Γιατί τα παιδιά έχουν γίνει αγρίμια;
Κορυφαίοι ειδικοί και εγκληματολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, όμως φαίνεται πως κοινωνία και Αρχές βαδίζουν με αργούς ρυθμούς απέναντι στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου
Δεν περνά μέρα πια, που να μην διαβάζουμε για την έξαρση της βίας των ανηλίκων. Κορυφαίοι ειδικοί και εγκληματολόγοι έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, όμως φαίνεται πως κοινωνία και αρχές βαδίζουν με αργούς ρυθμούς απέναντι στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, ενώ τα περιστατικά βίας γίνονται όλο ένα και πιο βαριά και σκληρά.
Σύμφωνα με τους αριθμούς από την αρχή του έτους μέχρι και τον Σεπτέμβριο, σε όλη την Ελλάδα την αστυνομία έχουν απασχολήσει 10.485 παιδιά – δράστες και από αυτούς έχουν συλληφθεί 6.565 ανήλικοι.
Σε σύγκριση με πέρυσι το ίδιο διάστημα παρατηρείται αύξηση κατά 41% καθώς οι ανήλικοι δράστες ήταν 7.422. Μόνο για ληστείες μέχρι τώρα έχουν συλληφθεί 141 άτομα κάτω των 18 ετών, ενώ για κλοπές 608 άτομα.
Προβληματισμό προκαλούν τα συγκριτικά στοιχεία όσον αφορά τη σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων. Πέρυσι οι ανήλικοι δράστες ήταν μόλις 2, ωστόσο φέτος ο αριθμός εκτοξεύτηκε στους 67. Ανησυχία προκαλούν επίσης και οι αριθμοί και για το αδίκημα της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας. 19 παιδιά – δράστες ήταν ο αριθμός το 2023, 41 φέτος.
– Αλλαγή ορίου του (βαρύτερου) ποινικού καταλογισμού από τα 15 στα 14: Μέχρι σήμερα τα βασικά σωφρονιστικά μέτρα (περιορισμός σε κατάστημα κράτησης) μπορούν να εφαρμοστούν σε ανήλικο άνω των 15 ετών. Η πρόταση είναι αυτο το όριο να κατέβει στα 14. Με τις προωθούµενες ρυθµίσεις η κράτηση (και άλλα σωφρονιστικά μέτρα) θα µπορούν να επιβληθούν σε ανηλίκους που θα έχουν συµπληρώσει τα 14 τους χρόνια.
-Εφαρμογή (ούτως ή άλλως) της νέας γενικής διάταξης περί υποτροπής και στους ανήλικους. Η διάταξη προσθήκη στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (296 ΚΠΔ) προσβλέπει πως θα πηγαίνουν φυλακή υποχρεωτικά όσοι διώκονται για νέο κακούργημα ενώ είναι ελεύθεροι ήδη με περιοριστικούς όρους, για άλλο αδίκημα(κακούργημα).
-Επιβαρυντική περίσταση (π.χ αύξηση ποινής ή σωφρονιστικών μέτρων) θα αποτελεί η περίπτωση οπλοκατοχής από τον ανήλικο κατά τη διάπραξη του αδικήματος (ακόμα και αιχμηρά αντικείμενα).
Οι γονείς
Οι αλλαγές που προτείνονται για τους γονείς αφορούν σε αυστηροποίηση της υφιστάμενης διάταξης του 360 ΠΚ που προβλέπει ποινές έως 1 έτος για γονείς που παραμέλησαν την εποπτεία του ανήλικου τέκνου τους. Με τη νομοθετική πρωτοβουλία η ποινή φυλάκισης θα είναι τουλάχιστον ένα έτος, γεγονός που πρακτικά σημαίνει με βάση τον νέο Ποινικό Κώδικα Φλωρίδη που ισχύει από 1η Μαΐου να είναι ορατό το ενδεχόμενο ακόμα και έκτισης μέρους της ποινής. Κι αυτό γιατί με τον συγκεκριμένο ΠΚ η αναστολή της ποινής για πλημμελήματα μετατρέπεται από κανόνας σε εξαίρεση. Χορηγείται σε ποινές φυλάκισης έως ένα έτος όταν οι αμετάκλητες προηγούμενες καταδίκες δεν υπερβαίνουν το ένα έτος. Όμως για ποινές φυλάκισης έως 2 έτη (άνω του 1 έτους δηλαδή) , προτεραιότητα αποτελεί η έκτιση ποινών με τους εναλλακτικούς τρόπους κοινωφελούς εργασίας ή μετατροπής της ποινής σε χρήμα ή σε κατ’ οίκον έκτιση με ηλεκτρονική επιτήρηση. Συνεπώς η καταδίκη θα οδηγεί πλέον τους γονείς σε έκτιση ποινής!
Πρόστιμα
Παράλληλα θα προβλέπεται και ελάχιστη χρηµατική ποινή 5.000 ευρώ στην περίπτωση που η πράξη του ανηλίκου ενέχει στοιχεία βίας ή στρέφεται κατά ανήλικου θύµατος ή αν πρόκειται για πράξη που την έκανε ενήλικος θα ήταν κακούργημα.
Παράλληλα θα θεσπιστεί και χρηµατικό διοικητικό πρόστιµο που θα µπορεί να είναι τουλάχιστον 10.000 ευρώ.
H τέως διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογος, Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, Συγγραφέας-Εισηγήτρια και Εκπαιδεύτρια E-Learning ΕΚΠΑ, Αγγελική Καρδαρά, πριν λίγο καιρό είχε εξηγήσει σε ρεπορτάζ της Parallaxi πως στο σπίτι το παιδί εκλαμβάνει διδάγματα και πρότυπα που σε πολλές περιπτώσεις μέσα από αυτά προκύπτει η βία:
“Ένα παιδί το οποίο υφίσταται, μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον, βία που μπορεί να είναι ποικίλων μορφών, όπως σωματική, λεκτική, ψυχολογική, σεξουαλική, ή ένα παιδί που δεν έχει καμία επίβλεψη από τους γονείς του και αφήνεται ανεξέλεγκτο, ενδεχομένως θα προσπαθήσει με τις δικές του επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές στο σχολείο ή στη γειτονιά να “συγκροτήσει” την ταυτότητα του και να κερδίσει την αποδοχή των ομηλίκων του, διότι πλέον η βία γι’ αυτά τα παιδιά γίνεται ο μοναδικός τρόπος “έκφρασης”. Μέσα από αυτές τις βίαιες και επιθετικές πράξεις αισθάνονται πως “αξίζουν”, πως είναι δυνατοί και πως κερδίζουν -έστω και με τον πλέον αρνητικό τρόπο- την προσοχή του περίγυρου, την οποία και επιζητούν. Συνεπώς, διαπιστώνεται ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι δράστες μπορεί να είναι ταυτόχρονα και θύματα μέσα στην οικογένειά τους, ως εκ τούτου δεν μπορούμε παρά να αναδείξουμε τη στενή σχέση μεταξύ βίας και θυματοποίησης και να εστιάσουμε στο πώς θα «σπάσει» αυτός ο επικίνδυνος φαύλος κύκλος για ένα μέρος των ανηλίκων που μεγαλώνουν σε οικογένειες με σοβαρές δυσλειτουργίες. Όταν αναφερόμαστε σε παιδιά που συγκρούονται με τον νόμο, είναι επομένως σημαντικό να εξετάζουμε και το προφίλ των γονέων, γιατί η οικογένεια είναι ο πρώτος βασικός πυλώνας για τις αξίες και τις συμπεριφορές που θα υιοθετήσει ο ανήλικος. Οφείλουμε να επικεντρώσουμε το ερευνητικό μας ενδιαφέρον στην έννοια της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης για ζητήματα ανηλικότητας.
Η πρόληψη να ξεκινά από τις μικρές ηλικίες, όπου τα περιθώρια παρέμβασης είναι μεγαλύτερα. Το modus operandi, o τρόπος δηλαδή δράσης, ανήλικων δραστών προβληματίζει. Οι πράξεις ανηλίκων σε βάρος άλλων ανήλικων ατόμων πολλές φορές διέπονται από μεγάλη βιαιότητα, ενώ η εξοικείωση με μαχαίρια, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε θανάσιμο τραυματισμό, αναμφίβολα δεν μπορεί να μας αφήσει απαθείς ως προς την αρνητική εξελικτική πορεία του φαινομένου. Σημαντική παράμετρος που επίσης πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν για την έξαρση της βίας είναι ο μιμητισμός. Ο νέος που θα θελήσει να κερδίσει την αποδοχή των ομήλικων του αντιγράφοντας βίαιες συμπεριφορές. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να θωρακίσουμε τα παιδιά με ισχυρά εφόδια για να μπορούν να πουν «όχι» στη βία και να κατανοήσουν το πόσο σοβαρά είναι αυτά τα ζητήματα. Με προβληματίζουν οι κοινωνικές διαστάσεις που λαμβάνει η βία ανηλίκων, το φαινόμενο πλέον έχει λάβει σκληρές διαστάσεις και γι’ αυτόν τον λόγο οφείλουμε να ενισχύσουμε και το κομμάτι της εποπτείας στα σχολεία. Όσοι ασχολούμαστε με το φαινόμενο έχουμε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την έξαρση της βίας. Πλέον πρέπει να εστιάσουμε στο πώς θα διαχειριστούμε την επομένη μέρα και στο σχολείο. Να υπάρξει μια επέκταση της εκπαίδευσης των οικογενειών και της ενημέρωσης εκπαιδευτικών και μαθητών, μια ευρύτερη αφύπνιση, ευαισθητοποίηση. Να δούμε στην πράξη το σύγχρονο σχολείο να ‘συνδέεται’ ακόμα περισσότερο με την κοινωνική πραγματικότητα, με όλα αυτά τα κρίσιμης σημασίας ζητήματα που αφορούν την ανηλικότητα”. Κορυφαίοι εγκληματολόγοι στη χώρα μας έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, εδώ και χρόνια είχε τονίσει η κ. Καρδαρά:
“Μιλάμε εδώ και πολλά χρόνια για την αρνητική, εξελικτική πορεία του φαινομένου. Είναι στοιχεία και σημεία τα οποία έχουμε υπογραμμίσει εδώ και αρκετά χρόνια και θεωρούμε ότι, αν δεν επενδύσουμε στην παιδεία και στην εκπαίδευση, αν δεν γίνουν δημιουργικές δράσεις για τους νέους, αν δεν αντιμετωπιστούν και τα οξύτατα κοινωνικά ζητήματα όπως εξαρτήσεις και εφηβεία, ζητήματα εργασιακής απασχόλησης και ούτω καθεξής το φαινόμενο θα επιδεινώνεται. Το εγκληματικό φαινόμενο αποτυπώνει αναμφίβολα τις σοβαρές κοινωνικές παθογένειες ετών. Μας προβληματίζει επίσης πως ορισμένες πράξεις ανηλίκων φτάνουν στο σημείο να εξισώνονται ακόμη και με την εγκληματικότητα ενηλίκων, δηλαδή είναι πολύ βίαιες θέτοντας με αυτό τον τρόπο σε απειλή την ζωή και την σωματική ακεραιότητα του θύματος. Αυτό σημαίνει πως τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά.
Πρέπει με τόλμη να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει στα ελληνικά σχολεία. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι τόσο ακραίες και βίαιες συμπεριφορές δεν μπορούν να αποτελέσουν διαχείρισης των εκπαιδευτικών, εάν οι εκπαιδευτικοί δεν λαμβανόμουν συνεχή επιμόρφωση και βέβαια απαραίτητη κρίνεται, όπου χρειάζεται, η συνδρομή των αντίστοιχων επιστημονικών φορέων και της οργανωμένης πολιτείας. Υπάρχουν σαφώς περιπτώσεις όπου οι εκπαιδευτικοί φοβούνται τις αντιδράσεις αυτών των παιδιών, ακόμη φοβούνται τον στιγματισμό τους, ή το να μη χάσει το κύρος του το σχολείο. Χρειαζόμαστε τη δυναμική παρέμβαση της πολιτείας, όχι τόσο στο επίπεδο της καταστολής αλλά πρωτίστως το επίπεδο της πρόληψης και της παρέμβασης. Όταν φτάνουμε στο σημείο να μιλάμε για καταστολή σε 15χρονα το «παιχνίδι» σε έναν βαθμό τουλάχιστον έχει χαθεί. Το θέμα είναι να προλάβουμε και για να το καταφέρουμε αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα προστατευτικό τείχος από την πολιτεία έτσι ώστε και αυτά τα παιδιά να νοιώσουν πως έχουν χώρο και χρόνο στο σχολείο.”
Η Ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια κ. Ειρήνη Σπυρά εξηγεί για ποιους λόγους τα σημερινά παιδιά έχουν γίνει αγρίμια, σχολιάζοντας πως έχουν αλλάξει σημαντικά σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές, κυρίως λόγω της τεχνολογικής προόδου και των κοινωνικών μεταβολών. Οι βασικές διαφορές που παρατηρούνται είναι οι εξής: 1. Τεχνολογία και Ψηφιακή Εξάρτηση: Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν σε έναν κόσμο γεμάτο τεχνολογία, με smartphones, tablets και ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και τα social media από μικρή ηλικία, κάτι που επηρεάζει τον τρόπο που μαθαίνουν, επικοινωνούν και διασκεδάζουν. Παλιότερα, τα παιδιά περνούσαν περισσότερο χρόνο παίζοντας έξω ή διαβάζοντας βιβλία.
2. Πρόσβαση στη Γνώση: Σήμερα, η πρόσβαση στη γνώση είναι σχεδόν απεριόριστη μέσω του διαδικτύου. Τα παιδιά μπορούν να μάθουν οποιαδήποτε πληροφορία σε δευτερόλεπτα. Αντίθετα, παλαιότερα, η γνώση ερχόταν κυρίως από τα σχολεία, τις βιβλιοθήκες και τα βιβλία.
3. Κοινωνικοποίηση: Η κοινωνικοποίηση των παιδιών έχει επίσης αλλάξει. Τα social media και οι διαδικτυακές πλατφόρμες έχουν αντικαταστήσει σε κάποιο βαθμό τις προσωπικές αλληλεπιδράσεις. Ενώ τα παιδιά σήμερα μπορούν να επικοινωνούν με φίλους τους από απόσταση, υπάρχει κίνδυνος να αναπτύξουν επιφανειακές σχέσεις και να περιοριστούν οι κοινωνικές τους δεξιότητες.
4.Αυτονομία και Ευθύνη: Οι σημερινοί γονείς τείνουν να είναι πιο προστατευτικοί και ελεγκτικοί, κάτι που μπορεί να μειώσει την αυτονομία και την αίσθηση ευθύνης των παιδιών. Σε προηγούμενες γενιές, τα παιδιά συνήθως είχαν περισσότερες ελευθερίες και αναλάμβαναν ευθύνες από μικρή ηλικία, όπως το να κινούνται ανεξάρτητα ή να βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού.
5. Σχολική Πίεση και Επιτυχία: Η πίεση για ακαδημαϊκή επιτυχία έχει αυξηθεί σημαντικά. Τα παιδιά αντιμετωπίζουν πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες, μαθήματα και φροντιστήρια από μικρή ηλικία. Αυτό μπορεί να αυξήσει το άγχος και την πίεση για να επιτύχουν υψηλές επιδόσεις. Στο παρελθόν, η ζωή ήταν πιο απλή, με λιγότερη πίεση από τον κοινωνικό περίγυρο και τα μέσα. Υπήρχε περισσότερο χρόνος για παιχνίδι και λιγότερη έμφαση σε θέματα επιτυχίας και επίδοσης από μικρή ηλικία.
6. Ευαισθητοποίηση για Ψυχολογικά Θέματα: Σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση γύρω από την ψυχική υγεία, κάτι που έχει αλλάξει τον τρόπο που οι γονείς και τα σχολεία αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Ενώ στο παρελθόν υπήρχε λιγότερη έμφαση σε ζητήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη ή η πίεση, σήμερα υπάρχει περισσότερη υποστήριξη και κατανόηση για αυτά τα θέματα.
7. Διαφορετικότητα και Αποδοχή: Σήμερα, τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου η διαφορετικότητα είναι περισσότερο αποδεκτή. Υπάρχει περισσότερη ευαισθητοποίηση γύρω από ζητήματα όπως η ισότητα των φύλων, η διαφορετική εθνικότητα, ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου. Οι γονείς μάλιστα είναι περισσότερο προσανατολισμένοι στο να δίνουν προσοχή στις συναισθηματικές και ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών τους, ενώ πολλές οικογένειες προτιμούν πιο δημοκρατικές σχέσεις, όπου τα παιδιά έχουν φωνή στις αποφάσεις. Παλαιότερα, οι οικογενειακές σχέσεις ήταν περισσότερο ιεραρχικές, με πιο παραδοσιακούς ρόλους και λιγότερη συμμετοχή των παιδιών σε αποφάσεις.
Γενικά, οι αλλαγές αυτές αντικατοπτρίζουν την ταχεία εξέλιξη της κοινωνίας και της τεχνολογίας και θα λέγαμε ότι έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών.
