Το δυσοίωνο μέλλον της Θεσσαλονίκης με τους καύσωνες

Πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου και οι υψηλές θερμοκρασίες έχουν ήδη αρχίσει να μας βασανίζουν, η ατμόσφαιρα στη Θεσσαλονίκη έχει γίνει αποπνικτική, όλοι αναμένουμε τη δροσερή και ανακουφιστική στιγμή που θα βουτήξουμε στη θάλασσα.

Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, περιγράφει ακριβώς τους αποπνικτικούς καύσωνες που κυριαρχούν σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως είναι η Θεσσαλονίκη.  Το φαινόμενο αυτό θεμελιώθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα από έναν ερασιτέχνη μετεωρολόγο στο Λονδίνο, ο οποίος εξηγεί πώς τα υλικά δόμησης των πόλεων, το τσιμέντο κι η άσφαλτος, απορροφούν τη ζέστη του ήλιου και έπειτα την επιστρέφουν σε πολλαπλάσιο βαθμό πίσω στο αστικό περιβάλλον, κάνοντας τη ζωή για τους κατοίκους της ανυπόφορη.

Το 2024 σπάει ήδη αλλεπάλληλα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών, με τον υδράργυρο να χτυπάει θερμοκρασίες πέραν του φυσιολογικού για την εποχή τους. Σύμφωνα με έρευνα της Guardian, κορυφαίοι κλιματολόγοι του πλανήτη προβλέπουν πως η παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί τουλάχιστον κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου αυτόν τον αιώνα, ξεπερνώντας τους συμφωνημένους στόχους της παγκόσμιας κοινότητας. Αυτό θα προκαλέσει καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη, με τους επιστήμονες να ανησυχούν για ένα «ημι-δυστοπικό» μέλλον, με λιμούς, συγκρούσεις και μαζική μετανάστευση, που θα οδηγείται από καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες και καταιγίδες με ένταση.

Ο Μιχάλης Σιούτας, Διδάκτορας Μετεωρολογίας στο ΑΠΘ, τονίζει ότι την εβδομάδα που μας έρχεται (10/6 – 16/6), επίκειται ένας ισχυρός καύσωνας, με πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Πιθανόν να έχουμε ακραίες θερμοκρασίες στη χώρα μας, αν συλλογιστούμε ότι είναι μονάχα η δεύτερη εβδομάδα του Ιουνίου. Προβλέπεται ένα πολύ θερμό διάστημα το τελευταίο 10ήμερο, σύμφωνα με τον κ. Σιούτα.

Ο κ. Σιούτας εξηγεί στην Parallaxi πώς το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας επηρεάζει τη Θεσσαλονίκη στις περιόδους με καύσωνες: 

«Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της κλιματικής κρίσης είναι ότι μας επιφυλάσσει παρατεταμένα θερμά διαστήματα και συχνότερους καύσωνες. Με βάση τα προγνωστικά στοιχεία, στο μέλλον διαστήματα με πάνω από 37 βαθμούς φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια. Οι αστικές πόλεις, λόγω της πυκνής δόνησης, των υλικών που χρησιμοποιούνται, του τσιμέντου και της ασφάλτου, ακόμα και των λαμαρινών των αυτοκινήτων, δημιουργείται το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας. Αποτέλεσμα αυτού, τα πράγματα γίνονται ακόμα δυσκολότερα, γιατί συσσωρεύονται μεγάλα ποσά θερμότητας και έτσι οι άνθρωποι που ζουν σε μεγαλουπόλεις, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, βιώνουν πιο έντονα τις υψηλές θερμοκρασίες, καθώς η θερμοκρασία στο εσωτερικό των πόλεων, παραμένει πάντα 3 με 5 βαθμούς υψηλότερη από ότι στις υπαίθρους. Η κλιματική αλλαγή με συχνότερους και επαναλαμβανόμενους καύσωνες θα εντείνει το φαινόμενο της θερμικής νησίδας, δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο τους κατοίκους των αστικών πόλεων.

Η Θεσσαλονίκη πλήττεται ιδιαίτερα από τις υψηλές θερμοκρασίες, τόσο λόγω της πυκνής δόνησης που τη χαρακτηρίζει, όσο και του παραθαλάσσιου κλίματός της. Σε κάποιες περιπτώσεις, η θάλασσα από την οποία περιβάλλεται η Θεσσαλονίκη, βοηθά στην αύρα και στο να αισθανόμαστε ηπιότερα τις χαμηλές θερμοκρασίες, συμβάλλει δηλαδή στη μείωση της θερμοκρασίας λόγω της αυξημένης υγρασίας. Για αυτόν ακριβώς όμως τον λόγο, δημιουργούνται συχνά έντονες συνθήκες δυσφορίας στον πληθυσμό, λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας από τον Θερμαϊκό. Αυτό δημιουργεί μία ιδιορρυθμία στο κλίμα, με αποτέλεσμα ότι παρόλο που η θερμοκρασία δεν φτάνει σε πολύ υψηλά επίπεδα, η αίσθηση της ζέστης είναι εντονότερη και σχεδόν ανυπόφορη».

Ο κ. Σιούτας επισημαίνει την εξέλιξη των ακραίων καιρικών φαινομένων στο μέλλον ως αποτέλεσμα των υψηλών θερμοκρασιών και της κλιματικής αλλαγής: 

«Τις υψηλές θερμοκρασίες και τους καύσωνες, συνοδεύουν φυσικά τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως η ανομβρία, η ξηρασία και οι πυρκαγιές. Αυτά είναι χαρακτηριστικά, που αν συνεχιστεί η ακραία ζέστη πρόκειται να επηρεάσουν έντονα τη χώρα μας, η οποία μάλιστα βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και αποτελεί “hot spot”, επηρεάζεται δηλαδή ιδιαίτερα από την κλιματική αλλαγή. Ως αποτέλεσμα, θα έχουμε θαλάσσιους καύσωνες, με τη μέση θερμοκρασία τους, 5-6 βαθμούς υψηλότερη από τις κανονικές τιμές. Ο συνδυασμός της ξηρασίας και της ανομβρίας για παρατεταμένες περιόδους, ευνοεί και τις δασικές πυρκαγιές, οι οποίες αναμένεται να πλήξουν εντονότερα τη χώρα μας στο μέλλον». 

Μερικά στοιχεία για τις συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 

• Η κλιματική κρίση έχει αυξήσει τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη και οδηγεί σε συχνότερες ακραίες συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας, όπως οι καύσωνες. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη θνησιμότητα, μειωμένη παραγωγικότητα και ζημιές στις υποδομές. Τα πλέον ευάλωτα μέλη του πληθυσμού, όπως οι ηλικιωμένοι και τα βρέφη, επηρεάζονται περισσότερο.
• Οι υψηλότερες θερμοκρασίες αναμένεται επίσης να προκαλέσουν μεταβολή της γεωγραφικής κατανομής των κλιματικών ζωνών. Οι αλλαγές αυτές μεταβάλλουν την κατανομή και την αφθονία πολλών φυτικών και ζωικών ειδών, τα οποία ήδη υφίστανται πιέσεις από την απώλεια οικοτόπων και τη ρύπανση.
• Η άνοδος της θερμοκρασίας είναι επίσης πιθανό να επηρεάσει τη φαινολογία, δηλαδή τη συμπεριφορά και τον κύκλο ζωής ζωικών και φυτικών ειδών. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των επιβλαβών οργανισμών και των χωροκατακτητικών ειδών, καθώς και σε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ορισμένων ανθρώπινων ασθενειών.
• Επιπλέον, ενδέχεται να μειωθούν η παραγωγή και η βιωσιμότητα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας ή η ικανότητα των οικοσυστημάτων να παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες και αγαθά (όπως η παροχή καθαρού νερού ή δροσερού και καθαρού αέρα). Οι υψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν την εξάτμιση των υδάτων, η οποία —σε συνδυασμό με την έλλειψη βροχοπτώσεων— αυξάνει τον κίνδυνο έντονων περιόδων ξηρασίας.
• Η συχνότητα εμφάνισης ακραίων συνθηκών χαμηλής θερμοκρασίας (κύματα ψύχους, ημέρες με παγετό) στην Ευρώπη μπορεί να μειωθεί. Ωστόσο, η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει την προβλεψιμότητα των φαινομένων και, ως εκ τούτου, την ικανότητά μας να αντιδρούμε σε αυτά αποτελεσματικά.