Θεσσαλονίκη: Γνώριζαν, αλλά δεν έπαιρναν μέτρα για την κακή ποιότητα του αέρα

Eικόνα: Δημήτρης Κοκκαλιάρης

Ιδιαίτερα αρνητική εντύπωση προκαλεί η είδηση της παραπομπής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την αθέτηση των περιορισμών σε ό,τι αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση παρά τις πολυάριθμες προειδοποιήσεις.

Αφορμή για την παραπομπή από πλευράς Κομισιόν αποτέλεσε η υπέρβαση των επιπέδων αιωρούμενων σωματιδίων στην πόλη της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια όλων των τελευταίων ετών από το 2005 έως το 2019 (με εξαίρεση το 2013), με τις προσπάθειες των ελληνικών αρμόδιων αρχών για το θέμα να κρίνονται ως «μη ικανοποιητικές και ανεπαρκείς».

Βάσει της αρχής της επικουρικότητας, η νομοθεσία της ΕΕ για τον ατμοσφαιρικό αέρα αφήνει στα κράτη μέλη την επιλογή των μέσων για τη συμμόρφωση με τις οριακές τιμές που καθορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ. Παρά την υποχρέωση των κρατών μελών να εξασφαλίζουν καλή ποιότητα του αέρα για τους πολίτες τους, η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει πρόβλημα σε πολλά μέρη, ενώ η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή στις αστικές περιοχές.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση εξακολουθεί να αποτελεί στην ΕΕ το κυριότερο πρόβλημα υγείας που οφείλεται στο περιβάλλον. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, κάθε χρόνο περίπου 400.000 πρώιμοι θάνατοι στην ΕΕ μπορούν να αποδοθούν στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτό το είδος ρύπανσης είναι η αιτία σοβαρών ασθενειών όπως άσθμα, καρδιαγγειακά προβλήματα και καρκίνος των πνευμόνων.

Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι μείγμα στερεών και υγρών σωματιδίων που αιωρούνται στον αέρα. Τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ10) εντοπίζονται κυρίως σε εκπομπές από τη βιομηχανία, την κυκλοφορία και την οικιακή θέρμανση, αλλά παράγονται επίσης από εκπομπές της γεωργίας.

«Στέλνουμε συνεχώς έγγραφα, αλλά το πρόβλημα συνεχίζει»

Ο αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Γιουτίκα σε δηλώσεις του για το θέμα που προέκυψε σχετικά με τις υπερβάσεις ορίων στα αιωρούμενα σωματίδια, καλεί όλους τους αρμόδιους φορείς να αναλάβουν τις ευθύνες τους, σε διαφορετική περίπτωση η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει.

Αναλυτικά, αναφέρει:

«Οι υπερβάσεις των ορίων στα αιωρούμενα σωματίδια είναι όντως μια αρνητική πραγματικότητα. Σε ό, τι αφορά στην Περιφέρεια, δίνουμε στην κυριολεξία μάχη για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, αλλά αν δεν αναλάβουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς ο καθένας την ευθύνη του, δυστυχώς, λυπάμαι που το λέω, αλλά δεν πρόκειται ν΄αλλάξει τίποτα.

Στέλνουμε συνεχώς έγγραφα στο Υπουργείο και σε όλους τους αρμόδιους φορείς, τα, επισημαίνουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης, καταθέτουμε συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της , ωστόσο το πρόβλημα συνεχίζει να είναι εδώ.

Εμείς ως Περιφέρεια, αν και παραλάβαμε ένα απαρχαιωμένο Δίκτυο Μέτρησης Αέριων Ρύπων, έχουμε αναβαθμίσει όλους τους Σταθμούς Μέτρησης, τους έχουμε εξοπλίσει με σύγχρονα μηχανήματα, στο Σταθμό του Κορδελιού, μετράμε πλέον – για πρώτη φορά στα χρονικά – , και τις δύσοσμες ενώσεις, ενώ προσθέτουμε στο Δίκτυο δύο νέους σταθμούς μέτρησης, τον έναν στο δημαρχείο Παύλου Μελά και τον άλλο στο νέο κτίριο των υπηρεσιών της Περιφέρειας στην περιοχή του Λιμανιού.

Επιπλέον διαθέτουμε σημαντικούς πόρους, για να βάλουμε στην καθημερινότητά μας την ηλεκτροκίνηση και έτσι να περιορίσουμε την εκπομπή καυσαερίων.

Δρομολογούμε την αγορά ηλεκτροκίνητων οχημάτων για την αντικατάσταση του στόλου των οχημάτων της Περιφέρειας, ενώ αρκετοί δήμοι, μεταξύ των οποίων και ο δήμος Θεσσαλονίκης, αξιοποιούν τις χρηματοδοτικές δυνατότητες που τους δίνουμε και ήδη προχωρούν στην προμήθεια ηλεκτροκίνητων οχημάτων για την κάλυψη των αναγκών τους.

Στο μεταξύ, λειτουργεί εδώ και δύο χρόνια ο πρώτος δωρεάν σταθμός φόρτισης δύο ταυτόχρονα ηλεκτρικών αυτοκινήτων μπροστά από το νέο κτίριο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στην περιοχή του λιμανιού και τώρα προχωρούμε στην τοποθέτηση άλλων επτά, ενός στη βίλα Αλαττίνη και άλλων έξι, ενός στην πρωτεύουσα κάθε Περιφερειακής Ενότητας.

Κάνουμε επίσης συστηματική εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών από το 2017 για τα πλεονεκτήματα της ηλεκτροκίνησης μέσω του θεσμού του Voltaro.

Μάλιστα να σας πω επειδή είναι πρόσφατο και πολύ τιμητικό, ότι ο σημαντικότερος ευρωπαϊκός οργανισμός στον τομέα της προώθησης ευφυών συστημάτων μεταφοράς, παρουσίασε το Voltaro, ως μια καλή πρακτική προς μίμηση στο πρόσφατο συνέδριο του με συμμετοχή πολλών ευρωπαϊκών χωρών και πόλεων στις αρχές Νοεμβρίου.

Για να λυθεί όμως το πρόβλημα των υπερβάσεων δια παντός και αν θέλουμε να γλυτώσουμε την «καμπάνα» από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οφείλουν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να αναλάβουν τις ευθύνες τους».

Προτάθηκαν μέτρα τον Ιούλιο

Την 1η Ιουλίου 2020 η Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Βιομηχανίας, Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας είχε στείλει έγγραφο προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και άλλους αρμόδιους φορείς.

Μέσα σε αυτό ενημέρωνε για τα αποτελέσματα του έργου «Εκπόνηση επιχειρησιακού σχεδίου αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας» το οποίο υλοποιήθηκε από τον Μάιο του 2018 έως τον Απρίλιο του 2019 και το οποίο περιλάμβανε το προτεινόμενο ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης με μέτρα και πολιτικές με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και την αντιμετώπιση επεισοδίων στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Δείτε το σχετικό έγγραφο παρακάτω:

Έγγραφο προς ΥΠΕΝ για αιωρούμενα σωματίδια

Στο πλαίσιο της υλοποίησης του επιχειρησιακού σχεδίου αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Π.Κ.Μ. πραγματοποιείται μία ανάλυση και αξιολόγηση των μετρήσεων για τα έτη 2014, 2015 και 2016, που ως βασικό στόχο έχει την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης της ποιότητα της ατμόσφαιρας. Οι μετρήσεις των αέριων ρύπων που περιλαμβάνονται στο σύστημα καταγραφής της αέριας ρύπανσης έχουν συλλεχθεί και αναλυθεί από 4 βασικά δίκτυα παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης της Κεντρικής Μακεδονίας:

1.Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΔΠΑΡ) 2. Δίκτυο Δήμου Θεσσαλονίκης 3. Δίκτυο Δήμου Δέλτα 4. Σταθμός Δήμου Παύλου Μελά 5. Παράλληλα, έχει γίνει αξιολόγηση των καταγραφών αέριας ρύπανσης από διαθέσιμα δεδομένα άλλων φορέων όπως: ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε., ΜΕΤΡΟ, Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ), ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ

Σταθμοί του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΔΠΑΡ)

Τα Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΔΠΑΡ) δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1990, στο πλαίσιο της εφαρμογής της Κοινοτικής Οδηγίας 96/62/ΕΚ για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος. Το ΕΔΠΑΡ περιλαμβάνει συνολικά 33 σταθμούς μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, εκ των οποίων οι επτά λειτουργούν στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης από το 2000. Το δίκτυο της Θεσσαλονίκης λειτουργεί από το 2011 με ευθύνη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Κύριες πηγές εκπομπών στο επίπεδο της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης

Η αξιολόγηση των πηγών εκπομπών στο επίπεδο της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης (Μητροπολιτική Ενότητα Θεσσαλονίκης) έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ανταποκρίνεται πλήρως στο πνεύμα της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη, η οποία στοχεύει κυρίως στην προστασία της ανθρώπινης υγείας και επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο ποιότητα του αέρα στους οικισμούς (agglomerations), όπου η έκθεση πληθυσμού στην ατμοσφαιρική ρύπανση είναι υψηλότερη.

Οι οδικές μεταφορές αποτελούν την κύρια πηγή οξειδίων του αζώτου (NOx) και μονοξειδίου του άνθρακα (CO), ενώ η βιομηχανία αποτελεί την κυριότερη πηγή διοξειδίου του θείου (SO2).

Βασική πηγή εκπομπών διοξειδίου του θείου (SO2) είναι ο κλάδος διύλισης πετρελαίου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο υπολογισμός των εκπομπών του διυλιστηρίου είναι πολύ ακριβής καθώς στηρίζεται σε συνεχείς μετρήσεις που πραγματοποιούνται και σε μεγάλο ιστορικό μετρήσεων καθώς η εγκατάσταση εμπίπτει στην Οδηγία περί βιομηχανικών εκπομπών1 και ελέγχεται σχολαστικά για τις εκπομπές της. Όπως όμως έχει ήδη σημειωθεί δεν παρατηρούνται υπερβάσεις και η ποιότητα της ατμόσφαιρας σε σχέση με τις εκπομπές διοξειδίου του θείου (SO2) χαρακτηρίζεται καλή.

Σε ό,τι αφορά στα αιωρούμενα σωματίδια ΡΜ10, οι κυριότερες πηγές είναι, κατά φθίνουσα σειρά συνεισφοράς, η κεντρική θέρμανση, η βιομηχανία, η καύση γεωργικής βιομάζας, η χρήση λιπασμάτων και οι οδικές μεταφορές. Η παρουσία των αιωρούμενων σωματιδίων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης τους χειμερινούς μήνες είναι αυξημένη εξαιτίας της λειτουργίας των τζακιών (καύση βιομάζας), της αυξημένης κυκλοφοριακής κίνησης και της βιομηχανικής δραστηριότητας. Η ίδια περίπου εικόνα παρατηρείται και για την περίπτωση των ΡΜ2.5 , με τη συνεισφορά της κεντρικής θέρμανσης να είναι ακόμα μεγαλύτερη.

Λαμβάνοντας υπόψη μόνο τις βιομηχανικές εκπομπές, ο κλάδος των εξορύξεων είναι η κύρια πηγή αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10.

Πηγή εκπομπών σωματιδίων δεν είναι μόνο οι ίδιες οι εξορυκτικές δραστηριότητες αλλά και η διαχείριση των δομικών υλικών που εξορύσσονται καθώς και η οδική μεταφορά τους.

Παράλληλα, τα ρυπαντικά φορτία των βασικών βιομηχανικών κλάδων που απαντώνται στην δυτική Θεσσαλονίκη (μη μεταλλικά ορυκτά, παραγωγή βασικών μετάλλων και διύλιση πετρελαίου) έχουν μια διακριτή συμβολή στις εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10, ωστόσο η συνεισφορά τους έχει περιοριστεί σημαντικά μετά την εφαρμογή της Οδηγίας περί βιομηχανικών εκπομπών που μείωσε σημαντικά τις οριακές τιμές εκπομπών και, επομένως, τα εκπεμπόμενα ρυπαντικά φορτία.

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το θαλάσσιο άλας συνεισφέρει στις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10 σε παραθαλάσσιες περιοχές. Σύμφωνα με εκτιμήσεις , στην περιοχή της Θεσσαλονίκης το θαλάσσιο άλας συμμετέχει στα σωματίδια έως 10%, με την υψηλότερη τιμή να παρατηρείται την άνοιξη.

Εκπομπές Οδικών Μεταφορών στην περιοχή της Θεσσαλονίκης

Όπως τα περισσότερα αστικά κέντρα στην Ελλάδα, έτσι και η αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης αντιμετωπίζει πρόβλημα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που επικεντρώνεται στην φωτοχημική ρύπανση και τα υψηλά επίπεδα αιωρουμένων σωματιδίων.

Με βάση τα αποτελέσματα των υπολογισμών, τα επιβατικά συνεισφέρουν περισσότερο σε όλους τους ρύπους λόγω, κυρίως, του κυρίαρχου ποσοστού στην πόλη της Θεσσαλονίκης, ενώ σημαντική συνεισφορά κυρίως στις εκπομπές ΝΟx έχουν οι αστικές συγκοινωνίες (ΟΑΣΘ).

Κατασκευή του ΜΕΤΡΟ

Αναμφίβολα, ένα σημαντικό νέο έργο στη Θεσσαλονίκη, όσο αφορά τη λειτουργία της πόλης αλλά και τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αποτελεί η κατασκευή του ΜΕΤΡΟ που ξεκίνησε το 2011 και ακόμα εκτελείται. Το ΜΕΤΡΟ κατά τη λειτουργία του δεν εκπέμπει αέριους ρύπους και συνεπώς η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας θα είναι μηδενική. Επιπλέον, η αναμενόμενη μακροπρόθεσμη μείωση των κυκλοφοριακών φόρτων λόγω της χρήσης του ΜΕΤΡΟ εκτιμάται, βάσει της προϋπάρχουσας εμπειρίας, ότι θα επιφέρει βελτίωση των ατμοσφαιρικών συνθηκών, όσον αφορά στις συγκεντρώσεις των αερίων ρύπων 52. Όσο αφορά την επέκταση του ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης προς την Καλαμαριά, αυτή με βάση την υπάρχουσα εμπειρία από το Μετρό της Αθήνας αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον της άμεσης και ευρύτερης περιοχής του έργου, δεδομένου ότι με τη λειτουργία του αναμένεται η εξοικονόμηση του συνολικού χρόνου μετακίνησης στη ζώνη επιρροής και η αποσυμφόρηση του οδικού δικτύου με προφανές αποτέλεσμα τη γενικότερη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και της ζωής των πολιτών. Οι βασικές διαφοροποιήσεις στις πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης εστιάζονται στη μεταβολή της κυκλοφορίας και των κυκλοφοριακών συνθηκών στο επηρεαζόμενο οδικό δίκτυο με τη λειτουργία του νέου έργου. Συγκεκριμένα, στην εκτίμηση που έγινε με τη βοήθεια προσομοιώσεων μοντέλου (EDMS, συνδυασμένο μοντέλο εκπομπών και διασποράς για τον υπολογισμό ποιότητας της ατμόσφαιρας) για την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην ποιότητα της ατμόσφαιρας για ένα δυσμενές σενάριο εκπομπών, επισημαίνεται ότι η μείωση των οχημάτων στα σενάρια ΜΕ έργο σε σχέση με τα αντίστοιχα σενάρια ΧΩΡΙΣ έργο παρουσιάζεται σχετικά χαμηλή (σε επίπεδο λίγων ποσοστιαίων μονάδων) στο επηρεαζόμενο οδικό δίκτυο, οπότε και η σχετική μείωση των ρύπων παρουσιάζεται αναλόγως χαμηλή.

Σύμφωνα με τις παραγόμενες προσομοιώσεις του μοντέλου, η επίπτωση του μετρό στην ποιότητα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ανά περιοχή σταθμού και αντίστοιχου επηρεαζόμενου οδικού δικτύου είναι θετική.

Από τη σύγκριση των σχετικών αποτελεσμάτων φαίνεται ότι στο σύνολο των οδικών τμημάτων που μελετήθηκαν η επίπτωση της νέας επέκτασης του μετρό στην ποιότητα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι πραγματικά θετική δεδομένου ότι σε σχέση με τις αναμενόμενες αυξήσεις σε ρύπους και συγκεντρώσεις στους μελετούμενους χρονικούς ορίζοντες η λειτουργία της νέας επέκτασης μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά συγκρατώντας τους ρύπους σε επίπεδα μικρότερα από τα αντίστοιχα σε περίπτωση μη υλοποίησης του έργου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ανάπτυξη του επιχειρησιακού σχεδίου και της πρότασης μέτρων και δράσεων για τη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας προϋποθέτει την παράλληλη αξιολόγηση των συγκεντρώσεων των διαφόρων ρύπων στην ατμόσφαιρα και των πηγών των ρύπων αυτών. Τα κυριότερα συμπεράσματα της αξιολόγησης αυτής αναφέρονται στη συνέχεια. Σε σχέση με το CO και το SO2, κύριες πηγές σε επίπεδο Περιφέρειας είναι αντίστοιχα οι οδικές μεταφορές με την κεντρική θέρμανση και βιομηχανία. Η ίδια εικόνα παρατηρείται και για την ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης. Οι συγκεντρώσεις όμως των ρύπων αυτών κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα και εντός των ορίων της νομοθεσίας. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι σημαντικές εκπομπές διοξειδίου του θείου εκτιμάται ότι παράγονται από την καύση υγρών και στερεών καυσίμων σε έναν σημαντικό αριθμό μικρών βιοτεχνιών της περιοχής που δεν είναι εύκολο να καταγραφούν αναλυτικά σε απογραφές βιομηχανίας καθώς συνήθως ταξινομούνται ως Β, λειτουργούν με ΠΠΔ και δεν διαθέτουν ΑΕΠΟ.

Σε ό,τι αφορά στα οξείδια του αζώτου (ΝΟx), οι κυριότερες πηγές είναι η κίνηση οχημάτων και η βιομηχανία τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας όσο και στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης, ενώ τη μεγαλύτερη συμμετοχή στις βιομηχανικές εκπομπές NOx έχει ο κλάδος των μη μεταλλικών ορυκτών. Παρ’όλα αυτά δεν παρατηρούνται παρά ελάχιστες υπερβάσεις των ορίων τα τελευταία τρία χρόνια για τα οποία έχει γίνει στατιστική ανάλυση. Αντίστοιχα δεν παρατηρούνται και υπερβάσεις συγκεντρώσεων όζοντος. Δεν παρατηρούνται υπερβάσεις στις συγκεντρώσεις βενζολίου, όπου γίνονται μετρήσεις. Κύρια πηγή VOCs είναι όπως είναι αναμενόμενο η χρήση διαλυτών (βαφή, στεγνό καθάρισμα, οικιακή χρήση διαλυτών), οι οδικές μεταφορές και η βιομηχανία. Βασικοί κλάδοι της βιομηχανίας που συνεισφέρουν στις εκπομπές NMVOC είναι οι πτηνο-κτηνοτροφικές μονάδες και η διαχείριση των αστικών αποβλήτων.

Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει σημαντική ζωική παραγωγή, τμήμα της οποίας βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης (Ωραιόκαστρο, Βόλβη, Λαγκαδάς). Η γεωγραφική κατανομή των μονάδων ζωικής παραγωγής είναι τέτοια ώστε να μην επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του αέρα εντός του αστικού ιστού της πόλης. Ωστόσο, συνολικά η ζωική παραγωγή έχει μια σημαντική και διαχρονικά αυξανόμενη συνεισφορά στις αέριες εκπομπές. Για το λόγο αυτό πρέπει να εξεταστούν τεχνικές διαχείρισης των εκπομπών αυτών που σχετίζονται κυρίως με τεχνολογίες για τη διαχείριση της κοπριάς, όπως η αναερόβια ζύμωση για την παραγωγή καύσιμου βιοαερίου. Σημειώνεται ότι ο κλάδος φαίνεται ήδη να κινείται προς την κατεύθυνση αυτή καθώς την τελευταία δεκαετία έχει αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά ένας σημαντικός αριθμός μονάδων διαχείρισης αγροτικών και κτηνοτροφικών υπολειμμάτων με στόχο την ενεργειακή τους αξιοποίηση. Είναι βάσιμο να υποθέσει κανείς ότι η κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση θα συνεχιστεί στο μέλλον υποβοηθούμενη από την επιδότηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (όπως είναι η βιομάζα) αλλά και από την ζήτηση θερμικής ενέργειας τόσο σε κτηνοτροφικές μονάδες όσο και σε θερμοκήπια της περιοχής. Κύρια πηγή μετάλλων είναι η βιομηχανία και βενζο-α-πυρενίου η καύση βιομάζας στη γεωργία. Σε ό,τι αφορά τις συγκεντρώσεις τους, δεν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα καθώς δεν διενεργούνται συστηματικά χημικές αναλύσεις για τον προσδιορισμό τους.

Στο πλαίσιο του έργου «Επικαιροποίηση της χαρτογραφικής απεικόνισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσω της καταγραφής ατμοσφαιρικών εκπομπών των πηγών και ανάπτυξης κατάλληλου υπολογιστικού εργαλείου» του ΥΠΕΝ διενεργήθηκαν δειγματοληψίες ΡΜ10 και στη συνέχεια χημικές αναλύσεις για τον προσδιορισμό βενζο-α-πυρενίου και μετάλλων σε δύο θέσεις στη Θεσσαλονίκη (στις θέσεις των σταθμών του ΕΔΠΑΡ Αγία Σοφία και Σίνδος).

Οι συγκεντρώσεις ήταν χαμηλότερες των οριακών τιμών σε όλες τις περιπτώσεις. Αντίστοιχο ήταν και το αποτέλεσμα της προσομοίωσης που έγινε στο πλαίσιο του ίδιου έργου.

Υπερβάσεις των ορίων καταγράφονται σε σχέση με τα ΡΜ10 και τα ΡΜ2.5 η οποία μπορεί να προέρχεται από καύση ή επαναιώρηση σκόνης. Η παρουσία των αιρώμενων σωματιδίων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης τους χειμερινούς μήνες είναι αυξημένη εξαιτίας της καύσης βιομάζας, της αυξημένης κυκλοφοριακής κίνησης και της βιομηχανικής δραστηριότητας.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η κεντρική θέρμανση, οι γεωργικές δραστηριότητες και η βιομηχανία συνεισφέρουν κατά 92% στις συνολικές εκπομπές σε επίπεδο Περιφέρειας. Στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης σχετικά σημαντική συνεισφορά έχει και η οδική κυκλοφορία. Η ίδια περίπου εικόνα παρατηρείται και για την περίπτωση των ΡΜ2.5. Ο κλάδος των εξορύξεων είναι η κύρια πηγή ΡΜ10 της βιομηχανίας. Ο ίδιος κλάδος και οι κλάδοι τροφίμων, διύλισης, μη μεταλλικών ορυκτών, παραγωγής ενέργειας και βασικών μετάλλων είναι η κύρια πηγή ΡΜ2.5 από τη βιομηχανία. Τα τρία βασικά λατομεία στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης είναι το λατομείο του ΤΙΤΑΝ στο Ντεβέ Καράν, το λατομείο της ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ στη λατομική περιοχή των Ταγαράδων και το λατομείο της LAFARGE στο Μεσαίο. Και τα τρία λατομεία είναι αδειοδοτημένα και ελεγχόμενα, ωστόσο είναι δυνατό μια σειρά από βέλτιστες πρακτικές να εφαρμοστούν σε αυτά έτσι ώστε να μειωθούν περαιτέρω οι εκπομπές τους. Σημαντική πηγή εκπομπών σωματιδίων δεν είναι μόνο οι ίδιες οι εξορυκτικές δραστηριότητες αλλά και η διαχείριση των δομικών υλικών που εξορύσσονται καθώς και η οδική μεταφορά τους.

Όπως δείχνουν οι μετρήσεις, οι συγκεντρώσεις σωματιδίων στους σταθμούς που σχετίζονται με βιομηχανικές δραστηριότητες και δραστηριότητες διαχείρισης δομικών υλικών (Κορδελιό, Σίνδος, Καλοχώρι) είναι σημαντικά υψηλότερες σε σχέση με το σταθμό της Νεοχωρούδας, ο οποίος βρίσκεται πλησιέστερα και στη κεντρική γραμμή της φοράς του ανέμου προς τα δύο από τα τρία βασικά λατομεία της Θεσσαλονίκης (Ντεβέ Καράν και Μεσαίο). Και σε αυτή την περίπτωση, οι υψηλές τιμές σωματιδίων στους συγκεκριμένους σταθμούς μπορούν επίσης εν μέρει να αποδοθούν στην αυξημένη οδική κυκλοφορία φορτηγών και βαρέων μηχανημάτων έργου καθώς και στο προβληματικό οδικό δίκτυο της περιοχής. Τα ρυπαντικά φορτία σωματιδίων των βασικών βιομηχανικών κλάδων που απαντώνται στην δυτική Θεσσαλονίκη (μη μεταλλικά ορυκτά, παραγωγή βασικών μετάλλων και διύλιση πετρελαίου) έχουν μια διακριτή συμβολή στις εκπομπές σωματιδίων, ωστόσο η συνεισφορά τους έχει περιοριστεί σημαντικά μετά την εφαρμογή της Οδηγίας IED που μείωσε σημαντικά τις οριακές τιμές εκπομπών και, επομένως, τα εκπεμπόμενα ρυπαντικά φορτία Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το θαλάσσιο άλας συνεισφέρει στις συγκεντρώσεις ΡΜ10 σε παραθαλάσσιες περιοχές.

Στο πλαίσιο του προαναφερθέντος έργου του ΥΠΕΝ έγιναν δειγματοληψίες και στη συνέχεια προσδιορισμός των βασικών ιόντων και υπολογισμό θαλασσίου άλατος σε μία περιοχή της Θεσσαλονίκης (Αγία Σοφία). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προσδιορισμού, το θαλάσσιο άλας κυμαίνεται από 0,7% – 9,8% των ΡΜ10, με την υψηλότερη τιμή να παρατηρείται την άνοιξη. Αντίστοιχα ήταν και τα αποτελέσματα της προσομοίωσης στο πλαίσιο του ίδιου έργου (συμμετοχή του θαλασσίου άλατος στα ΡΜ10 έως 10%).

Προτεινόμενα μέτρα

Το Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης παρουσίασε προτεινόμενα μέτρα ανά κατηγορία παρέμβασης.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΕΛΕΓΚΤΙΚΑ – ΜΕΤΡΑ ΕΠΙΒΟΛΗΣ

Β1. Εντατικοποίηση των ελέγχων τήρησης Περιβαλλοντικών Όρων ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ Β3. Ένταξη του Φ.Α. και εναλλακτικών ενεργειακών και θερμικών πηγών στη βιομηχανική παραγωγική διαδικασία Θ1. Πρόγραμμα αναβάθμισης συμβατικών τζακιών σε ενεργειακά Μ1. Ηλεκτροκίνηση και χρήση ΦΑ σε αυτοκίνητα Δημοσίων Φορέων και ΟΤΑ Γ1. Προώθηση της εκμετάλλευσης γεωργικών παραπροϊόντων σε μονάδες παραγωγής ενέργειας από βιομάζα Λ3. Πράσινο στις ταράτσες των κτηρίων και προώθηση αστικών λαχανόκηπων σε ταράτσες και μπαλκόνια Θ2. Κίνητρα για τη διείσδυση Φυσικού Αερίου στη θέρμανση κτιρίων Μ2. Δημιουργία υποδομών ανεφοδιασμού πλοίων με LNG Λ6. Επέκταση δικτύου ποδηλατοδρόμων και ενίσχυση του συστήματος ενοικίασης ποδηλάτων Θ3. Εκμετάλλευση θερμικού φορτίου για τοπική εφαρμογή Μ4. Ανανέωση του στόλου φορτηγών – λεωφορείων – ταξί Θ4. Εξειδικευμένο πρόγραμμα για την ενεργειακή βελτιστοποίηση κτιρίων ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ Μ3. Εκπόνηση συγκοινωνιακής μελέτης για τη ΒΔ Θεσσαλονίκη Λ1. Εφαρμογή καλών πρακτικών για τη μείωση διάχυτων εκπομπών σωματιδίων Λ7. Βελτιστοποίηση ωραρίου / δρομολογίων απορριμματοφόρων

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Λ8. Οργάνωση και υλοποίηση καμπάνιας μετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων εκτός ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης ΘΕΣΜΙΚΑ/ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ Β2. Επέκταση της εφαρμογής ΒΔΤ στους κλάδους μη μεταλλικών ορυκτών και εξόρυξης Λ2. Πλαίσιο συνεργασίας των υφιστάμενων δικτύων παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού

ΆΛΛΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Λ4. Δημιουργία πάρκων σε χώρους παλαιών στρατοπέδων Λ5.Χαρτογράφηση κατά περίπτωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας εντός ΠΚΜ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΟΙΝΟΥ Θ5. Ενημερωτική καμπάνια για τη μείωση εκπομπών από τη θέρμανση κτιρίων Γ2. Ορθολογική διαχείριση των γεωργικών παραπροϊόντων και καμπάνια ενημέρωσης Λ9. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για την ποιότητα της ατμόσφαιρας με τη χρήση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων