Να ξανά μαγευτεί ο Κόσμος, ή φτάνει επιτέλους με τους «υπεύθυνους» κηδεμόνες!

Ο σύγχρονος δυτικός κόσμος βιώνει τη συνθήκη της απομάγεψης του, που έλεγε και ο Βέμπερ.

Μέχρι το 19ο αιώνα τα δάση ήταν γεμάτα μάγισσες, στα βάθη των ωκεανών κατοικούσαν γοργόνες, τα τέρατα στοίχειωναν τα χωράφια και ζούσαν ανάμεσα στα σπαρτά. Υπήρχαν δράκοι και βασίλισσες, δεν ήταν για το ψυχιατρείο να σου φανερώνεται ο Θεός, και παντού υπήρχαν αόρατα όρια που δεν έπρεπε να τα υπερβαίνει ο Άνθρωπος. Τον κόσμο τον κατοικούσαν ακόμα οι Θεοί.

Η επιστήμη και το υπολογιστικό πνεύμα του καπιταλισμού έκανε τα πάντα να φαίνονται έτσι όπως ακριβώς είναι. Η αγελάδα της Ινδίας δεν είναι ιερή. Δεν βγήκε από το αυτί της, κατά το μύθο (;), ο Σίβα. Παράγεται στις φάρμες, για να γίνει fast food. Έχει κόστος παραγωγής, και μία τιμούλα που υπολογίζεται από τους ιδιοκτήτες και τους φοροεισπράκτορες.

Μόνο τα σκυλάκια μας, που κρύβονται από τις βροντές του κεραυνού κάτω από τα κρεβάτια, μας θυμίζουν ακόμα την πρότερη κατάσταση. Για αυτά ίσως να είναι ακόμα ο Δίας, ένας θεός, που τις ρίχνει. Για το σύγχρονο «λογικό» άνθρωπο πάντως, την αρχική φευγαλέα ταραχή από τη βροντή τη διαδέχεται η Φυσική της 2ας Δημοτικού και όλα καλά.

Από τη μία πιο ελεύθερος ο σύγχρονος άνθρωπος, έλεγε άρα ο Νίτσε. Από την άλλη κατακερματισμένος, όχι πλήρης. Όχι πλέον μέσα στη φύση, ζώντας σε μία αρμονία μαζί της, αδύναμος από κάτι που δεν μπορεί καθόλου να εξηγήσει, την έβαλε απέναντι του να την κατακτήσει. Στο τέλος της ημέρας, ένας εξειδικευμένος εργάτης, με τίτλο “Junior Sales Assistant” (δηλαδή πωλητής…) στο LinkedIn. Δηλαδή ένας τίτλος που σχεδόν τον επέλεξε, σχεδόν του έχει επιβληθεί, να περιγράφει μία μόνο πτυχή της ζωής του.

Είχε και ένα παρεπόμενο για τη Σκέψη όλο αυτό. Παλιά οι άνθρωποι, οι πιο πλούσιοι τουλάχιστον, αναγκάζονταν να θέτουν μεγάλα ερωτήματα – ποιοι είναι, γιατί είναι εδώ, πως οργανώνεται μία δίκαιη κοινωνία; Tα έθεταν ως άνθρωποι για το είδος μας. Μελετούσαν ταυτόχρονα την αριθμητική με τη φιλοσοφία, όπως ο Πασκάλ, ένας επιστήμονας, που πίστευε στο Θεό. Σήμερα οι άνθρωποι εκτός από Junior Sales Assistants μπορεί να είναι «μηχανικοί», «οικονομολόγοι», «μαθηματικοί» αυτού του είδους μαθηματικών, με εφαρμογές σε αυτό το κλάδο. Οι φιλόσοφοι ερευνούν έναν τομέα στον οποίο είναι «ειδικοί». Χωρίς να είναι απαραίτητα κανείς με φιλοσοφικές ευαισθησίες. Εργάζονται σε ένα pixel από τα χιλιάδες που έχει μία οθόνη, σε έναν τομέα της ηθικής που παρακολουθούν. Και κάποιες φορές πλήττουν.

Η απομάγεψη είναι ο ορίζοντας μας, μία εποχή. Ποτέ μία εποχή δεν είναι μόνο καλή, ή κακή. Εκτός από τους φανατικούς, μπορούμε τώρα να δούμε την πρόοδο της επιστήμης, μπορούμε όμως ταυτόχρονα και να συνειδητοποιούμε ότι κάπου στο βάθος δεν είμαστε τόσο έξυπνοι όσο πιστεύουμε. Αποικίζουμε το διάστημα με υπεροψία, με εξειδίκευση, με τεχνολογική έρευνα, αλλά κάτι μένει πάντα ανεξήγητο να μας θυμίζει πόσο μικροί είμαστε. Μπορεί άρα να έχουμε ως ανθρωπότητα για πρώτη φόρα τη δυνατότητα να καταστρέψουμε τους εαυτούς μας, λόγω της πυρηνικής ενέργειας, κάτι που διαπίστωνε ο Σαρτρ, αλλά αν μη τι άλλο έχουμε προχωρήσει πρώτη φορά τόσο πολύ στο να λύσουμε (εν μέρει) το πρόβλημα του επισιτισμού και της παιδικής θνητότητας.

Και τι άρα με τους νέους που διαδηλώνουν; Τι σχέση έχουν όλα αυτά;

Οι νέοι άνθρωποι νομίζω δεν σκαμπάζουν από αριθμούς, ή από καλούς νόμους και ορθές διοικητικές πρακτικές. Δεν κάνουν έρευνα στα επιμέρους. Αυτή είναι η δουλειά τους. Να φαντάζονται. Να μην υπολογίζουν και τόσο. Να βάζουν τις κατευθύνσεις σε μία πολιτεία, να ανοίγουν μεγάλους διαλόγους, όχι να ξέρουν τα πάντα για τα επιμέρους…

Βέβαια, είχα και μία αφορμή να σας βομβαρδίσω με αυτή την σούπερ πληροφορία για το «τέλος των θεών». Νιώθω ότι αιωρείται στην ατμόσφαιρα, μαζί με όλα όσα συμβαίνουν για την παιδεία και όχι μόνο. Πήρε το καραούλι του λοιπόν ο κυρίαρχος τύπος, ετοιμάζοντας το μέλλον. Δημιούργησε τελικά ένα μίνι θεό. Τον κηδεμόνα, τον ώριμη πολίτη:

Πανεπιστήμια πρέπει λέει να κλείσουν. Μικρή χώρα για τόσες σχόλες. Μάλιστα πολλές από αυτές είναι και απαρχαιωμένες. Πρέπει να συντονιστούμε με τις νέες εποχές. Με το 5G. Με σύγχρονα μεταπτυχιακά επί πληρωμή και τα νέα επαγγέλματα. Και έπειτα είναι και οι εμπρηστικοί που από ένας πλήθος σοβαρών ζητημάτων που θέτουν οι φοιτητές, απομονώνουν και αναλώνονται στην κομματική τους ταυτότητα. Και πάλι ευτυχώς αν είναι μόνο αυτό. Κηφήνες λέει, αφισοκολλητές, απάτσικ που το μόνο που σκέφτονται είναι πως θα φυτοζωήσουν στο δημόσιο.

Όλοι αυτοί είναι ο ανώνυμος κηδεμόνας μας. Τι θλιβερός και μονότονος κόσμος… Πόσο λίγο θίγει τις εμπειρίες αρκετών από εμάς… Όχι πάντως ότι δεν μπορείς να μην του δώσεις έστω ένα πολύ μικρό και μισό δίκαιο. Είναι για ένα 3%. Ορισμένων πάντα κομμάτων και ανθρώπων…

Στον κοντόθωρο χωρίς σκέψη κόσμο πάντως, ακόμα και τα παιδιά του νηπιαγωγείου πρέπει να προετοιμαστούν για τη μεγάλη μέρα της χειροτόνησης – όταν επιτέλους θα λυτρωθούν, θα βρουν δουλειά και θα διαπρέψουν στην καριέρα, που υπάρχει παντού άφθονη γύρω τους (Συμβαίνει σε όλους η δουλειά, δεν είναι και κακό. Να μην μας πουν και τεμπέληδες… Που μας λένε. «Να εξαρτάσαι από το μισθό σου» είναι ένα πανανθρώπινο πεπρωμένο. Αλλά δεν είναι το μόνο…)

Σήμερα δηλαδή τελικά το διακύβευμα είναι οι πιο υπερσύγχρονες σχολές για την πιο σύγχρονη οικονομία; Είναι να γίνουν τα παιδιά καινοτόμοι μηχανικοί, και όχι να βρουν τους φίλους τους μέσα στο Πολυτεχνείο; Μία θλίψη με πιάνει όταν ο κηδεμόνας στα νιάτα του όμως, όταν ήταν κουλ να είσαι σοσιαλιστής, κατά των πυρηνικών, κατά των πολέμων, ήταν και σοσιαλιστής, και κατά των πυρηνικών και κατά των πολέμων. Όμως οι για τους νέους, αντί σήμερα να ερωτεύονται, να γλεντάνε, να τρων τα μούτρα τους, να σκέφτονται την πολιτεία, να πειραματίζονται με τα όρια του εφικτού και του ανέφικτου, είναι πλέον κουλ να ακολουθούν τελικά μόνο εκείνο το ένα μονοπάτι της παραγωγικής τους ωριμότητας, σαν υπεύθυνα μη-απαράτσικ άτομα, στο σύγχρονο κόσμο των Sales Assistant Managers, στην ηρωική ιδιωτική πρωτοβουλία (που τους επιδοτεί 20χιλ. αν βρουν άλλες 50χιλ….).

Μετά από αυτό το κήρυγμα από τον κηδεμόνα μας, όταν τα είδα να κατεβαίνουν στους δρόμους τα παιδιά, σκέφτηκα ότι κανένα ελαφρυντικό στους νέους που θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, και επιμένουν να μιμούνται σε όλα τους έτοιμους 60άρηδες, που ακολουθούν δόγματα.

Δεν έχει σημασία που, προσωπικά, συμφωνούμε με τα αιτήματα τους. Ιδίως όταν αυτά πειραματίζονται με το πνεύμα του Συντάγματος και δεν κυνηγάνε μετανάστες με σουγιάδες και δεν θέλουν άλλα παιδιά για συμμαθητές. Ούτε σημασία έχει ότι θα κάνουν και λάθη. Πρώτον, κανείς δεν είναι τέλειος. Δεύτερον, είναι μάλλον ασήμαντα τα λάθη μπροστά στο διακύβευμα για την εποχή μας. Να βρουν φωνές οι αυριανοί πολίτες, που είναι λίγο λιγότερο πολίτες. Που πηγαίνουν από κρίση σε κρίση… Πριν απόλα να φαντάζονται. Ας τους κρίνουμε πρώτα για αυτό, όχι για τα λάθη τους ή για τις ιδέες τους, αποκλείεται τόσο ξυπασμένες όσο ο Νόμος των Απαράτσικ…

Μετά από αυτό το κήρυγμα λοιπόν, κανένα ελαφρυντικό άρα και για τον 60άρη που δεν άφησε ένα μικρό παράθυρο ανοιχτό για τη μαγεία. Οι νέοι, τουλάχιστον, μπορούν να κάνουν λάθη ελεύθερα. Αν είναι έξυπνοι θα τα βελτιώσουν. Οι «ώριμοι πολίτες» που απεργάζεται η κυβέρνηση των «ώριμων γονιών» που δεν κάνουν όμως λάθη. Δεν μπορείς άλλωστε να κάνεις και πολλά, αν είσαι εγκλωβισμένος, συνέχεια, στη μονοδιάστατη οικονομική πραγματικότητα. Στη γραμμή παραγωγής δεν υπάρχουν ελλαττωματικά προϊόντα. Αν υπάρχουν πετιούνται. Τα λάθη δεν συγχωρούνται. Πρέπει να είναι όλοι ίδιοι για να πουληθούν στη σωστή τιμή..

Τελικά πρέπει να φτάσουμε στην πιο κρίσιμη ερώτηση. Που χαρακτηρίζει την εποχή. Αυτό έχει απομείνει από όλα τα ιδανικά του προηγούμενου αιώνα για τους γονείς τους; Μία κοινωνία όμως, που δεν αφήνει ένα περιθώριο στην αμφιβολία, στη μαγεία, έχει αποτύχει. Γίνεται απλά μία στατιστική. Ένας LinkedIn τίτλος. Ένα Μεγάλο Καλοκουρδισμένο Εργοστάσιο. Το Γιγαντιαίο Πορτοφόλι!

Γιατί να μην είναι όμως μία πίπα, που «έλεγε» και ο Ρενέ Μαγκρίτ; Να την μοιραζόμασταν όπως οι Απάτσι και να φανταζόμασταν διάφορα. Να βλέπαμε τη μαγεία ξανά να κάθεται στην άκρη των πραγμάτων. Να κοιτούσαμε πιο έντονα τα χρώματα. Να αναγνωρίζαμε την εποχή. Να την εμπλουτίζαμε με έναν προσγειωμένο ρομαντισμό.

Στην εποχή της πληκτικής ανακύκλωσης των προσώπων και των ιδεών, κάποιοι ονειρεύονται. Όταν τους βλέπουμε, κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να σκεφτούμε. Πριν από όλες τις κριτικές που μπορεί ο καθένας ευτυχώς να έχει, μπορεί να σκεφτεί επίσης ότι μαζί με τα νέα αιτήματα, οι «τεμπέληδες» ξανά μαγεύουν λιγάκι τον κόσμο… Αφήστε τους λοιπόν να κάνουν την πολιτική ότι ήταν για όλες τις προηγούμενες γενιές: πεδίο ιδανικών και διεκδικήσεων.

ΥΓ. Η πίπα πάντως, σιγά σιγά, ανάβει. Επειδή οι προκλητικές νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης συμπίπτουν με τη χειρότερη πανδημία των τελευταίων δεκαετιών, να την «γυρίσουμε» τέλος πάντων «υπεύθυνα». Τα συλλαλητήριο των φοιτητικών συλλόγων και των οργανώσεων ξεκινούν από την Τετάρτη ως την Πέμπτη 13.00, μπροστά από το άγαλμα του Βενιζέλου. Ενημερωθείτε για το διακύβευμα. Στείλτε το μήνυμα αν σας βολέψει. Βάλτε και τα καλά σας. Ντυθείτε απαράτσικ…