Το πένθος είναι ένδειξη αγάπης

Πριν από 14 χρόνια, παραμονή της ημέρας των Ευχαριστιών, έχασε την αδερφή μου, την Tracie από καρκίνο στο στήθος. Ήταν 37 ετών παντρεμένη και μητέρα 3 παιδιών. Δεν μπορώ να θυμηθώ τι έγινε την επόμενη μέρα – τι φάγαμε, ούτε καν ποιος μαγείρεψε. Τα πάντα ήταν θολά. Λίγες μέρες αφότου κηδέψαμε την Tracie, η μητέρα μου μου τηλεφώνησε. Ο William ο μονάκριβός μου αδερφός νοσηλευόταν. Οι γιατροί δεν ήξεραν τι είχε συμβεί, τι πήγαινε λάθος, πάντως εκείνος δεν μπορούσε να αναπνεύσει. Αρνούμουν να πιστέψω πως κάτι κακό θα μπορούσε να συμβεί σε εκείνον, ότι ο κόσμος θα μπορούσε να είναι τόσο σκληρός, τόσο ανελέητος. Κι όμως, 4 μέρες μετά τη νοσηλεία του, ο αδερφός μου πέθανε. Δεν είχα ακόμα ξεπακετάρει τα πράγματά μου από την κηδεία της Tracie.

Το πένθος ήταν τέτοιο, που με συνέτριψε, με απορρόφησε και έκανε το μυαλό μου να μπλοκάρει τόσο που κατέρρευσα. Δυο βδαομάδες μετά την κηδεία του William, ήταν Χριστούγεννα. Οι 4 αδερφές μου κι εγώ μαζευτήκαμε στο σπίτι των γονιών μας. Ήταν λες και υπνοβατούσαμε. Ήμασταν εκεί, μα στην πραγματικότητα δεν ήμασταν. Ωσεί παρόντες, τόσο εμείς όσο και οι γονείς μας.

Πάμε τώρα στη φετινή εορταστική περίοδο. Οι Αμερικανοί έχουν χάσει περισσότερους από 800.000 ανθρώπους εξαιτίας της πανδημίας. Και η θλίψη που αντιμετωπίζουμε πολλοί από εμάς δεν συνδέεται πάντα με το θάνατο: Τα νούμερα και τα στατιστικά πλήττονται  από την αστεγία , την απώλεια ή μείωση εισοδήματος, την έλλειψη σταθερότητας και ασφάλειας. Όπως έγραψε ο καθηγητής Chad Broughton για το The Atlantic, «Η χώρα παλεύει με μια επέλαση θλίψης». Όταν οι άνθρωποι με ρωτούν πώς πέρασε η οικογένειά μου έναν από τους πιο σκληρούς πόνους που έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ, θαρρώ πως δεν ήταν ο πανδαμάτωρ χρόνος ή το να κρατιόμαστε απασχολημένοι, ούτε η απομόνωση από τον κόσμο. Για εμάς ήταν κοινότητα. Η εκκλησία μας μας έστελνε φαγητό για μήνες. Οι φίλοι μας ήρθαν και έμειναν μαζί μας σε ένα εκ περιτροπής πρόγραμμα επισκέψεων. Οι μητέρες έψηναν σπιτικά γεύματα. Οι γέροντες έβαλαν τα χέρια πάνω μας και προσευχήθηκαν. Όλοι μάς έδωσαν φροντίδα και δεν ήμασταν σχεδόν ποτέ μόνοι. Με τους ίδιους τρόπους που μοιραζόμασταν τις γιορτές, ήρθαμε κοντά και μοιραστήκαμε το θάνατο και την απώλεια.

Αυτή η συλλογική διαδικασία είναι αυτό που περιέγραψε η bell hooks (ψευδώνυμο της Gloria Jean Watkins), η πολυγραφότατη συγγραφέας και μαύρη φεμινίστρια που πέθανε την περασμένη εβδομάδα σε ηλικία 69 ετών, στο σημαντικό της βιβλίο του 2000, All About Love. «Σπάνια, αν ποτέ θεραπεύεται κάποιος από εμάς, το πετυχαίνει με την απομόνωση», έγραψε. Η θεραπεία είναι μια πράξη της κοινωνίας». Η hooks προέτρεψε τους αναγνώστες να ενοχληθούν από την ευρωποκεντρική προσέγγιση της ατομικότητας, υποστηρίζοντας ότι το στρεβλό ήθος της επίτευξης ενός στόχου χωρίς βοήθεια ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αισθάνονται πλήρεις μόνο όταν έχουν καταφέρει ή έχουν κατακτήσει κάτι μόνοι τους. Ωστόσο, κανείς δεν πρέπει να επιδιώκει να νικήσει τη θλίψη, γιατί, σύμφωνα με τη hooks, η θλίψη στην πιο βασική της μορφή είναι μια έκφραση αγάπης. Η θλίψη είναι μια αναγνώριση της απώλειας, ναι, αλλά είναι επίσης ένας τρόπος να τιμήσουμε τη δέσμευσή μας απέναντι σε όσους έχουν χαθεί. 

Αρχικά, δεν ήθελα να μιλήσω για τον θάνατο των αδελφών μου. Και πολλές φορές όταν το έκανα, έσπευσα αμέσως να διευκρινίσω τις συνθήκες, να μιλήσω για τις ασθένειές τους από φόβο μήπως στιγματίσουν τα αδέρφια μου με κάποιο ρατσιστικό στίγμα. Συχνά ένιωθα ότι ο ρατσισμός επρόκειτο να εκμεταλλευτεί τη συμπάθεια που διαφορετικά θα έτρεφαν για μένα ορισμένοι γνωστοί και άγνωστοι. Φοβόμουν ότι οι άνθρωποι ρωτούσαν: «Έχασες δυο αδέρφια από τι; από όπλα; από AIDS;» Για αρκετούς μαύρους, η αιτία θανάτου είναι ένα μέτρο του πόση συμπόνια πρέπει να δείξουμε. Κάπως -ακόμα και στον θάνατο- ακόμα και στο θάνατο πρέπει να διατηρούμε την αξιοπρέπειά μας. Όμως η Χουκς έγραψε ότι «η αγάπη δεν γνωρίζει ντροπή. Το να αγαπάς σημαίνει να είσαι ανοιχτός στη θλίψη, να σε αγγίζει η θλίψη, ακόμα και όταν δεν τελειώνει. Ο τρόπος με τον οποίο θρηνούμε αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να αγαπάμε». Δεν ντρέπομαι πια για τον θάνατο των αδερφών μου, λυπάμαι μόνο που, κάποια στιγμή, το έκανα.

Αυτό που μου έδωσε η hooks ήταν η γλώσσα για να κατανοήσω το πένθος και τη θεραπεία ως ριζοσπαστικές, κοινοτικές πράξεις. «Η αγάπη μας καλεί να θρηνήσουμε για τους νεκρούς ως τελετουργία πένθους και ως γιορτή», έγραψε. «Δεν χρειάζεται να συγκρατούμε τη θλίψη όταν τη χρησιμοποιούμε ως μέσο για να εντείνουμε την αγάπη μας για τους νεκρούς και τους ετοιμοθάνατους, για εκείνους που παραμένουν ζωντανοί». Η Χουκς καταδίκασε την καπιταλιστική πατριαρχία που επί-βραβεύει την κυριαρχία και κατηγορεί και κατηγοριοποιεί την αγάπη ως πράξη αδύναμη. Πλαισίωσε την αγάπη ως ισχυρή απλώς και μόνο επειδή δεν αναζητά δύναμη. Το έργο της δίνει προτεραιότητα στην ανθρώπινη ευπάθεια και ταλαιπωρία, υποστηρίζοντας ότι μέσω της σύνδεσης, της επικοινωνίας, του ομού μπορούμε να βρούμε το αντίδοτο στον πόνο.

Αυτές τις γιορτές, θα μοιραστώ στιγμές με τον άνδρα μου και τα παιδιά μου — τον γιο μου, που έχει το όνομα του William, και τις δύο κόρες μου, η μία από τις οποίες γεννήθηκε την ίδια μέρα με την Tracie. Θα μαζευτούμε με αγαπημένα πρόσωπα και άτομα που έχουν ανάγκη από αγάπη και θα δοξάσουμε την ομορφιά του μοιράσματος των ζωών. «Μόνο η αγάπη μπορεί να γιατρέψει τις πληγές του παρελθόντος», έγραψε η Χουκς. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, ξέρω ότι είχε δίκιο. Η θλίψη μου θα είναι πάντα ατελείωτη, γιατί έτσι είναι και η αγάπη μου.

Σε ελεύθερη μετάφραση από The Atlantic,  Kellie Carter Jackson: Grief Is Evidence of Love

Διαβάστε επίσης: