Αριστερά στην Ελλάδα: Μία ιστορία γεμάτη διασπάσεις

Παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις και τη νέα κρίση που βίωσε ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στο 4ο συνέδριό του, το σκηνικό μοιάζει κάπως γνώριμο. Η κρίση σε κόμμα της Αριστεράς και η πολιτική αντιπαράθεση που οδηγεί στα πρόθυρα νέας διάσπασης και δημιουργία αποστάσεων μεταξύ κοινοβουλευτικών ομάδων αλλά και ιδανικών στο χώρο του “προοδευτισμού”, είναι ένα φαινόμενο που αν μη τι άλλο το έχουμε ξαναδεί αρκετές φορές τα τελευταία πενήντα με εξήντα χρόνια.

Μετά από τέσσερις ημέρες εντάσεων και ανατροπών το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είπε “όχι” σε νέες εσωκομματικές κάλπες, με την πλειοψηφία των συνέδρων να υπερψηφίζει τη συμβιβαστική πρόταση για μη εκλογή προέδρου. Σύμφωνα με το κείμενο της πολιτικής απόφασης, «το κόμμα δεν πρέπει να μπει σε ένα νέο κύκλο εσωστρέφειας. Δεν χρειάζεται νέα εκλογή προέδρου. Το συνέδριο επιβεβαιώνει την εμπιστοσύνη του στον πρόεδρο Στέφανο Κασσελάκη και δίνει εντολή στον πρόεδρο και τα όργανα του κόμματος να πάμε ενωμένοι στις επόμενες πολιτικές και εκλογικές μάχες με πρώτη αυτή των ευρωεκλογών…».

Όπως ήδη ειπώθηκε αυτή ήταν ίσως η τελευταία “πράξη” μιας επικείμενης νέας διάσπασης στο χώρο της Αριστεράς στην Ελλάδα. Ποιες όμως είναι οι σημαντικότερες στο παρελθόν;

Η διχοτόμηση του ΚΚΕ

Η πρώτη και μεγάλη διάσπαση του ΚΚΕ, που αποτέλεσε τη “μητέρα” της μεταπολιτευτικής Αριστεράς στην Ελλάδα, συνέβη στην 12η ολομέλεια του κόμματος το 1968, ενώ η χώρα βρισκόταν σε δικτατορικό καθεστώς, της χούντας των συνταγματαρχών.

Από το σχίσμα της περιόδου εκείνης που θα μείνει στην ιστορία, θα γεννηθεί το ΚΚΕ εσωτερικού, ένα “στόμα” του “ευρωκομμουνισμού” πιο ήπιο σε ρητορική από το πρόγονό του. ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού βρέθηκαν επί μακρόν στα χαρακώματα της ιδεολογικής και πολιτικής αντιπαράθεσης. Η καθοδήγηση του ΚΚΕ γίνεται υπό την ηγεσία του Κώστα Κολιγιάννη και μετέπειτα του Χαρίλαου Φλωράκη. Στο ΚΚΕ εσωτερικού, την αρχηγία του έχουν οι Δημήτρης Παρτσαλίδης και Λεωνίδας Κύρκος.

Ταυτόχρονα αρκετοί πολιτευτές που ανήκαν στον ίδιο ιδεολογικό χώρο, δεν πήγαν ούτε με στο ΚΚΕ, ούτε στο ΚΚΕ Εσωτερικού παρά βρέθηκαν στην ΕΔΑ, του Ηλία Ηλίου. Η ΕΔΑ ιδρύθηκε στις 3 Αυγούστου του 1951, σαν συνασπισμός κομμάτων της Αριστεράς, αφού το ΚΚΕ είχε κηρυχθεί παράνομο με πρόεδρο τον Ιωάννη Πασαλίδη.

Γυρνώντας ξανά τη σελίδα στο έτος 1968, το ΚΚΕ με γενικό γραμματέα τον Κ. Κολιγιάννη και έδρα το Βουκουρέστι έρχεται αντιμέτωπο με τάσεις φυγής στο εσωτερικό του. Ο Αριστείδης Μπαλτάς, πρώην υπουργός και στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, είπε: “η δημιουργία του ΚΚΕ Εσωτερικού βρήκε αναδρομικά ιδεολογική και πολιτική στήριξη” στο ρεύμα που ονομάστηκε ευρωκομμουνισμός, μετά την «Άνοιξη της Πράγας» («Η Αριστερά ως σήμερον, ως αύριον και ως χθες», εκδ. Νήσος).

Η διαίρεση του ΚΚΕ Εσωτερικού

Το ΚΚΕ Εσωτερικού, όπως ειπώθηκε, πήρε τον δρόμο του ευρωκομμουνισμού, και αυτός είχε χαραχτεί από τα κομμουνιστικά κόμματα σε ευρωπαϊκές χώρες όπως στην Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία. Οι συγκρούσεις στα ενδότερά του ήταν αρκετές και οι φαινομενικές διαιρέσεις του δύο. Το 1978 διασπάστηκε η Οργάνωση Νεολαίας του Κόμματος Ρήγας Φεραίος.

Από τη διάσπαση προέκυψε η οργάνωση ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β’ Πανελλαδική, οι ευρωκομμουνιστές, που άρχισαν να θεωρούν ότι το ΚΚΕ Εσωτερικού γίνεται πιο συντηρητικό. Το 1986 προέκυψε και άλλη φυγή. Από τη διάσπαση που προκλήθηκε, οι περισσότεροι συγκρότησαν την Ελληνική Αριστερά με αρχηγό τον Κύρκο και η μειοψηφία με τον Γιάννη Μπανιά αρχηγό συγκρότησαν το ΚΚΕ Εσωτερικού/Ανανεωτική Αριστερά.

Ο Συνασπισμός και η οριστική διάλυση

Εκείνη τη χρονική περίοδο άτομα από ΕΑΡ και ΚΚΕ ξεκινούν συζητήσεις για να φέρουν κοντά τους Φλωράκη και Κύρκο. Τον Δεκέμβριο του 1988 εξάγεται το περίφημο “Κοινό Πόρισμα”, το οποίο αποτελεί την πλατφόρμα συγκρότησης του Συνασπισμού της Αριστεράς. Ένα κείμενο όμως που δε στηρίχτηκε ποτέ από τους “σκληρούς” του ΚΚΕ.

Παρ’ όλα αυτά οι Φλωράκης και Κύρκος, συνεργάζονται πολιτικά ξανά κάτω από την ίδια σκέπη. Ο Συνασπισμός συμμετέχει το 1989 στην κυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και κατόπιν στην οικουμενική κυβέρνηση του Τζαννή Τζαννετάκη ούτως ώστε να οδηγήσουν το ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου στα δικαστήρια για την υπόθεση Κοσκωτά.

Το έτος 1989 όμως μένει στην ιστορία και για την κατάρρευση της πτώσης του τείχους του Βερολίνου, η αρχή του τέλους της ΕΣΣΔ. Τον Φλεβάρη του 1991 γίνεται το 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ, όπου ο Φλωράκης ανακοινώνει ότι θέλει να παραμείνει απλό στέλεχος του κόμματος και η Αλέκα Παπαρήγα κερδίζει στο νήμα τον Γιάννη Δραγασάκη. Την ηγεσία αναλαμβάνει πλέον η Μαρία Δαμανάκη μέσα στο Συνασπισμό, αλλά… μόνο συνασπισμός δεν ήταν, καθώς μέσα λίγους μήνες η συμμαχία διαλύεται με αρκετούς να αποχωρούν εκ νέου από το ΚΚΕ και εκείνο με την σειρά του να αποχωρεί από το Συνασπισμό. Επίσης η διάσπαση εκείνη οδήγησε στη συγκρότηση του ΝΑΡ (Νέο Αριστερό Ρεύμα), που σήμερα αποτελεί την κύρια δύναμη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

21ος αιώνας: Η σταθερότητα του ΚΚΕ και οι διαρροές από τον ΣΥΡΙΖΑ

Εισερχόμενοι στη νέα χιλιετία οι κομματικές “ανωμαλίες” και φυγές σωρηδόν από το ΚΚΕ σταματάνε εν αντιθέσει μετά τις προηγούμενες δεκαετίες. Το ΚΚΕ ακολουθεί μια πολιτική αυτονομίας αλλά και σταθερότητας όπως το γνωρίζουμε σήμερα με την Αλέκα Παπαρήγα και τον Δημήτρη Κουτσούμπα να ακολουθούν μια πιο συντηρητική πολιτική αλλά και συνάμα σταθερή χωρίς κύμα φυγών από τα μέλη του κόμματος, ενώ η φιλοσοφία του κόμματος μένει ίδια και απαράλλαχτη.

Αντίθετα στον ΣΥΡΙΖΑ οι αλλαγές ανά τα έτη είναι μεγάλες. Μετά τις συνεχόμενες εκλογικές αποτυχίες και ενώ το κόμμα το αποτελούν πολλές συνιστώσες, δηλαδή πολλά -δεκάδες- μικρά κόμματα μαζί, ο Αλέκος Αλαβάνος φεύγει από την εξουσία του Συνασπισμού και την ηγεσία αναλαμβάνει ο Αλέξης Τσίπρας.

Στο επόμενο συνέδριο του Κόμματος, από αυτήν εξέλιξη, δηλαδή το 6ο,  η “Ανανεωτική Πτέρυγα” του κόμματος, με επικεφαλής τον Φώτη Κουβέλη αποχώρησε, ιδρύοντας τη Δημοκρατική Αριστερά. Τον Φώτη Κουβέλη ακολούθησαν και άλλοι τρεις βουλευτές, οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Η ΔΗ.ΜΑΡ. συμμετείχε στην κυβέρνηση συνεργασίας ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά.

Οι εποχές των μνημονίων δίνουν πρωτόγνωρη δυναμική στον ΣΥΡΙΖΑ και το 2015 κερδίζει τις εκλογές και σχηματίζει κυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ. Οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές δεν έχουν θετική κατάληξη και γίνεται το λεγόμενο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου για αποδοχή ή όχι της πρότασης των δανειστών. Παρά τη λαϊκή ετυμηγορία καθώς το 61,31% των Ελλήνων πολιτών ψήφισε όχι, μια βδομάδα αργότερα η κυβέρνηση συμφωνεί με τους δανειστές και προκηρύσσονται εκλογές.

Οι αντιδράσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ είναι τεράστιες. Ο τότε υπουργός οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης παραιτείται και αργότερα θα δημιουργήσει το Μέρα25. Το “Αριστερό Ρεύμα” γνωστό και ως “Αριστερή Πλατφόρμα” με επικεφαλής τον Παναγιώτη Λαφαζάνη φεύγει από το κόμμα και ιδρύει τη Λαϊκή Ενότητα, παίρνοντας μαζί του 25 βουλευτές και συνολικά 53 στελέχη από το ΣΥΡΙΖΑ. Στην Λαϊκή Ενότητα συμμετείχε αρχικά και η Ζωή Κωνσταντοπούλου η οποία μετέπειτα ίδρυσε το κόμμα Πλεύση Ελευθερίας, το οποίο σήμερα είναι στη Βουλή.

Νέα Αριστερά

Μετά την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα από την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ λόγω της μεγάλης ήττας στις εθνικές βουλευτικές εκλογές του 2023, και με την επικράτηση του Στέφανου Κασσελάκη στον Β’ γύρο των εσωκομματικών εκλογών επί της Έφης Αχτσιόγλου, προκλήθηκε νέα σοβαρή εσωκομματική κρίση. Οι ομάδες εντός ΣΥΡΙΖΑ, “Ομπρέλα” και “6+6” άσκησαν δριμεία κριτική στη στρατηγική του νέου προέδρου του κόμματος. Η διαμάχη δεν περιορίστηκε μόνο στις θέσεις Κασσελάκη με Αχτσιόγλου, αλλά αντίθετα οι αντιπαραθέσεις διευρύνθηκαν ανοιχτά σε όλο το κόμμα. Έτσι εύλογα κορυφώθηκε με την αποχώρηση, αρχικά, της “Ομπρέλας” και έπειτα των “6+6” με την ανεξαρτητοποίηση έντεκα βουλευτών, ανάμεσά τους και ο νέος επικεφαλής της νεοσύστατης κοινοβουλευτικής ομάδας Νέα Αριστερά, Αλέξης Χαρίτσης αλλά και φυσικά η Έφη Αχτσιόγλου και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος.

Μακρά η λίστα των διαμαχιών όπως διαπιστώνει κανείς στο χώρο της Αριστεράς, η οποία φαίνεται ανά τις δεκαετίες πως δεν μπορεί να είναι μονιασμένη και ενιαία παρά μόνο διχάζεται περισσότερο σε κάθε ευκαιρία.

Μένει να δούμε αν η νέα κρίση που προκλήθηκε και από τη “βοήθεια” του πρώην προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα και βρήκε πρόσωπο στην Όλγα Γεροβασίλη, θα σηματοδοτήσει περαιτέρω διεύρυνση της διάσπασης αλλά και διχόνοιας.