Πώς επηρεάζονται αγορές και εμπόριο από τους δασμούς που επέβαλε ο Τραμπ

Ο εμπορικός πόλεμος που είχε προαναγγείλει ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, έχει ξεκινήσει, απειλώντας την παγκόσμια οικονομία και δοκιμάζοντας τις μακροχρόνιες συμμαχίες των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ασία.

Τα αγαθά που εισάγονται από δεκάδες χώρες και περιοχές θα φορολογούνται πλέον με πολύ υψηλότερους δασμούς, κάτι που αναμένεται να αυξήσει το κόστος για προϊόντα όπως αυτοκίνητα, ρούχα και ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Αυτοί οι δασμοί – που μπορεί να φτάσουν έως και το 50% – έχουν ως στόχο να τιμωρήσουν τις χώρες που, σύμφωνα με τον Ντόναλντ Τραμπ, περιορίζουν τις αμερικανικές εξαγωγές και προκαλούν τεράστια εμπορικά ελλείμματα.

Ακόμα και χώρες με τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εμπορικά πλεονάσματα, δηλαδή τους πουλούν περισσότερα από όσα αγοράζουν, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αργεντινή,  στοχοποιούνται με έναν ελάχιστο δασμό 10%. Τους υψηλότερους δασμούς τούς επέβαλε σε δύο μικροσκοπικές χώρες που έχουν ελάχιστες εμπορικές συναλλαγές με την Αμερική,  το αφρικανικό βασίλειο του Λεσότο και το γαλλικό έδαφος Σεν Πιερ και Μικελόν, στα ανοιχτά των ακτών του Καναδά στον Ατλαντικό.

Για δεκαετίες, το παγκόσμιο εμπόριο λειτουργούσε με τους δασμολογικούς συντελεστές που είχαν συμφωνηθεί μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και 122 άλλων χωρών κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Την Τετάρτη, ο Τραμπ κατάργησε αυτή τη συμφωνία, κατηγορώντας τις άλλες χώρες ότι εκμεταλλεύτηκαν το σύστημα και «έκλεβαν» τις Ηνωμένες Πολιτείες επί χρόνια, οδηγώντας στη συρρίκνωση της κάποτε πανίσχυρης βιομηχανικής της βάσης.

«Η χώρα μας έχει λεηλατηθεί, συληθεί, βιαστεί και καταληστευθεί», δήλωσε ο πρόεδρος από τον Κήπο των Ρόδων.

Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν έντονα την Πέμπτη. Στη Wall Street, ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones σημείωσε πτώση 1.679 μονάδων, δηλαδή σχεδόν 4%, ενώ το δολάριο ΗΠΑ υποχώρησε έναντι άλλων σημαντικών νομισμάτων, μια ένδειξη ότι οι επενδυτές ανησυχούν για την αμερικανική οικονομία.

«Αυτό αλλάζει το παιχνίδι, όχι μόνο για την οικονομία των ΗΠΑ αλλά και για την παγκόσμια οικονομία», δήλωσε ο Όλου Σονόλα, επικεφαλής οικονομικών ερευνών για τις ΗΠΑ στη Fitch Ratings.

«Πολλές χώρες πιθανότατα θα καταλήξουν σε ύφεση. Μπορείτε να ξεχάσετε τις περισσότερες προβλέψεις, αν αυτοί οι δασμοί παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα».

Ο Τραμπ κάνει αυτό που είπε ότι θα κάνει

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ είχε επανειλημμένως απειλήσει με την επιβολή ενός «καθολικού δασμού» ύψους 10% έως 20% σε όλες τις εισαγωγές, όπως και έκανε με τον βασικό δασμό 10%.

Απειλούσε επίσης να επιβάλει δασμούς 60% στις εισαγωγές από την Κίνα και εν τέλει επέβαλε «ανταποδοτικό» δασμό 34% επιπλέον των δασμών 20% που είχε ανακοινώσει νωρίτερα φέτος.

Συνδυαστικά οι νέοι δασμοί στην Κίνα με αυτούς που είχαν απομείνει από την πρώτη θητεία του, καθώς και από τη διακυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, ο συνολικός φόρος στα κινεζικά αγαθά θα προσεγγίσει πλέον το 70%, δήλωσε ο Τζούλιαν Έβανς-Πρίτσαρντ της Capital Economics.

«Είναι ακραίο, αλλά ευθυγραμμίζεται με όσα είχε υποσχεθεί ο Τραμπ στην προεκλογική του εκστρατεία», δήλωσε η Έρικα Γιορκ, αντιπρόεδρος φορολογικής πολιτικής στο Tax Foundation.

Κανείς δεν γνωρίζει αν οι δασμοί αυτοί θα αποδειχθούν μόνιμοι ή αν οι ΗΠΑ θα τους μειώσουν ή θα τους καταργήσουν, εάν άλλες χώρες διαπραγματευτούν για να μειώσουν τους δικούς τους δασμούς και άλλα εμπορικά εμπόδια.

Επιστροφή 100 χρόνια πίσω

Ακόμα και πριν από τη βόμβα της Τετάρτης, ο πρόεδρος είχε επιβάλει δασμούς αδιακρίτως κατά τη δεύτερη θητεία του. Επανέφερε τους δασμούς 25% που είχε επιβάλει στην πρώτη του θητεία στον χάλυβα και το αλουμίνιο, επέβαλε δασμούς 25% στα αυτοκίνητα και τα ελαφρά φορτηγά, έβαλε φόρους 20% στις εισαγωγές από την Κίνα και πρόσθεσε δασμούς 25% σε ορισμένες εισαγωγές από τον Καναδά και το Μεξικό.

Το Budget Lab του Πανεπιστημίου Yale εκτιμά ότι οι δασμοί του 2025 – συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Τετάρτης – θα αυξήσουν τον πραγματικό μέσο δασμολογικό συντελεστή των ΗΠΑ στο 22,5%. Πρόκειται για μια δραματική άνοδος από το 2,5% του προηγούμενου έτους και αποτελεί τον υψηλότερο αριθμό από το 1909, ακόμα υψηλότερος και από εκείνον των διαβόητων δασμών Smoot-Hawley που επέβαλε το Κογκρέσο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης.

Πριν από την επικύρωση της 16ης Τροπολογίας του Συντάγματος το 1913, η οποία εισήγαγε τον εθνικό φόρο εισοδήματος, οι δασμοί αποτελούσαν τη βασική πηγή εσόδων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ξεπερνώντας το 90% σε ορισμένες περιόδους του 19ου αιώνα. Οι ΗΠΑ μετακινήθηκαν από τους δασμούς στους φόρους εισοδήματος για να αυξήσουν τα κρατικά έσοδα, να φορολογήσουν περισσότερο τους πλούσιους και να κάνουν την οικονομία πιο αποδοτική, μειώνοντας τα εμπορικά εμπόδια και ενισχύοντας τον ανταγωνισμό.

Ο Τραμπ θέλει να επιστρέψει σε εκείνες τις εποχές και να αντικαταστήσει τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος με έσοδα από δασμούς. Πέρυσι, οι δασμοί αντιστοιχούσαν σε λιγότερο από το 2% των ομοσπονδιακών εσόδων, ενώ το 51% προερχόταν από τον φόρο εισοδήματος και το 36% από τους φόρους Κοινωνικής Ασφάλισης και Medicare.

Οι δασμοί απειλούν την οικονομία των ΗΠΑ, αλλά και την παγκόσμια

Το Budget Lab του Yale εκτιμά ότι οι δασμοί του Τραμπ για το 2025 θα αυξήσουν τις τιμές καταναλωτή στις ΗΠΑ κατά 2,3% βραχυπρόθεσμα, επιβαρύνοντας τα αμερικανικά νοικοκυριά με επιπλέον $3.800 ετησίως.

Οι δασμοί που ανακοίνωσε την «Ημέρα Απελευθέρωσης» μόνο θα αυξήσουν τις τιμές κατά 1,3%, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του εργαστηρίου – κάτι που μεταφράζεται σε επιπλέον $2.100 φόρο για κάθε νοικοκυριό. Οι τιμές των ρούχων θα αυξηθούν κατά 17%, καθώς οι υψηλότεροι εισαγωγικοί δασμοί θα πλήξουν τα υφάσματα από τη Νοτιοανατολική Ασία και το Μπαγκλαντές.

Το Budget Lab προβλέπει επίσης ότι οι δασμοί του Τραμπ θα μειώσουν την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ, η οποία ήταν 2,8% το 2024, κατά 0,9 ποσοστιαίες μονάδες φέτος.

Η ζημιά δεν θα περιοριστεί στις ΗΠΑ, αλλά θα επεκταθεί και στην Ευρώπη, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Κίνα. «Μπορούμε να περιμένουμε ότι η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη θα αρχίσει να καταρρέει, καθώς οι εμπορικές ροές μειώνονται, οι τιμές αυξάνονται και οι επιχειρήσεις αναβάλλουν τις επενδύσεις», δήλωσε η Wendy Cutler, πρώην αξιωματούχος εμπορίου των ΗΠΑ και νυν αντιπρόεδρος του Asia Society Policy Institute.

Ο Τραμπ πλήττει με δασμούς συμμάχους και φτωχές χώρες

Μεταξύ των «αντισταθμιστικών» και των βασικών δασμών, ο Τραμπ έπληξε συμμάχους και αντιπάλους, πλούσιες και φτωχές χώρες, καθώς και χώρες ανοιχτές και κλειστές στις εξαγωγές των ΗΠΑ.

Ακόμη και η Σιγκαπούρη, ίσως η πιο ελεύθερη εμπορική οικονομία στον κόσμο, επιβαρύνεται με δασμούς 10%, κάτι που διαψεύδει τους ισχυρισμούς του Τραμπ ότι προσπαθεί να εξισορροπήσει τις προστατευτικές πολιτικές άλλων χωρών, δήλωσε ο Scott Lincicome, αναλυτής εμπορίου στο libertarian Cato Institute.

«Αυτό δεν είναι καθόλου αμοιβαίο», είπε ο Lincicome. «Η εκτίμηση των πραγματικών αριθμών για τα ξένα εμπορικά εμπόδια και η επίδρασή τους στο αμερικανικό εμπόριο θα απαιτούσε εκτεταμένες έρευνες που θα χρειάζονταν μήνες, αν όχι χρόνια, για να ολοκληρωθούν. … Μπορεί και να τράβηξαν τα νούμερα κατά τύχη».

Η Ταϊβάν, σύμμαχος των ΗΠΑ, αντιμετωπίζει δασμό 32%, που δεν απέχει πολύ από το 34% που επέβαλε ο Τραμπ στον γεωπολιτικό της αντίπαλο, την Κίνα.

Οι φτωχές χώρες επίσης υφίστανται μερικούς από τους βαρύτερους δασμούς του Τραμπ.

Στο Λεσότο, μια μικρή χώρα περικυκλωμένη από τη Νότια Αφρική, επιβλήθηκε ένας «αντισταθμιστικός» δασμός 50%, παρόλο που το ετήσιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ του είναι κάτω από $2.900 (σε σύγκριση με τα $76.200 των ΗΠΑ).

Η Καμπότζη, με ετήσιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ περίπου $7.200, επιβαρύνεται με δασμό 49%. Εν μέρει, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, αυτό συμβαίνει επειδή η χώρα λειτουργεί ως δίαυλος για κινεζικά προϊόντα που καταλήγουν στις ΗΠΑ, παρακάμπτοντας τους δασμούς που έχουν επιβληθεί στην Κίνα.

«Γλίτωσαν» ο Καναδάς και το Μεξικό

Οι εμπορικές πολιτικές του Τραμπ απέναντι στους βόρειους και νότιους γείτονες της Αμερικής υπήρξαν ασταθείς. Δύο φορές ανακοίνωσε, αλλά στη συνέχεια ανέστειλε ή χαλάρωσε, δασμούς 25% σε καναδικά και μεξικανικά προϊόντα, υποτίθεται για να τους πιέσει να λάβουν αυστηρότερα μέτρα κατά της διακίνησης φαιντανύλης και της παράνομης μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ.

Τον περασμένο μήνα, ο Τραμπ ανέστειλε τους δασμούς 25% στα καναδικά και μεξικανικά προϊόντα που συμμορφώνονται με τη Συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά (USMCA), μια εμπορική συμφωνία που διαπραγματεύτηκε κατά την πρώτη του θητεία. Την Τετάρτη, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι οι εισαγωγές που πληρούν τους όρους της USMCA θα συνεχίσουν να εισέρχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες αδασμολόγητα.

Μόλις οι δύο χώρες ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις του Τραμπ για τη μετανάστευση και τη διακίνηση ναρκωτικών, ο δασμός για τις υπόλοιπες εισαγωγές τους θα μειωθεί από 25% σε 12%, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο.