Ίδρυμα Ζογγολόπουλου: Μας έκανε κατάπληξη ο πολύχρωμος φωτισμός

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Έλληνες γλύπτες.

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος (Αθήνα, 1 Μαρτίου 1903 – 11 Μαΐου 2004) ήταν Έλληνας καλλιτέχνης και εκπρόσωπος της γενιάς του ’30, με σημαντικό και αναγνωρισμένο έργο. Το έργο του εκτείνεται σε μια περίοδο περίπου οκτώ δεκαετιών παρουσιάζοντας μεγάλη ποικιλία, ευρεία θεματογραφία και τάση για συνεχή ανανέωση, γεγονός που τού έδωσε το προσωνύμιο «ο αιώνιος έφηβος»

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος έχει χαρίσει στην πόλη τα δύο διασημότερα και μεγαλύτερα γλυπτά μοντέρνας τέχνης, που έγιναν με τα χρόνια σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης. Εκτός από τις “Ομπρέλες”, είναι και ο δημιουργός της “Νίκης της Σαμοθράκης”, αφηρημένο γλυπτό στην είσοδο της ΔΕΘ – Helexpo επί της Εγνατίας, το οποίο αν και αρχικά δέχτηκε πόλεμο, αργότερα αγαπήθηκε και έγινε κομμάτι της ιστορίας.

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1903 και σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Το 1936 παντρεύτηκε τη ζωγράφο Ελένη Πασχαλίδου, από το έργο της οποίας, με τίτλο «Ομπρέλες», πιθανόν να εμπνεύστηκε τα γλυπτά του. Εκπροσώπησε την Ελλάδα 11 φορές σε Biennale, από το 1940 έως το 2001. Συμμετείχε σε Πανελλήνιες Εκθέσεις και έλαβε μέρος σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2004 σύστησε το κοινωφελές Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου και απεβίωσε το ίδιο έτος. Στο Ίδρυμα κληροδότησε όλο το καλλιτεχνικό του έργο, καθώς και εκείνο της συζύγου του, ζωγράφου Ελένης Πασχαλίδου–Ζογγολοπούλου. Το 2008 τοποθετήθηκε στην Ομόνοια, που τόσο αγάπησε, το έργο του, «Πεντάκυκλο», που μέχρι και σήμερα μπορεί κανείς θα θαυμάσει στο κέντρο της πλατείας.

Το έργο του σήμερα υπηρετεί Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, ένας κοινωφελής μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2004 στην Αθήνα από τον γλύπτη Γιώργο Ζογγολόπουλο και η έγκριση της σύστασής του έγινε ένα χρόνο μετά. Στην κατοχή του Ιδρύματος βρίσκονται όλα τα έργα του καλλιτέχνη τα οποία δεν έχουν διατεθεί με κάθε νόμιμο τρόπο καθώς και τα δικαιώματα αναπαραγωγής των έργων του. Διοικείται από εξαμελές Διοικητικό Συμβούλιο.

Tο Ίδρυμα απόψε εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:

Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου τις τελευταίες ημέρες έγινε αποδέκτης των διαμαρτυριών και του θορύβου που δημιουργήθηκε από την πολύχρωμη φωταγώγηση του γλυπτού Ομπρέλες στη Θεσσαλονίκη που, ασφαλώς, σε πρώτη ανάγνωση παρεμβαίνει στο έργο, θίγει τον δημιουργό του έργου, το Ίδρυμα που διαφυλάσσει με απόλυτο σεβασμό και αγάπη την παρακαταθήκη του Γιώργου Ζογγολόπουλου και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, καθώς οι Ομπρέλες είναι ένα σύγχρονο τοπόσημο της πόλης.

Μη γνωρίζοντας τον λόγο για τον οποίο έγινε αυτή η ενέργεια, επικοινωνήσαμε αμέσως με το Δήμο Θεσσαλονίκης αναζητώντας απαντήσεις και δηλώνοντας ρητά στους αρμόδιους φορείς ότι δεν επιτρέπουμε την εν λόγω πολύχρωμη φωταγώγηση του γλυπτού. Η απάντηση του Δήμου, προφορική και γραπτή, ήταν άμεση διευκρινίζοντας ότι «…έγινε την Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου σαν τεχνικός έλεγχος σε όλους τους χρωματικούς συνδυασμούς που προσφέρει η αναβάθμιση του συστήματος φωτισμού του έργου και διήρκησε περίπου 30 λεπτά.» Με καλή πίστη προς πάσα κατεύθυνση διευκρινίζουμε ότι το Ίδρυμα ως κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων των έργων του καλλιτέχνη οφείλει να είναι ενήμερο ώστε να παρέχει ή όχι την αντίστοιχη άδεια χρήσης.

Είναι σαφές ότι η οποιαδήποτε παρέμβαση επί των έργων του καλλιτέχνη χρήζει της λήψης προηγούμενης έγγραφης άδειας από το Ίδρυμα σύμφωνα με αιτιολογημένη πρόταση για την εκάστοτε δράση, καθώς και για τη διάρκεια αυτής. Θέλουμε να διευκρινίσουμε ότι το Ίδρυμα έχει επιτρέψει τη διαφορετική χρωματική φωταγώγηση γλυπτών του Γιώργου Ζογγολόπουλου μόνο για λόγους κοινωνικής ευαισθητοποίησης για ζητήματα όπου η παγκόσμια κοινότητα είναι σε εγρήγορση, όπως είναι η Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης του Καρκίνου του Μαστού, η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού και η Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της βίας κατά των Γυναικών. Στις προαναφερθείσες περιστάσεις, το Ίδρυμα συνεργάστηκε με οργανισμούς όπως η UNICEF και η UNESCO και με τους Δήμους όπου βρίσκονται εγκατεστημένα έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου, εμβληματικά για το δημόσιο χώρο της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος υπήρξε άνθρωπος με αυξημένο αίσθημα αξιοπρέπειας και με προοδευτικότητα στη σκέψη του. Όλοι μας χαιρόμαστε που οι περίφημες Ομπρέλες του έχουν αγαπηθεί όσο λίγα έργα τέχνης που απολαμβάνουμε στο δημόσιο χώρο της πατρίδας μας και όλοι μας συμπεριφερόμαστε καλύτερα ως πολίτες όταν γνωρίζουμε την ιστορία των αγαθών που υπάρχουν στο δημόσιο σπίτι μας.

Σας ευχαριστούμε όλους πολύ, για την ευαισθητοποίηση και τον σεβασμό προς το έργο ενός ανθρώπου που όλοι όσοι τον γνωρίζαμε θυμόμαστε την ολοκληρωτική αφοσίωση και την αγάπη του για την τέχνη του.

ΙΔΡΥΜΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΟΓΓΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Μια συζήτηση του Γιώργου Τούλα με τον Νίκο Θεοδωρίδη, πρόεδρο του Ιδρύματος με αφορμή το σάλο γύρω από μια ανάρτηση του αντιδημάρχου Τεχνικών Έργων Εφραίμ Κυριζίδη που παρουσίαζε τις Ομπρέλες πολύχρωμα φωταγωγημένες, υπό τύπου φωτιστικής δοκιμής: 

-Αγαπητέ κ. Θεοδωρίδη, μια ανάρτηση του αρμόδιου αντιδημάρχου στα σόσιαλ media ξεσήκωσε θύελλα σχολίων στη Θεσσαλονίκη. Η ανάρτηση αφορούσε πολύχρωμους φωτισμούς του εμβληματικού γλυπτού Ομπρέλες του Γιώργο Ζογγολόπουλου. Πως είδατε στο Ίδρυμα αυτή την ιστορία;

Η αλήθεια είναι ότι ξαφνικά κατακλειστήκαμε από τηλεφωνήματα φίλων του Ιδρύματος και φωτογραφίες από τις πολύχρωμες Ομπρέλες και, βεβαίως, μας έκαναν κατάπληξη και ο πολύχρωμος φωτισμός και το γεγονός ότι δεν γνωρίζαμε τίποτε σχετικά με τον φωτισμό.

Αμέσως, πήραμε τηλέφωνο στον Δήμο διαμαρτυρόμενοι για τον φωτισμό και πήραμε και προφορική και έγγραφη απάντηση ότι επρόκειτο για δοκιμή του αναβαθμισμένου συστήματος φωτισμού, διάρκειας περίπου 30 λεπτών, που έγινε το βράδυ της Παρασκευής 18 Φεβρουαρίου.

-Πολλοί πολίτες της πόλης αναρωτήθηκαν αν το ίδρυμα που σκοπός του είναι η προβολή, διάδοση και μελέτη του έργου του ιδρυτή του, Γιώργου Ζογγολόπουλου ήταν ενήμερο σε μια εκδοχή πολύχρωμων φωτισμών ταυτόχρονα όπως αυτή που παρουσιάστηκε ως δοκιμή;

Όχι, το Ίδρυμα δεν ήταν ενήμερο για τον πολύχρωμο φωτισμό.

Το Ίδρυμα, όμως, εδώ και καιρό πίεζε τον Δήμο να αναβαθμίσει το σύστημα φωτισμού του έργου όπως πιέζει και για την επισκευή του έργου εδώ και δύο χρόνια, κάτι που ακόμα δεν έχει πραγματοποιηθεί.

-Πως μπορεί ένα Ίδρυμα όπως το δικό σας να διασφαλίσει το σεβασμό ενός τέτοιου εμβληματικού μνημείου και τι κάνατε μετά τη δημοσίευση των εικόνων;

Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, είναι κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων όλων των έργων του δημιουργού είτε σε ιδιωτικές συλλογές είτε στον δημόσιο χώρο. Στα πνευματικά δικαιώματα συμπεριλαμβάνεται και «το δικαίωμα παρακολούθησης» που αφορά ακριβώς σε ζητήματα όπως η κατάσταση του έργου και ενδεχομένως και η χρήση του για κοινωφελείς σκοπούς ή για λόγους προβολής.

Το Ίδρυμα, επομένως, δίνει την άδεια του ή απαγορεύει τέτοιου είδους ενέργειες και σε παραβάσεις μπορεί να στραφεί εναντίον των παραβατών εξωδικαστικά ή και δικαστικά.

-Τι είναι για σας οι Ομπρέλες και πως αντιλαμβάνεστε την ύπαρξη τους στη ζωή της Θεσσαλονίκης;

Οι Ομπρέλες της Θεσσαλονίκης είναι και για εμάς ένα πολύ αγαπημένο έργο, τιμή για τον ίδιο τον Γιώργο Ζογγολόπουλο αλλά και για το Ίδρυμα Γ. Ζογγολόπουλου, και είναι το πλέον φωτογραφημένο γλυπτικό έργο στον δημόσιο χώρο, έχει πάρει διάκριση από το Time magazine και έχει δημοσιευθεί η φωτογραφία του σε πολλά καλλιτεχνικά περιοδικά του κόσμου. Σας πληροφορώ μάλιστα, αν δεν το γνωρίζετε, ότι οι Ομπρέλες αυτές έχουν «δίδυμες αδελφές» στο Αλ Αλαμέιν στα περίχωρα της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου.

Οι Ομπρέλες ήταν εγκαταστημένες στην Νέα παραλία από το 1997 μετά από αγορά του τότε υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου που στη συνέχεια τις δώρισε στον Δήμο Θεσσαλονίκης.

Στην παλαιά του θέση το έργο ήταν σχεδόν παραμελημένο και με ενέργειες του Ιδρύματος, επί δημαρχίας Γ. Μπουτάρη, μεταφέρθηκε στην νέα του θέση στην οποία ανεδείχθη και από τότε αποτέλεσε σημείο αναφοράς της πόλης και γι’ αυτό είμαστε πολύ χαρούμενοι.

-Πως βλέπετε την κατάσταση των έργων τέχνης στο δημόσιο χώρο της Ελλάδας σήμερα; Έχει καλλιεργηθεί μια κουλτούρα σεβασμού και ανάδειξης τους; Είμαστε πια ώριμοι να τα προφυλάσσουμε;

Οι βάνδαλοι πάντοτε θα υπάρχουν μέσα στις κοινωνίες μας, αλλά θεωρώ ότι ο πολύς κόσμος αργά η γρήγορα, ένα καλό αισθητικά και καλλιτεχνικά έργο τέχνης, τελικά θα το αγαπήσει, όπως συμβαίνει τώρα και με το έργο της ΔΕΘ που όταν τοποθετήθηκε το 1966 είχαν ακουστεί πολλές ενάντιες φωνές.

-Στους σκοπούς σας αναφέρεται και η προβολή και διάδοση της ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής γενικότερα. Πόσο εύκολο είναι αυτό το κομμάτι του έργου σας;

-Είναι δύσκολο κομμάτι του έργου μας, αλλά με σεμινάρια και καλλιτεχνικές συζητήσεις στην έδρα του Ιδρύματος, για καλλιτέχνες και θέματα εκτός Γεωργίου Ζογγολόπουλου προβάλουμε το έργο και άλλων Ελλήνων καλλιτεχνών. Επίσης, είμαστε θετικοί στην συμμετοχή έργων του Γιώργου Ζογγολόπουλου σε ομαδικές εκθέσεις νέων καλλιτεχνών μια και τα έργα του Ζογγολόπουλου λειτουργούν σαν πόλος έλξης του κοινού.

-Η ενίσχυση ταλαντούχων νέων γλυπτών με τη χορήγηση χρηματικών επάθλων σε αποφοίτους της Σχολής Καλών Τεχνών είναι επίσης σκοπός του ιδρύματος σας. Ποια είναι η τύχη ενός νέου καλλιτέχνη στην Ελλάδα σήμερα;

Λόγω των πενιχρών πόρων του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και της οικονομικής συγκυρίας, μέχρι στιγμής έχουμε βραβεύσει με χρηματικό έπαθλο μόνο έναν καλλιτέχνη.

Όσο για τη τύχη των νέων καλλιτεχνών στην Ελλάδα; Παρόλη την οικονομική συγκυρία, το ενδιαφέρον του κοινού για την τέχνη είναι πολύ μεγαλύτερο τώρα και το κοινό που ασχολείται με την τέχνη είναι πολύ πιο ευρύ τώρα από ότι τις προηγούμενες δεκαετίες, βέβαια, το ψωμί βγαίνει δύσκολα.

-Ποια ήταν η σχέση του Ζογγολόπουλου με τη Θεσσαλονίκη;

Ο Ζογγολόπουλος, αν και βέρος Αθηναίος, είχε πάρα πολλούς φίλους στην Θεσσαλονίκη και λόγω του ότι το κοινό της Θεσσαλονίκης ήταν πιο ανοιχτόμυαλο από το συντηρητικό των Αθηναίων το έργο του ήταν πιο εύληπτο και ευπρόσδεκτο στον δημόσιο χώρο της Θεσσαλονίκης και αυτό του άρεσε και τον κολάκευε. Την Θεσσαλονίκη την αγαπούσε πολύ και εκτιμούσε ιδιαίτερα τους φίλους του εκεί.

Κάποια εποχή του είχε προταθεί και έδρα στην Σχολή Καλών Τεχνών στην Θεσσαλονίκη, την οποία απέρριψε θέλοντας να αφιερωθεί μόνο στην καλλιτεχνική του παραγωγή.

Δεν σου ζητάμε να καταλάβεις την Τέχνη, σου ζητάμε να τη σεβαστείς

Και μια συνέντευξη στο Γιώργο Κορδομενίδη