερία.

Η πρώτη αλλαγή που αντιμετωπίζουν πολλοί άστεγοι είναι η μείωση της επικοινωνίας τους με τους άλλους ανθρώπους. Συχνά, οι άνθρωποι περνούν δίπλα από τους άστεγους αποφεύγοντας την οπτική επαφή και προσπαθούν να αποφύγουν τη δέσμευση όσο το δυνατόν περισσότερο. Με τη σειρά τους, οι άστεγοι συχνά στρέφονται στο αλκοόλ ή στα ναρκωτικά για να καλύψουν το κενό που αφήνει η μοναξιά και η απώλεια.

Τα Χριστούγεννα είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος για τους άστεγους. Ενώ όλοι οι άλλοι, απολαμβάνουμε τη ζεστασιά και την άνεση των σπιτιών, της οικογένειας και των φίλων μας, οι άστεγοι αντιμετωπίζουν τον συναισθηματικό και ψυχολογικό αγώνα της υπενθύμισης μιας ζωής που είχαν κάποτε. Εκτός από τον αγώνα για να ζεσταθούν, να βρουν φαγητό και να ξεφύγουν από τους κινδύνους της ζωής στο δρόμο, πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις της μοναξιάς.

Μπορούμε να υποστηρίξουμε στην ανακούφιση της μοναξιάς για τους άστεγους αλληλεπιδρώντας μαζί τους, χαμογελώντας τους, χαιρετώντας τους και κάνοντας συζητήσεις μαζί τους. Η απλή οπτική επαφή μειώνει τις επιπτώσεις της απομόνωσης για τους άστεγους.

Με συμπόνια, γενναιοδωρία και ανιδιοτελή υποστήριξη, μπορούμε όλοι να υποστηρίξουμε τους άστεγους στην ανακούφιση των συναισθημάτων της απώλειας, της μοναξιάς και της απομόνωσης. Παρέχοντας χρόνο, χρήμα και αγαθά μπορούμε να μειώσουμε εκατοντάδες θανάτους αστέγων κάθε χρόνο. Περισσότερο από στέγαση, δουλειές και φαγητό, οι άστεγοι απαιτούν τη συμπόνια, τη ζεστασιά μας και τη σχέση με την ανθρωπότητα.