Γιατί οι επαγγελματικές κουζίνες παραμένουν ανδροκρατούμενες; – Γυναίκες σεφ απαντούν
«Σε μία κουζίνα ένας αυστηρός σεφ, είναι ένας επαγγελματίας αυστηρός σεφ. Μία γυναίκα, είναι στρίγγλα»
Παρά το γεγονός ότι η παρουσία των γυναικών σεφ συνεχώς αυξάνεται στις επαγγελματικές κουζίνες και στον χώρο της γαστρονομίας, έρευνα δείχνει ότι μόλις το 6% των κορυφαίων εστιατορίων στον κόσμο ηγούνται κατά μέσο όρο από γυναίκες σεφ.
Μελέτη του διεθνούς περιοδικού τροφίμων, Chef’s Pencil, αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες σεφ υπο-εκπροσωπούνται στον γαστρονομικό κλάδο, με μονάχα το 6,04% των εστιατορίων με αστέρια Michelin να προέρχονται από γυναίκες και μόλις το 6,73% από τα 100 καλύτερα εστιατόρια στον κόσμο να έχουν γυναίκα επικεφαλής. Το αμερικάνικο πρακτορείο Bloomerg, ανέφερε μάλιστα πριν από κάποια χρόνια ότι «Είναι ευκολότερo για μια γυναίκα να γίνει CEO, δηλαδή διευθύνουσα σύμβουλος, παρά επικεφαλής σεφ».
Είναι ευρέως γνωστό ότι η μαγειρική βιομηχανία αποτελεί από τους πιο απαιτητικούς και ανταγωνιστικούς κλάδους, καθώς οι επαγγελματικές κουζίνες θεωρούνται από τους χώρους με τις δυσκολότερες συνθήκες εργασίας. Έχουν χαρακτηριστεί από τις πολύωρες βάρδιες υπό τρομερή πίεση και την ψυχολογική και σωματική εξάντληση, με στόχο να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή απόδοση.
Οι επαγγελματικές κουζίνες για χρόνια παραμένουν ως επί το πλείστον ανδροκρατούμενες, με τον αποκαλούμενο “πατέρα” της σύγχρονης γαλλικής κουζίνας, Fernand Point να δηλώνει το 1950, πως μόνο οι άνδρες έχουν την τεχνική, την πειθαρχία και το πάθος που χρειάζεται για να μετατρέψουν τη μαγειρική σε τέχνη. Μία δήλωση της οποίας οι ρίζες φαίνεται να μην έχουν εξαλειφθεί ολοκληρωτικά για τον κλάδο αλλά και την κοινωνία, 73 χρόνια αργότερα.
Η κλισέ εικόνα που εμφανίζεται στο μυαλό ενός ανθρώπου, ακούγοντας τη λέξη “σεφ”, είναι αυτή ενός άνδρα με την τυπική άσπρη ποδιά και χέρια γεμάτα τατουάζ. Αυτή η κατάσταση έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με το άλλο στερεότυπο: “οι γυναίκες ανήκουν στην κουζίνα”. Μάλλον για τις γυναίκες, το μαγείρεμα έχει θεωρηθεί ως μία οικιακή, αλλά όχι “πραγματική” δουλειά. Φυσικά, όταν η γυναίκα καταφέρνει και εισχωρεί σε έναν επαγγελματικά ανδροκρατούμενο χώρο, επόμενο είναι να έρχεται αντιμέτωπη με ένα περιβάλλον γεμάτο με επικριτικά βλέμματα, σκληρές και υποτιμητικές συμπεριφορές, εμπάθεια, και φυσικά τον αναμενόμενο σεξισμό και μισογυνισμό.
Η κα. Μάγκυ Ταμπακάκη, ιδιοκτήτρια και σεφ του Napule Italian Food στην Αθήνα, μιλάει για τις δυσκολίες και αμφισβητήσεις που αντιμετωπίζει μία γυναίκα σεφ στις επαγγελματικές κουζίνες, καθώς και για τον ρόλο της μητρότητας:
«Με τα χρόνια τα πράγματα βελτιώνονται, καθώς υπάρχουν πολλές περισσότερες γυναικείες φιγούρες στην μαγειρική βιομηχανία. Όμως ταυτόχρονα υπάρχουν δυσκολίες για το γυναικείο φύλο, όχι μόνο στον δικό μας κλάδο. Δυστυχώς, σε έναν επαγγελματικό τομέα, ο άντρας πάντα θα «νικάει» σε σύγκριση με μια γυναίκα, από την άποψη ότι όσο καλή και να είναι στη δουλειά της, τα φώτα της δημοσιότητας συνήθως τείνουν να πέφτουν στον άνδρα. Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να σταδιοδρομήσει σε αυτόν τον κλάδο, να κάνει καριέρα και να είναι πετυχημένη.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Για μια μεγαλύτερη γυναίκα με οικογένεια, αυτό της είναι εμπόδιο και ταυτόχρονα πλεονέκτημα. Μεγάλο ρόλο παίζει ο σύντροφος, ο οποίος αν είναι παλαιών αρχών και συντηρητικός δεν θα της επιτρέψει ποτέ να πάει μπροστά σε ένα χώρο όπως ο δικός μας, που χρειάζεται τόσες θυσίες. Δυστυχώς είναι περισσότερα τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσει μια γυναίκα για να μπορέσει να κάνει αυτό το επάγγελμα και να το κάνει με επιτυχία. Είχα δει κάποτε ένα σκίτσο με μία γυναίκα και έναν άνδρα που έτρεχαν σε μαραθώνιο. Ο άνδρας είχε ελεύθερο το πεδίο για να τρέξει, ενώ η γυναίκα έπρεπε να προσπεράσει παιδιά, πλύσιμο ρούχων, μαγείρεμα. Είναι κάποια πράγματα τα οποία δεν ξεπερνιούνται για την γυναίκα και δεν θα ξεπεραστούν ποτέ. Για έναν άνδρα τα πράγματα είναι πιο απλά. Όταν λείπει πολλές ώρες από το σπίτι λόγω δουλειάς, όπως συμβαίνει και στην μαγειρική βιομηχανία, θεωρείται η κεφαλή της οικογένειας, το κάνει για να φέρει χρήματα στο σπίτι. Αν κάνει το αντίστοιχο μία γυναίκα, είναι η κακιά μάνα, που δεν βλέπει ποτέ τα παιδιά της. Και φυσικά αυτό, για την ίδια την μητέρα είναι πάρα πολύ δύσκολο».
Η κα. Ταμπακάκη, αναφέρεται στις υποτιμητικές και στερεοτυπικές συμπεριφορές που έχει βιώσει στον χώρο, λόγω του φύλου:
«Έχει τύχει να θεωρήσουν ότι δεν είμαι εγώ πίσω από τα πιάτα μου και ότι δεν τα φτιάχνω εγώ. Ότι δηλαδή εγώ μπορεί να αναπαράγω συνταγές άλλων, ή συνταγές κάποιου άνδρα. Ακόμα και άνθρωποι που με ξέρουν έχει τύχει να μου πούνε ότι αυτές είναι συνταγές του συζύγου μου και όχι δικές μου. Ή ότι εγώ είμαι το δημόσιο πρόσωπο που βγαίνω μπροστά, αλλά τη δουλειά από πίσω την κάνει κάποιος άλλος. Κάτι άλλο που συμβαίνει συχνά είναι όταν ανεβαίνω τη σκάλα και κουβαλάω βαριά ταψιά. Από τη στιγμή που τα κουβαλάω, σημαίνει ότι μπορώ και το κάνω, δεν χρειάζομαι τη βοήθεια κάποιου δυνατού άντρα. Αν δεν μπορούσα θα έβρισκα άλλον τρόπο. Το πιο στερεοτυπικό από όλα στον χώρο μας είναι ότι σε μία κουζίνα, ένας αυστηρός σεφ είναι ένας επαγγελματίας αυστηρός σεφ. Μία γυναίκα, είναι στρίγγλα. Αυτό είναι απροσπέραστο».
Η σεφ κα. Έλενα Μπαρμπέα, μιλάει από την πλευρά της για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στον χώρο της μαγειρικής, μέσα και από τις δικές της εμπειρίες:
«Ασχολούμαι με την μαγειρική από το 1995. Στη σχολή μου, ήμουν η μοναδική γυναίκα ανάμεσα σε 27 άνδρες, οπότε από πολύ νωρίς κατάλαβα ότι τα πράγματα θα είναι λίγο δύσκολα. Ήταν λίγο σοκαριστικό, ακόμα και τις ημέρες που ήμουν αδιάθετη και πονούσε η κοιλιά μου και έλεγα ότι δεν μπορώ να κάνω υπηρεσία για αυτόν τον λόγο, γινόταν θέμα συζήτησης. Βγαίνοντας από τη σχολή και ξεκινώντας τη δουλειά το 1998, είδα ότι η τοποθέτηση της γυναίκας ήταν κυρίως στην κρύα κουζίνα, στην οποία υποτίθεται ότι η δουλειά ήταν πιο “ελαφριά”. Στην αρχή ξεκίνησα και εγώ με αυτόν τον τρόπο και έδωσα μεγάλη μάχη για να περάσω στην ζεστή κουζίνα. Φαινόταν ότι δεν με πίστευαν και δεν με ήθελαν. Στα 26 μου ξεκίνησα να δουλεύω σε ένα πολύ μεγάλο εστιατόριο στην Αθήνα, στο οποίο όλοι οι ιστάμενοι ήταν άντρες. Ήταν δύσκολο και ήθελε πολύ γερό στομάχι, αφού φαινόταν ότι δεν σεβόντουσαν την γυναίκα και δεν την υπολόγιζαν.
Με τον καιρό βλέπω ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει, η γυναίκα έχει αποκτήσει πλέον μια αξιοσέβαστη θέση στην κουζίνα. Έχει αναδειχθεί η προσωπικότητά της, ο δυναμισμός της και πάνω από όλα η οργάνωσή της. Σαφώς και η φύση της κάποια στιγμή την σταματά από την κουζίνα, για αυτό και από μία ηλικία και έπειτα μένουν λίγες γυναίκες στις επαγγελματικές κουζίνες και συχνά είναι αυτές που δεν επιλέγουν τον ρόλο της μητέρας».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η κα. Μπαρμπέα αναφέρει μερικές από τις υποτιμητικές συμπεριφορές που είχε αντιμετωπίσει από συναδέλφους στο ξεκίνημα της καριέρας της και το πρόβλημα υγείας που την κράτησε τρία χρόνια εκτός κουζίνας:
«Είχε τύχει να αναλάβω βάρδια και μου είχαν πετάξει στα σκουπίδια όλη την προετοιμασία του φαγητού, η οποία μπορεί να χρειάζεται και ώρες για να γίνει, έτσι ώστε να μην πετύχω το αποτέλεσμα. Κάποτε ζήτησα βοήθεια από έναν συνάδελφο για να σηκώσω μία μεγάλη μαρμίτα, η οποία ήταν πάρα πολύ βαριά και η απάντησή του ήταν: “Αν δεν μπορείς, γίνε κομμώτρια”. Αλλά αυτά θέλω να πιστεύω ότι είναι παλιά μυαλά και αντιλήψεις που έχουν μείνει στο παρελθόν. Ακόμα και αν αυτά ισχύουν σήμερα, ισχύουν σε μικρότερο βαθμό από τότε, έχουν καλυτερέψει τα πράγματα αρκετά.
Ωστόσο, πριν από κάποια χρόνια αντιμετώπισα ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα να χρειαστεί να κάνω πολλαπλά χειρουργεία και αναγκάστηκα να μείνω εκτός δουλειάς για τρία χρόνια έτσι ώστε να επανέλθω πλήρως. Παρά το γεγονός ότι είμαι στον κλάδο 27 χρόνια και έχω εδραιώσει τη θέση μου, έδωσα πολύ μεγάλη μάχη σαν γυναίκα για να μπορέσω να επιστρέψω. Μια γυναίκα η οποία μπορεί να γίνει μητέρα ή να αντιμετωπίσει κάτι παρόμοιο με εμένα και χρειαστεί να λείψει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα από την δουλειά της, μετά πρέπει να δώσει τεράστιο αγώνα για να επιστρέψει. Είναι δυσκολότερο να ορθοποδήσει σε σχέση με έναν άντρα».
Η κα. Λία Μακροστέργιου, ιδιοκτήτρια και σεφ του εστιατορίου “Σπιτική Μπουκιά” στον Βόλο, εξηγεί τον ρόλο που παίζει η οικογένεια και η μητρότητα στην κυριαρχία των ανδρών στις επαγγελματικές κουζίνες:
«Ο βασικός λόγος για μένα είναι ότι υπάρχει ακόμα το στερεότυπο ότι η γυναίκα πρέπει να είναι στο σπίτι για να φροντίζει την οικογένεια και το παιδί. Παρά το γεγονός ότι η γαστρονομία έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα, η μαγειρική για πολλούς ακόμα «ανθίζει» κυρίως τους μήνες της καλοκαιρινής σεζόν. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα ωράρια της συγκεκριμένης δουλειάς σε αναγκάζουν να λείπεις πάρα πολλές ώρες από το σπίτι, είναι δύσκολο για μία γυναίκα που θέλει να κάνει οικογένεια, να κυνηγήσει την καριέρα σε αυτόν τον κλάδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Φυσικά υπάρχουν και οι μισογυνιστικές απόψεις, ότι η γυναίκα δεν μπορεί να μπει στην κουζίνα και να είναι όσο αποδοτική όσο ο άντρας. Και ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για μία καθαρά χειρωνακτική δουλειά, είμαστε όλη μέρα μέσα στις φωτιές και στα μαχαίρια. Είναι σωματικά εξουθενωτική για μία γυναικά. Εγώ έχω μπει σε κουζίνα στην οποία με κοιτούσαν μειονεκτικά και την επομένη μέρα σήκωσα μια κατσαρόλα 40 κιλά και ξαφνικά μου μιλούσαν διαφορετικά, με είδαν με άλλο μάτι. Αυτό που μου έχει μείνει επίσης είναι οι πελάτες που μου ζητούσαν τον σεφ, ενώ εγώ ήμουν η σεφ. Ήταν δίπλα μου ο σερβιτόρος και μιλούσαν με αυτόν και όχι με εμένα. Ήταν πολύ σκληρό για μένα, να έχω μαγειρέψει με τα χέρια μου 150 μερίδες από το πρωί και να έρχεται ο πελάτης και να με απαξιώνει. Δεν τους γέμιζα το μάτι, υπήρχε μια αμφισβήτηση, την οποία δεν έβλεπα όταν ήταν εκεί ο συνάδελφος άντρας σεφ. Έχω γυρίσει και έχω πει: «Θέλετε να φωνάξω τον σερβιτόρο να σας πει τι μαγείρεψα;».
