Δέκα ελληνικά βίντεο που αποδομούν τα έμφυλα στερεότυπα

Δέκα συνολικά βίντεο, σε δύο σειρές, δημιούργησαν η Συμμαχία των Φύλων και το Γραφείο Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αποδομώντας Έμφυλα Στερεότυπα», στοχεύοντας στην κριτική αποτύπωση, την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων, αλλά και την προαγωγή της έμφυλης ισότητας. 

Τα βίντεο συνοδεύουν και εμπνέονται από τον Οδηγό υλοποίησης εκπαιδευτικών-επιμορφωτικών δράσεων με τίτλο «Η Ισότητα των Φύλων στην Εκπαίδευση Ενηλίκων», με έμφαση στην εκπαιδευτική διαδικασία και τις δράσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Χωρίζονται σε τέσσερις δραματοποιημένες ιστορίες, όπου επιχειρείται η ανάδειξη του σεξισμού της καθημερινότητας, ενός φαινομένου διάχυτου σε κάθε τομέα της ζωής μας, μια -σε πολλές περιπτώσεις- ασυνείδητη αναπαραγωγή έμφυλων στερεοτύπων.

Οι χαρακτηριστικοί τους τίτλοι είναι: «Στερεότυπα από κούνια», «Πες μου το φύλο σου να σου πω τι θα γίνεις», «Η τέλεια γυναίκα» και «Ε δεν τη σκότωσε κιόλας». Με την καλλιτεχνική φροντίδα και συνεργασία της θεατρικής ομάδας Life After Death, αναδεικνύονται στερεοτυπικές εκδηλώσεις και έμφυλα τοξικά φαινόμενα με τα οποία όλοι έχουμε έρθει αντιμέτωποι σε διάφορους τομείς της ζωής μας. Παράλληλα τα φαινόμενα αυτά αναδομούνται στην κατεύθυνση της έμφυλης ισότητας, δικαιοσύνης και συμπερίληψης.

Η Χριστίνα Σαμπανίκου, ηθοποιός και συγγραφέας, έχει αναλάβει τα κείμενα των τεσσάρων δραματοποιημένων ιστοριών, ορμώμενη από τη δική της προσωπική ιστορία που αποκάλυψε στο πλαίσιο του ελληνικού Me Too. «Η αρχή για εμένα και τη Βίκυ Αδάμου (σκηνοθέτιδα των βίντεο) που έχουμε τη Life After Death Company, έγινε με τη θεατρική παράσταση που προηγήθηκε, ‘Το Ανδρόγυνο’, η οποία σαν θεματική είχε το ανδρόγυνο ως ζευγάρι, το γάμο, τη συζυγική σχέση, τον γάμο, την έμφυλη βία και τη γυναικοκτονία. Εκεί έγινε η πρώτη επαφή με τον Βαγγέλη Κοσμάτο και τον Γιώργο Νικολαΐδη, όπου υπήρξε μια στήριξη και στη συνέχεια υπήρξε η συνεργασία για τη δημιουργία των τεσσάρων βίντεο που συνοδεύουν τον εκπαιδευτικό οδηγό», σημειώνει χαρακτηριστικά στην Parallaxi.

Όπως λέει υπήρχε ήδη από πλευρά τους μια ευαισθητοποίηση για θέματα των δυο φύλων και θεώρησαν υπέροχο να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο project, ειδικά μετά και από τις έντεκα γυναικοκτονίες που έχουν συγκλονίσει τη χώρα μας φέτος. «Όλα αυτά τα στερεότυπα που υπάρχουν, επηρεάζουν τη γυναίκα από τον εργασιακό της χώρο και την παρουσία της στο σπίτι, μέχρι και την ίδια της τη ζωή». 

Η ανταπόκριση του κόσμου είναι πολύ καλή μέχρι στιγμής, γιατί δίνεται πολύ σύντομα το μήνυμα τους χωρίς φλυαρία, τονίζει.

«Νομίζω πως όλες οι γυναίκες βλέποντας τα βίντεο, θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε κάποιο από αυτά. Είτε στον επαγγελματικό τους χώρο, που πρέπει να αντιμετωπίσουν διπλή και τριπλή κούραση και πολλές φορές να αμείβονται λιγότερο, είτε είναι στη σχέση που βιώνουν, συζυγική ή συντροφική, είτε είναι το πείραγμα που θα δεχτούν στον δρόμο, η σεξουαλική παρενόχληση, όλες μας θα βρούμε κάτι κοινό, που έχει συμβεί σε εμάς ή σε κάποια φίλη μας».

Η σκηνοθέτης χαρακτήρισε δύσκολο αλλά όχι ανέφικτο να υπάρξουν κινήσεις μέσα στην κοινωνία για να καταπολεμηθούν τα φαινόμενα έμφυλης βίας. Είναι κάτι που πρέπει να ξεκινήσει από το σχολείο, με το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, αλλά και να υπάρξουν αλλαγές στη νοοτροπία της κοινωνίας, όπως για παράδειγμα το πως «πρέπει να φέρεται ένα αγόρι ή ένα κορίτσι, υποστηρίζει και προσθέτει πως «πρέπει να γίνει σκληρή και συλλογική προσπάθεια για να ξεφύγουμε από αυτό το πλαίσιο».

Η δεύτερη σειρά των βίντεο, αποτελείται από 6 βιντεοπαρουσιάσεις, με τίτλους: «Εκπαιδευτικοί ενεργοποιητές», «Φύλο και στερεότυπα στην ανατροφή μας», «Φύλο και στερεότυπα στην καθημερινότητα», «Φύλο, σπουδές και εργασία», «Έμφυλη βία» και «Εκπαιδευτική μεθοδολογία Συμμαχίας». Τα στελέχη της Συμμαχίας των Φύλων -πλαισιώνοντας την έκδοση του Οδηγού με ένα οπτικοακουστικό εγχειρίδιο, επιχειρούν να παρουσιάσουν και να αναλύσουν εκπαιδευτικά εργαλεία, ειδικές τεχνικές και μεθοδολογικές στρατηγικές του Οδηγού. Αντλώντας πολύτιμα στοιχεία από την πολύχρονη εμπειρία υλοποίησης σχετικών εκπαιδευτικών-επιμορφωτικών δράσεων, παρέχουν ένα υποστηρικτικό, εναλλακτικό και συμπληρωματικό πλαίσιο για εκπαιδευτικούς οργανισμούς, φορείς της κοινωνίας των πολιτών, διαμορφωτές της κοινής γνώμης αλλά και μεμονωμένα άτομα που επιθυμούν να αξιοποιήσουν τη μεθοδολογία και το περιεχόμενο του Οδηγού για τη δημιουργία και υλοποίηση αντίστοιχων δράσεων σε δικούς τους χώρους δράσης.

Μιλώντας στην Parallaxi ο επιστημονικός συνεργάτης της καμπάνιας, Βαγγέλης Κοσμάτος, εξηγεί γιατί επέλεξαν να τη δημιουργήσουν, με ιστορίες που αναφέρονται στα έμφυλα στερεότυπα. «Τα έμφυλα στερεότυπα μας ενδιαφέρουν πάρα πολύ στη δουλειά μας, γιατί έχουμε διαπιστώσει ότι είναι ένα πάρα πολύ κρίσιμο κομμάτι, όταν θέλουμε να αναπτύξουμε είτε εκπαιδευτικές στρατηγικές, είτε πολιτικές για θέματα ισότητας, καθώς ουσιαστικά είναι στη βάση της πυραμίδας της έμφυλης βίας και της κουλτούρας, της έμφυλης ανισότητας».

Στη βάση αυτής της πυραμίδας, όπως εξηγεί, είναι το φαινόμενο του «αδιόρατου σεξισμού». Φαινόμενα που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητα μας με πολλές μορφές. «Είναι σα το φαινόμενο που λέμε, με τα ψάρια και το νερό. Τα ψάρια, γεννιούνται, ζουν και κλείνουν τον κύκλο της ζωής τους στο νερό. Δεν έχουν αίσθηση ότι περιβάλλονται από νερό. Το ίδιο συμβαίνει και με εμάς με τον έμφυλο κόσμο μας. Οι έμφυλοι προκαθορισμοί μας, δεν είναι κάτι που το σκεφτόμαστε. Θα το σκεφτούμε όταν συμβεί ένα έντονο συμβάν, όταν έχουμε ένα φαινόμενο bullying στο σχολείο, ένα φαινόμενο ενδοοικογενειακής βίας, μια επίθεση σε ένα δημόσιο χώρο ανθρώπων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, όταν θα έχουμε έναν βιασμό μιας γυναίκας ή μια γυναικοκτονία. Τότε θα «ξυπνήσουμε» με έναν τρόπο και θα αρχίσουμε να μελετάμε τα ζητήματα της πυραμίδας της έμφυλης βίας. Αλλά τότε είμαστε στο τελικό στάδιο». Όλο αυτό το φαινόμενο εξελίσσεται πυραμιδικά και όταν φτάσουμε στο τελικό στάδιο, τότε τα πράγματα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν, υποστηρίζει ο ίδιος.

Σημαντικός είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης σε αυτό, τονίζει, γι’ αυτό αντίστοιχες συζητήσεις πρέπει να γίνονται από μικρές ηλικίες, με προγράμματα κοινωνικά, εκπαιδευτικά, ανάπτυξης σχεσιακών ή σεξουαλικών δεξιοτήτων «ώστε να προλάβουμε αυτά τα φαινόμενα στην αρχή τους».

Με «όπλο» τον Οδηγό, στόχος είναι να ενημερωθούν όσοι περισσότεροι άνθρωποι γίνεται και να δράσουν αυξάνοντας την επίγνωση γι΄αυτά τα ζητήματα «ώστε να μη μένουμε αδρανείς όταν αυτό συμβαίνει στον διπλανό μας, στην τάξη μας ή σε μια φίλη μας». Άλλωστε τα βίντεο βασίζονται σε αληθινές, καθημερινές ιστορίες που διαδραματίζονται δίπλα μας και φαινόμενα που αντιμετωπίζουμε όλοι. 

«Ίσως, κάποια στιγμή, πρέπει να ξανακοιτάξουμε το πρόβλημα της έμφυλης βίας και των έμφυλων ανισοτήτων από την αρχή και να δούμε αν υπάρχουν άλλοι τρόποι και εναλλακτικές για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα φαινόμενα, προλαμβάνοντας πράγματα. Ουσιαστικά να δουλέψουμε με έναν τρόπο εκπαιδευτικό και μετασχηματιστικό σε όλες τις έμφυλες, στερεοτυπικές αντιλήψεις για τα φύλα μας. Να ξανά δούμε τις αρρενωπότητες, τις θηλυκότητες και τι σημαίνει διαφορετικότητα. Και η διαφορετικότητα τελικά δεν είναι, αλλά είναι ένας πλούτος, ένας πλουραλισμός εκφράσεων και υπάρξεων. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε το δυναμικό κάθε ανθρώπου. Αλλιώς θα έχουμε συνεχώς απώλειες ανθρώπων, ψυχολογικές, εργασιακές, δημιουργικές και στο τέλος θα έχουμε απώλειες ζωών», καταλήγει ο Βαγγέλης Κοσμάτος.

Τι είναι «Η Συμμαχία των Φύλων»

Η G-All (Gender Alliance Initiative – Η Συμμαχία των Φύλων) είναι μια πρωτοβουλία συνάντησης και σύμπραξης ανθρώπων από διαφορετικά επιστημονικά και κοινωνικά πεδία με στόχο να συν-εργαστούν πάνω στα θέματα φύλου, διαφορετικότητας και δικαιωμάτων. Στην προοπτική δημιουργίας μιας Συμμαχίας των Φύλων, με ενέργεια θετική, πρόθεση συνθετική, ατζέντα διαθεματική και στάση συμπεριληπτική.

Η πρωτοβουλία βλέπει κριτικά την φυσικοποιητική θεώρηση του ανθρώπου, που κανονικοποιεί δυιστικά την έμφυλη έκφραση και στερεί από τον άνθρωπο την ελευθερία του αυτοπροσδιορισμού και της αυτοδιάθεσης του σώματος, του φύλου και της σεξουαλικότητάς του. Θέτει ως πρωταρχικό στόχο την κριτική διερεύνηση και αποδόμηση της στερεοτυπικής, πατριαρχικά θεσμισμένης και κατασκευασμένης αρρενωπότητας και θηλυκότητας. Εργάζεται στην κατεύθυνση της προσωπικής και κοινωνικής χειραφέτησης, αυτονομίας και ελευθερίας των προσώπων, η οποία θα μπορέσει να δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για μια κοινωνία ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας. Έχει ως απώτερο σκοπό την απελευθέρωση των ταυτοτήτων -και των ίδιων των ανθρώπων- από έμφυλους περιορισμούς και καταναγκασμούς που τους εγκλωβίζουν σε μηχανιστικά και εξουσιαστικά μοντέλα σχέσεων, οδηγώντας νομοτελειακά στη βία: προσωπική, σχεσιακή, οικογενειακή, κοινωνική, θεσμική, πολιτική, πολιτισμική.

Η Συμμαχία καινοτομεί στη μελέτη και αντιμετώπιση των παραπάνω φαινομένων μέσω της ταυτόχρονης, ισάξιας και χωρίς αποκλεισμούς:

– Συμμετοχής/εμπλοκής και κινητοποίησης των αντρών και των αγοριών και όσων προσώπων αυτοπροσδιορίζονται έτσι.

– Ενδυνάμωσης και ενεργοποίησης των γυναικών και των κοριτσιών και όσων προσώπων αυτοπροσδιορίζονται έτσι.

– Συμπερίληψης/συνεργασίας και κινητοποίησης των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και όσων προσώπων δεν περιορίζονται/προσδιορίζονται στις δύο παραπάνω έμφυλες διαστάσεις.

Στην προσπάθεια, δηλαδή, για την έμφυλη ισότητα οικοδομεί ένα συνεκτικό διαθεματικό και συμπεριληπτικό πλαίσιο στέρεων έμφυλων συμμαχιών και συνεργασιών, για την καταπολέμηση αποκλεισμών και διακρίσεων, την αποδόμηση της ετερο- και ομο-κανονικότητας, την έμφυλη δικαιοσύνη, την αντιμετώπιση της τοξικής αρρενωπότητας και την μετατροπή της -όπως και κάθε έμφυλης τοξικότητας και περιορισμού- σε ανθρωπινότητα.

Οι κύριες δράσεις της αφορούν στους άξονες: Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση. Εκπαίδευση – Επιμόρφωση. Δικτύωση – Διασύνδεση. Διάχυση – Δημοσιότητα. Έρευνα – Επιστήμη. Συμβουλευτική. Ακτιβισμός.

Για τις ανάγκες επίτευξης των στόχων της, η Συμμαχία έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει και να αναπτύξει ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και εργαλείων, όπως: Έρευνες. Συνεργασίες/συνέργειες. Εκδόσεις/δημοσιεύσεις. Καμπάνιες. Ομάδες συνάντησης. Συμβουλευτικές συναντήσεις. Εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά εργαλεία. Ομάδες ευαισθητοποίησης. Καλλιτεχνικές παραγωγές. Διαδικτυακές πλατφόρμες. Ακτιβιστικές πρωτοβουλίες.

Η G-All θα συνεχίσει να εργάζεται μέχρι τη δημιουργία σε κάθε πεδίο της ζωής (οικογένεια, εκπαίδευση, εργασία, κοινωνία, πολιτική, πολιτισμός, media κλπ.) συνθηκών ελεύθερης και ειρηνικής συνύπαρξης και ανάπτυξης για όλους τους ανθρώπους, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς καμία διάκριση για λόγους φυλής, φύλου, σεξουαλικότητας, ταυτότητας και έκφρασης φύλου, εθνικότητας, καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας, ηλικίας, αναπηρίας. «Από το ένα στα δύο, από τα δύο στα πολλά, από τα πολλά στο Ένα…»

Δείτε επίσης

Η ΦΥΛ.ΙΣ. ήρθε για να σπάσει τη γυάλινη οροφή του ΑΠΘ