Θεσσαλονίκη, πόλη γαστρονομίας της UNESCO – Η διεθνής εμπειρία

Με μεγάλη χαρά διάβασα πως η Θεσσαλονίκη θα ενταχτεί στο δίκτυο των δημιουργικών πόλεων της UNESCO, ως «πόλη της γαστρονομίας». Το 2005 βρέθηκα εμπεκόμενος σε μια από τις πρώτες πόλεις του δικτύου, το Βερολίνο ως «πόλη του design», μόλις έναν χρόνο μετά την δημιουργία του δικτύου. Η εμπειρία ήταν πολύ διδακτική για τι σημαίνουν αυτά τα δίκτυα για τις πόλεις, τι δυνατότητες προσφέρουν, τι απαιτούν από τις τοπικές κοινότητες και ποια είναι τα όριά τους.

Ας ξεπεράσουμε μια πρώτη εύκολη παρεξήγηση: δεν πρόκειται για μια απλή επιβράβευση, αλλά για μια αναγνώριση του δυναμικού της πόλης σε έναν συγκεκριμένο τομέα της δημιουργικής οικονομίας μαζί με μια σειρά από υποχρεώσεις. Πέρα από το design και την γαστρονομία, το δίκτυο περιέχει πόλεις της μουσικής, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας, των media arts, καθώς και της λαϊκής τέχνης. Η ανταλλαγή τεχνογνωσίας ανάμεσα στις πόλεις του δικτύου καθώς και η από κοινού οργάνωση δράσεων είναι εκφρασμένοι στόχοι της οργάνωσης. Η UNESCO λειτουργεί ως σύνδεσμος και συντονιστής, χωρίς να συνεισφέρει οικονομικά.

Το δίκτυο, το οποίο σήμερα συμπεριλαμβάνει 300 περίπου πόλεις σε όλον τον κόσμο, εντάσσεται στις τοπικές δράσεις για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, τονίζοντας τον πολιτισμό και την δημιουργικότητα. Όμως οι πόλεις-μέλη έχουν και σημαντικές υποχρεώσεις, κυρίως την στρατηγική υποστήριξη του δημιουργικού κλάδου για τον οποίο έχουν επιλεγεί. Για την Θεσσαλονίκη δηλαδή, σημαίνει υποστήριξη της γαστρονομίας, την ένταξή του κλάδου σε ευρύτερες στρατηγικές αστικής ανάπτυξης, μέσα από την καινοτομία και την δημιουργικότητα.

Ακόμη και η ίδια η υποψηφιότητα για το δίκτυο είναι για την πολιτεία μια μεγάλη ευκαιρία να μιλήσει με εκπροσώπους του κλάδου, αλλά και με ένα ευρύτερο κοινό. Το Graz της Αυστρίας για παράδειγμα χρησιμοποίησε την διαδικασία της υποψηφιότητας για να μιλήσει δημόσια για την παραγωγή design στην πόλη, εμπλέκοντας σε αυτό τους πολίτες, πριν γίνει καν μέλος του δικτύου.

Για το Βερολίνο η ένταξη στο δίκτυο το 2005, ήρθε σε μια στιγμή που η οικονομία του κρατιδίου επαναπροσανατολιζόταν, δίνοντας έμφαση στην πολιτιστική και δημιουργική οικονομία. Ακολούθησαν τρεις εκθέσεις για την δημιουργική οικονομία σε συνεργασία των υπουργείων οικονομικών, πολιτισμού και πολεοδομίας και μια σειρά από στρατηγικά σχέδια για την υποστήριξη του κλάδου. Για την εκπροσώπηση του κλάδου του design στην UNESCO δημιουργήθηκε ένα τοπικό δίκτυο από επαγγελματίες, το Create Berlin. Είχα την τιμή να το διευθύνω για τρία χρόνια, και να πάρω μέρος σε πολλές από τις συναντήσεις της UNESCO.

Το 2011 ενεπλάκην για άλλη μια φορά, όταν περιέλαβα την υποψηφιότητα της Μπογκοτά ως «πόλη της μουσικής» στο ίδιο δίκτυο ως ένα από τα πολλά μέτρα για μια ολοκληρωμένη προβολή της πόλης.

Το δίκτυο από μόνο του είναι ένα κέλυφος, ένας χώρος στον οποίο δίνεται στις πόλεις η δυνατότητα να αναπτύξουν και τις διεθνείς σχέσεις (σε αυτό που έχει ονομαστεί «πολιτιστική διπλωματία»), αλλά και να σχεδιάσουν στρατηγικά τον ρόλο της δημιουργικότητας στην αστική ανάπτυξη. Αν ο χώρος αυτός γεμίσει με περιεχόμενο, δράσεις, αν εμπλακούν οι πολίτες και ο κλάδος, τότε η «πόλη της γαστρονομίας» μπορεί να αποτελέσει πραγματικά μοχλό ανάπτυξης.

Αλλιώς, το πιο εύκολο είναι να παραμείνει η ένταξη στο δίκτυο των δημιουργικών πόλεων ένα κενό κέλυφος, μια ακόμη ευκαιρία για κούφια πολιτική επικοινωνία και για να κάνουν διεθνή ταξίδια οι υπεύθυνοι στους δήμους.

*Βερολίνο 3 Δεκεμβρίου 2021, Ο Άρης Καλαντίδης είναι πολεοδόμος. Ζει στην Αθήνα και στο Βερολίνο.

Διαβάστε επίσης