Αλέξανδρε, πώς καταφέρατε να μοιράσετε 55 εκατομμύρια μερίδες φαγητού;

Μία παραπάνω μερίδα φαγητού, που μαγειρεύτηκε και τελικά δεν καταναλώθηκε και χρειάστηκε να πεταχτεί, μερικές φέτες ψωμί που πετάχτηκαν γιατί χάλασαν. Μισές μερίδες φαγητού από την ταβέρνα που δεν φαγώθηκαν και τελικά κατέληξαν στα σκουπίδια. Μήπως σου ακούγεται πολύ γνώριμη αυτή η κατάσταση της σπατάλης φαγητού;

Ένα τέλος έρχεται να βάλει το «Μπορούμε», όπου έχοντας κοινό τους όραμα την μείωση της σπατάλης φαγητού αλλά παράλληλα και την ενίσχυση της επισιτιστικής προσφοράς στην Ελλάδα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι «τρέχουν» ένα από τα πιο σπουδαία προγράμματα τα τελευταία χρόνια. Πώς από το 2011 που μοίρασαν στο τοπικό τους συσσίτιο 12 τυρόπιτες που έσωσαν από ένα αναψυκτήριο, κατάφεραν μέσα σε μία δεκαετία να προσφέρουν 55 εκατομμύρια μερίδες; Η απάντηση είναι η αγάπη για το περιβάλλον και την προσφορά.

Εμείς μιλήσαμε με τον Αλέξανδρο Θεοδωρίδη, ιδρυτικό μέλος της ΜΚΟ «Μπορούμε» για τις δράσεις τους, το φαινόμενο της σπατάλης φαγητού στην Ελλάδα και για όλα όσα μπορούμε να κάνουμε για να συμβάλουμε στην μείωση του.

Πληκτρολογώ τον δεκαψήφιο αριθμό του και καταλαβαίνω γρήγορα ότι στην άλλη γραμμή έχω έναν χαρούμενο, παθιασμένο, ευγενικό και με όραμα άνθρωπο. Ξεκινάμε να μιλάμε για το «Μπορούμε» και όλα όσα κατάφερε να κάνει μέσα σε λίγα χρόνια, μέσα σε λίγα λεπτά μου είναι ξεκάθαρο το σπουδαίο έργο που έχουν κάνει οφείλεται στους ανθρώπους που κρύβονται πίσω από αυτό.

Το «Μπορούμε» δημιουργήθηκε στα τέλη του 2011 μετά την παρατήρηση των ιδρυτικών μελών, του οξύμωρου της μεγάλης σπατάλης τροφίμων με την ανάγκη για ανθρώπους να δεχθούν επισιτιστική προσφορά και στήριξη. «Ήταν μία παρατήρηση που είχαμε κάνει πολύ εμπειρικά ως άνθρωποι», εξηγεί ο Αλέξανδρος και συνεχίζει «Λέγαμε δεν γίνεται στην ίδια γειτονιά κάποιος να πετάει τα τρόφιμα και κάποιος να πηγαίνει σε ένα συσσίτιο και να ζητάει, αυτό είναι παρανοϊκό, για εμάς».

Η συζήτηση με τον Αλέξανδρο πηγαίνει στην σπατάλη φαγητού στην ελληνική κοινωνία, όπως μου αναλύει το φαινόμενο είναι όχι απλά μεγάλο αλλά τεράστιο. «Οι περισσότερες έρευνες που έχουν γίνει δείχνουν ότι γύρω στα 100 κιλά ανά άτομο το χρόνο, που είναι λίγο πιο πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Έχει δημοσιευτεί τώρα τελευταία και ένα στοιχείο το οποίο μας έδειχνε τρίτους χειρότερους στον κόσμο στην σπατάλη φαγητού, μετά την Νιγηρία και την Ρουάντα. Είναι μία έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.»

Ο αριθμός 100 κιλά ανά άτομο σπατάλης φαγητού τον χρόνο, «χτυπάει» άσχημα σε έναν απλό αναγνώστη όπως σχολιάζουμε με τον Αλέξανδρο. Τον ρωτάω που πιστεύει ότι οφείλεται αυτή η κουλτούρα που έχει εδραιωθεί στην χώρα μας, της μητέρας που θα μαγειρέψει περισσότερο και θα πεταχτεί το φαγητό, των παραπάνω αγορών τροφίμων; «Είναι κάτι που με προβληματίζει πολλά χρόνια γιατί εγώ μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη από Έλληνα μπαμπά και Γερμανίδα μαμά. Οπότε μεγάλωσα μέσα στη Θεσσαλονίκη, την μικρασιάτικη πλευρά κι όλας, παίζει ρόλο αυτό που είναι ακόμα πιο large με το φαγητό. Δηλαδή, είχαμε πάντα την Ελληνίδα την γιαγιά που έτρωγα στην Ξάνθη τρεις μερίδες κεφτέδες με πατάτες και μου έλεγε γιατί δεν τρως άλλο; και εγώ κόντευα να λιποθυμήσω στην κυριολεξία και είχα την Γερμανίδα την γιαγιά μου η οποία μου έλεγε είσαι σίγουρος ότι θέλεις να το φας όλο αυτό; Διότι με πρόσεχε γιατί είχα παραπανίσια κιλά όταν ήμουν μικρός. Αυτό το λέω σαν ένδειξη ότι είναι τα δύο άκρα. Από την μία έχεις το βορειοευρωπαϊκό, το προτεσταντικό πολιτισμικά Το λέω πάντα χαρακτηριστικά, σπουδάζοντας στο Μόναχο μου έκανε μεγάλη εντύπωση μία μεγάλη εταιρεία με ηλεκτρικές συσκευές είχε από τότε το ίδιο σλόγκαν που ουσιαστικά έλεγε «Η τσιγκουνιά είναι γκάβλα», αυτό στην Ελλάδα δεν θα μπορούσαμε ποτέ να το χρησιμοποιήσεις θα σου λέγανε “Τι λες ρε μεγάλε για εμάς αυτό είναι ποταπό”. Πρέπει να έχει τα χειρότερα προϊόντα για να το λες αυτό το πράγμα.»

«Είναι οι πολιτισμικές διαφορές, είναι η προσέγγιση που έχουν στο φαγητό, το γεγονός ότι είμαστε στον νότο και παράγουμε όλο τον χρόνο τρόφιμα αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Πάλι κάνω τον παραλληλισμό, όταν ζούσα στην Βαυαρία τρεις- τέσσερις μήνες είχε χιόνι δηλαδή δεν μπορούσες να καλλιεργήσεις και πολλά πράγματα ενώ στην Ελλάδα η γη παράγει όλο τον χρόνο.»

«Είναι και αυτό με την μεσανατολίτικη κουλτούρα βαθιά ριζωμένη μέσα μας, ότι τιμούμε πάρα πολύ τον καλεσμένο μας, θέλουμε να κάνουμε το κάτι παραπάνω». Ο Αλέξανδρος μου περιγράφει ένα οικογενειακό τραπέζι, όπου ο Βαυαρός γαμπρός του γνώρισε την υπόλοιπη οικογένεια στην Ξάνθη πήγαν στο καλύτερο μαγαζί και ο θείος του παρήγγειλε πολλά φαγητά. Ο γαμπρός από σεβασμό όπως τονίζει τα έτρωγε και ο θείος του έπαιρνε όλο και παραπάνω. «Κάποια στιγμή ο Μάρκος μου λέει πες τον θείο σου να σταματήσει αν παραγγέλνει θα πεθάνω, δεν αντέχω άλλο. Και του λέω πρέπει να σταματήσεις να τρως για να μην παραγγείλει άλλο»

Τα δύο παραδείγματα που -ίσως- τα έχουμε ζήσει στο σπίτι μας με άλλα πρόσωπα είναι μόνο η αρχή της κουλτούρας σπατάλης φαγητού, η έλλειψη ενημέρωσης για περιβαλλοντικά θέματα όπως υπάρχουν στην Βόρεια Ευρώπη δυσχεραίνει την κατάσταση. «Εκεί είναι πολύ πιο οργανωμένα, διαχωρίζοντα σκουπίδια τους, πολύ μεγάλο ποσοστό των σκουπιδιών πηγαίνει για επεξεργασία και όχι 80% στην χωματερή όπως είναι στην Ελλάδα, όλο αυτό σε μεγάλο βαθμό συντελεί στο ότι υπάρχει αντιμετώπιση και σε αυτό το θέμα.»

Συνεχίζουμε την κουβέντα μας, και τον ρωτώ για το πώς μπορούμε να μειώσουμε την σπατάλη φαγητού σε παγκόσμιο επίπεδο «Συχνά η σπατάλη παρατηρείται στα πρώτα στάδια της διατροφικής αλυσίδας δηλαδή χωράφι, μεταφορά κυρίως. Θυμάμαι να διαβάζω κάτι φοβερά άρθρα για τα πόσα σιτηρά τρώνε οι αρουραίοι στις αποθήκες σιτηρών της Ινδίας, που έλεγε ότι τρώνε περισσότερα από ότι οι άνθρωποι. Στις πιο πλούσιες χώρες, το ποσοστό σπατάλης είναι πιο μεγάλο στο τελευταίο στάδιο, στα εστιατόρια, εκδηλώσεις, ψυγεία. Αυτό φτάνει στο 60% της σπατάλης να είναι στο ψυγείο μας. Αυτό σημαίνει ότι σε έναν πρώτο βαθμό πρέπει να δούμε πώς θα αυξήσουμε την ενημέρωση των ανθρώπων γιατί μας αφορά όλους και να αλλάξουμε νοοτροπία πάνω σε αυτό το θέμα.»

Ο Αλέξανδρος εξηγεί ένα απλό παράδειγμα το πακετάκι που μπορείς να πάρεις από μία ταβέρνα με όσα δεν φάγατε. «Τα τελευταία χρόνια είναι πολύ ευχάριστο που έρχονται και στο προτείνουν μόνοι τους. Μια μικρή αλλαγή με μεγάλες επιπτώσεις. Εκεί πρέπει να εστιάσουμε, το έχει καταλάβει και η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα περισσότερα προγράμματα θα έχουν να κάνουν με την αλλαγή της νόρμας κοινωνικής συμπεριφοράς.» Σχολιάζουμε ότι τέτοιες μικρές αλλαγές στην ζωή μας είναι βατές και θα γίνουν κτήμα μας, ιδίως της νέας γενιάς μέσω του σχολείου και της ενημέρωσης πολύ εύκολα. Θυμόμαστε την γενιά μου, που μέσω της ενημέρωσης από τα σχολεία έμαθε την χρήση των κάδων ανακύκλωσης.

«Ξεκινούν πάντα με την πρόληψη, να μην δημιουργείται καν πλεόνασμα, αυτό πώς το κάνουμε; Ξεκινάμε πάντα στο επίπεδο τους νοικοκυριού με το να κάνουμε καλύτερο προγραμματισμό, να σκεφτόμαστε τι θα φάμε μέσα στην εβδομάδα, να χρησιμοποιούμε τον καταψύκτη. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να την μειώσουμε στο σπίτι μας και πέραν από εκεί μην ξεχνάμε την δύναμη που έχουμε σαν καταναλωτές. Αυτό που λέμε συχνά είναι αν αγοράσουμε το καρότο το πιο περίεργο με τα δύο ΄’πόδια’ και όχι με το ένα είναι σαν να δείχνουμε ψήφο εμπιστοσύνης στο ασχημούλικο. Που αυτό όμως σημαίνει ότι θα υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα λιανικό εμπόριο να το πάρει από το χονδρεμπόριο και το χονδρεμπόριο από τον αγρότη. Με αποτέλεσμα να μην μένει στο χωράφι γιατί έχει περίεργο σχήμα.»

Μιλώντας για την σπατάλη φαγητού αναρωτιέμαι πώς ο Αλέξανδρος έχοντας μεγαλώσει σε μία οικογένεια όπως που περιέγραψε με το φαγητό να είναι άφθονο, συνειδητοποίησε όχι μόνο το πρόβλημα αλλά ότι είναι μέρος του προβλήματος με συνειδητά. Για τον ίδιο ξεκίνησε από το σπίτι του, όπου παρατηρούσε φίλους του πως άμα δεν ήθελαν ένα φαγητό τους μαγείρευαν άλλο ενώ στο σπίτι του δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. «Μετά, χρόνια στο εξωτερικό στην Γερμανία έβλεπα πώς συμπεριφέρονταν και μετά έτυχε στην Ελλάδα και βρήκα τους κατάλληλους ανθρώπους για να ασχοληθώ περισσότερο. Γιατί αυτά γίνονται ωραία με παρέα.» Τον ρωτώ πώς ο Αλέξανδρος που παρατήρησε το φαινόμενο έφτασε στην συν ίδρυση ενός οργανισμού; «Είπαμε ότι κάτι πρέπει να κάνουμε, είχε ξεκινήσει η Ξένια να το σκέφτεται και πιο νωρίς και πιο οργανωμένα. Συναντηθήκαμε πριν δέκα χρόνια, εγώ έψαχνα να ασχοληθώ κάπου εθελοντικά και μόλις γνωριστήκαμε την επόμενη μέρα τους είχα στείλει ένα excel με τρεις σελίδες για το πώς μπορεί να συμβεί αυτό τους επόμενους μήνες. Ξεκινήσαμε πολύ δειλά. Πηγαίναμε με αφέλεια αλλά με μοναδικό σκοπό να μειώσουμε την σπατάλη και να βοηθήσουμε κόσμο και με μοναδικό όπλο το πάθος μας και την σκληρή δουλειά. Αυτό το μοντέλο που δημιουργήσαμε στην αρχή δεν υπήρχε πουθενά και αυτό το μοντέλο του Μπορούμε της διάσωσης, επειδή είναι τόσο άμεσο και εύκολο, είναι ο πιο εύκολος τρόπος να δωρίσει κάποιος τρόφιμα βγάζει νόημα, δεν μας έχει τύχει κάποιος να μας πει όχι.»

Έχοντας δώσει πλέον μέσω του Μπορούμε 55 εκατομμύρια μερίδες, αναρωτιέμαι αν πίστευε ποτέ ότι τρία φύλλα excel θα έφταναν να γίνουν κάτι τόσο σπουδαίο; Ο Αλέξανδρος γελάει, μου λέει ούτε για πλάκα. «Πας καλά; Εδώ, όταν ξεκινήσαμε όταν είπαμε να έχουμε ένα γραφείο κοιτιόμασταν, λέγαμε τώρα σοβαρά τι γραφείο; Το 2012 όταν ήμασταν ήδη πολύ ενεργοί ήρθε το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, δεν πήγαμε εμείς και μας είπε θα κάνετε καμια αίτηση για να σας στηρίξουμε και η απάντηση μας ήταν αλήθεια μπορούμε να πάρουμε λεφτά; και η απάντηση τους ήταν μπορούμε δεν λέγεστε; Και από τότε το είδαμε αλλιώς, ότι μπορεί να γίνει μία οργάνωση. Κάναμε βήμα- βήμα».

Μέσα στα δέκα χρόνια λειτουργίας το «Μπορούμε» πήρε την αρχική ιδέα, σώζοντας φαγητά και μερίδες από κυλικεία και το έφτασε να σώζει τρόφιμα από χωράφια, να ενημερώνει και ευαισθητοποιεί ώστε να μειωθεί το πλεόνασμα μέσω των ομιλιών τους σε σχολεία. Χαρακτηριστικά, τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν μιλήσει για την σπατάλη σε 22 χιλιάδες παιδιά. «Το τελευταίο κομμάτι που κλείνει την ολιστική προσέγγιση του “Μπορούμε” σε μεγάλο βαθμό είναι το σήμα πιστοποίησης με την οποία μαζί με την TÜV AUSTRIA HELLAS θα γίνονται οι έλεγχοι με συγκεκριμένα κριτήρια και επιθεωρήσεις για το αν πραγματικά μία εταιρεία ή ένας οργανισμός. Το θέμα είναι να εξετάσουμε τι λείπει στην ολιστική προσέγγιση του Μπορούμε. Αυτό θα είναι το επόμενο βήμα που θα κάνουμε»

*Βρείτε το Μπορούμε και τις δράσεις τους στην ιστοσελίδα και στο Facebook και Instagram

Δείτε επίσης:

Τι είναι ο Zero Waste τρόπος ζωής και γιατί μας αφορά