Διαβάζει βιβλία η Gen Z;
Οι αναγνωστικές συνήθειες της νέας γενιάς - Πώς τους επηρεάζουν τα social media και τι τους «κρατάει πίσω»;
Στο λεωφορείο, στη στάση αναμονής, στην ξαπλώστρα μιας παραλίας, σε μία ήσυχη καφετέρια, βλέπεις τον διπλανό σου να κρατά ένα βιβλίο και να “βυθίζεται” στον κόσμο του, ξεφεύγοντας για μερικά λεπτά από την καθημερινότητα.
Η εικόνα που έρχεται στο μυαλό μας όταν μιλάμε για την ανάγνωση ενός βιβλίου είναι αυτή του έντυπου, με τις μυρωδάτες σελίδες του, τα διαφορετικά και ταυτόχρονα μοναδικά εξώφυλλα με χρώματα και εικόνες, τις ποικίλες εκδόσεις του στα ράφια του βιβλιοπωλείου. Η δυνατότητα να το αγγίζεις, να υπογραμμίζεις τις αγαπημένες σου φράσεις μέσα του, να σημειώνεις κάτι δικό σου δίπλα σε κάθε παράγραφο που σου δημιουργεί ένα γνώριμο συναίσθημα, είναι μερικά από τα πράγματα που δεν μπορούν να συγκριθούν για τους βιβλιολάτρεις.
Αν κάτι χαρακτηρίζει τους 20άρηδες σήμερα, είναι τα άπλετα ερεθίσματα που λαμβάνουν από τα κινητά, τα τάμπλετ, τα λάπτοπ, το πολύωρο σκρολάρισμα στο Tik Tok και το Instagram, τα μιμίδια. Η γρήγορη και εύκολη πληροφορία που διαρκώς καταναλώνει η νεολαία, έχει δημιουργήσει την εντύπωση ότι αρκείται στο εύπεπτο περιεχόμενο, χάνοντας ολοκληρωτικά τον χρόνο, την συγκέντρωση και τη διάθεση για διάβασμα. Ωστόσο, η ζωή των νέων της γενιάς Ζ έχει ψηφιοποιηθεί σε όλους τους τομείς της και φυσικά το βιβλίο δεν αποτελεί εξαίρεση. Στην ψηφιακή του μορφή έχει γίνει πλέον κάτι σύνηθες, με τις συσκευές ανάγνωσης, όπως το Kindle και τις εφαρμογές που το παρέχουν να γίνονται τάση και να αυξάνονται μέρα με τη μέρα, ενώ ταυτόχρονα οι συγγραφείς θεωρούν πλέον απαραίτητη την ψηφιακή έκδοση των βιβλίων τους.
Η parallaxi, έτρεξε ένα poll στο προσωπικό της προφίλ στο Instagram και ρώτησε την Gen Z αν διαβάζει βιβλία. Το 81% απάντησε θετικά, ενώ το 19% αρνητικά.
H ψηφιακή πλατφόρμα ανάγνωσης, Wattpad, δημοσίευσε μια αναφορά τον περασμένο Δεκέμβριο σχετικά με τις αναγνωστικές συνήθειες γενιάς Ζ, στην οποία το 55% των ερωτηθέντων είπε ότι διαβάζει μία φορά την εβδομάδα ή περισσότερο και το 40% διαβάζει κάθε μέρα. Περίπου το 35% διαβάζει περισσότερο από ό,τι πριν από δύο χρόνια.
Οι αναγνώστες της Gen Z φαίνεται ότι προτιμούν σε μεγάλο βαθμό τα φυσικά έντυπα βιβλία από τα ηλεκτρονικά βιβλία, ακόμα και αν δεν το περιμένουμε. Μόνο το 14% των πωλήσεων στην ηλικιακή τους ομάδα ήταν ηλεκτρονικά βιβλία, το 2022. Σύμφωνα με το Business Insider, οι πιο συνήθεις λόγοι είναι η μυρωδιά του βιβλίου που δεν μπορεί να αναπαραχθεί σε μία συσκευή ανάγνωσης, η συλλογή φυσικών βιβλίων και η απόκτηση αντιγράφων ειδικής έκδοσης και η δυνατότητα να κρατάς σημειώσεις μέσα στα βιβλία, με δημιουργικούς τρόπους. Ορισμένοι αναγνώστες αναφέρουν επίσης την ψηφιακή καταπόνηση των ματιών από την οθόνη, ως κάτι το οποίο τα φυσικά βιβλία δεν προκαλούν. Τα έντυπα βιβλία διευκολύνουν επίσης την εστίαση στην αφήγηση και τη συγκέντρωση, καθώς δεν υπάρχουν οι αντιπερισπασμοί από τις ειδοποιήσεις του τηλεφώνου ή της συσκευής ανάγνωσης.
Η parallaxi μίλησε με έξι νέους της Gen Z για τις αναγνωστικές τους συνήθειες και την επιρροή τους από τα social media.
Η Κυριακή, 24 ετών, δηλώνει “βιβλιοφάγος” και διαβάζει τουλάχιστον ένα βιβλίο τον μήνα:
«Το 2023 διάβασα συνολικά 23 βιβλία και κάθε χρόνο βάζω στόχο να αυξήσω την ανάγνωση μου. Θυμάμαι τον εαυτό μου να διαβάζει από πολύ μικρή ηλικία. Ειδικά στο δημοτικό έλεγα στους γονείς μου ότι θέλω να διαβάσω βιβλία αντί για τα μαθήματα του σχολείου. Οι αναγνωστικές μου συνήθειες έχουν αλλάξει με τα χρόνια. Όταν ήμουν μικρότερη έκλεινα προς τα λογοτεχνικά βιβλία, στην εφηβεία μου στράφηκα στην ποίηση και πλέον λατρεύω τα μυθιστορήματα, κυρίως κοινωνικά και μυστηρίου. Δεν με τρομάζουν πλέον τα μεγάλα βιβλία, όπως έκαναν παλιά. Δεν φοβάμαι να αρχίσω ένα βιβλίο που μπορεί να έχει 900 σελίδες. Το αγαπημένο μου άλλωστε, έχει τόσες.
Επηρεάζομαι πλέον αρκετά από τα social media, καθώς παρακολουθώ αρκετούς λογαριασμούς που προτείνουν βιβλία, αλλά έχω και τον δικό μου στο Instagram. Στο Tik Tok και το Instagram, ακολουθώ άτομα που έχουμε το ίδιο γούστο στα βιβλία, αλλά και από φίλους μου που ξέρω ότι ταυτιζόμαστε σε αυτό το θέμα, θα ακούσω τις προτάσεις τους και δεν θα δυσκολευτώ να πάρω κάτι που θα μου πούνε ότι τους άρεσε.
Όλα αυτά τα χρόνια διάβαζα έντυπα βιβλία. Στα γενέθλιά μου, μου έκαναν δώρο μία ψηφιακή συσκευή ανάγνωσης, το Kindle συγκεκριμένα, κάτι που ήθελα για πολύ καιρό να δοκιμάσω σαν εναλλακτική. Μου αρέσει να κουβαλάω παντού τα βιβλία μου, τα παίρνω μαζί μου όπου και να πάω και μερικές αυτό είναι δύσκολο, ειδικά όταν είναι πολυσέλιδα και βαριά. Από τότε που απέκτησα το Kindle, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορώ να το αποχωριστώ. Μου έχει “λύσει τα χέρια” όσον αφορά το κομμάτι της μεταφοράς».
Για τον Χρήστο, 26 ετών, οι ώρες της δουλειάς, οι μεταπτυχιακές υποχρεώσεις και ο στρατός ήταν οι λόγοι που περιόρισαν τη διάθεση και τη συγκέντρωσή του για ανάγνωση βιβλίων τον τελευταίο χρόνο:
«Αν και η χρονιά που μας έφυγε δεν πήγε τόσο καλά αναγνωστικά, γιατί το πρώτο εξάμηνό της ταυτίστηκε με το στρατό και άρα οι ανάγκες ύπνου, το γενικότερο κλίμα και η κατάσταση στην οποία περιέρχεται το μυαλό δεν συμπλέουν με το διάβασμα, προς το τέλος ‘’ρεφάραμε’’. Όσο περνάνε τα χρόνια -και ειλικρινά δεν ξέρω να προσδιορίσω πότε είναι εκείνο το σημείο που εκκινεί η «αναγνωστική ενηλικίωση» – είναι κάτι το οποίο πάει καλύτερα, ίσως επειδή γίνεται πιο στοχευμένα, αντλώντας το μεγαλείο της επικοινωνίας της μιας τέχνης με την άλλη, του ενός βιβλίου με το επόμενο με σκοπό τη δημιουργία ενός αυτοσχέδιου και αυτοπροσδιοριζόμενου πλέγματος και πνεύματος.
Φυσικά, η δουλειά και οι ώρες της, οι μεταπτυχιακές υποχρεώσεις και τα διαβάσματα περιορίζουν το χρόνο, τη διάθεση, τη συγκέντρωση για την αναγνωστική τελετουργία, γιατί προσωπικά δεν διαβάζω βιβλία για να τα τελειώσω και να τα μετρήσω σε μια άτυπη λίστα ανακεφαλαίωσης χρονιάς, αλλά «διαβάζω για να διαβάζω». Δηλαδή, συνήθως, στο γραφείο ή σε θέση καθήμενη εν γένει, με μολύβι και υπογράμμιση που έχει αποκτήσει κι αυτή τους αυστηρούς ιδιωματισμούς της ανά τα χρόνια ανάγνωσης και μελέτης.
Επιλέγω πάντα το έντυπο, δεν έχω διαβάσει κανένα βιβλίο ποτέ στη ζωή μου σε ηλεκτρονική μορφή, παρά μόνο άρθρα, μελέτες και -κυρίως- ακαδημαϊκές εργασίες ή αποσπάσματα που με ενδιέφεραν και δεν μπόρεσα εντύπως να ανεύρω. Δυστυχώς, με βάση ένα ιδεατό πρότυπο απερίσπαστης ανάγνωσης, η προσοχή μου αποσπάται αρκετά θα έλεγα, γι’ αυτό ανάλογα με τη διάσπαση μπορεί να μου πάρει λίγο ή πολύ χρόνο ένα βιβλίο, ωστόσο θεωρώ τη διάσπαση κάτι γλυκό, θεμιτό, γιατί και η διάσπαση περιέχει ένα γόνιμο «χάζεμα», μια ακίνητη περιπλάνηση, ενώ όταν αφορά το κινητό και το σκρολλάρισμα, καλώς ή κακώς είμαστε παιδιά του καιρού μας».
Ο Ηλίας 22 ετών, ξεκίνησε το “απέραντο ταξίδι του διαβάσματος” όπως το περιγράφει, πριν από 5 χρόνια ως μια υγιή ενασχόληση:
«Το βάπτισμα του πυρός για εμένα ήταν ένα αλληγορικό μυθιστόρημα μεγάλου βεληνεκούς, με τίτλο “Ο Αλχημιστής”, του Πάουλο Κοελιο. Είναι ένα βιβλίο που με μύησε ξανά στην ανάγνωση και παρά το ότι το έχω ολοκληρώσει, ανατρέχω αρκετά συχνά σε αυτό, ώστε να ανακαλέσω κάποια αποσπάσματά του. Μπορώ να πω ότι έχει αποκτήσει πλέον συναισθηματική αξία για εμένα.
Ομολογουμένως δεν διαβάζω βιβλία όσο τακτικά θα ήθελα γιατί έχω ένα σωρό υποχρεώσεις μέσα στην ημέρα που το δυσχεραίνουν αλλά οπότε επιχειρήσω να αφιερώσω χρόνο σε διάβασμα το οποίο δεν σχετίζεται με τα ακαδημαϊκά τα καθήκοντα, μπορώ να απορροφηθώ και να αφεθώ με τις ώρες. Για να είμαι ειλικρινής, τα τελευταία 3 χρόνια καταφέρνω να ολοκληρώνω περίπου 2 με 3 βιβλία μέχρι το τέλος της χρονιάς, αλλά πάντοτε φιλοδοξώ στο να μπορούσα να διαβάσω περισσότερα, αν διέθετα παραπάνω ελεύθερο χρόνο. Θα ήθελα να καταφέρω να είμαι πιο οργανωτικός με τον χρόνο μου και να μετριάσω την αναβλητικότητα μου, έτσι ώστε να μπορέσω να αφιερώνω περισσότερο χρόνο στην ανάγνωση.
Ο Ηλίας εξηγεί ότι προτιμά να διαβάζει τα βιβλία του κυρίως σε έντυπη μορφή και ότι η προσοχή του δεν αποσπάται συχνά από την ανάγνωση:
«Μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που δεν μπορώ να βρω το βιβλίο που αναζητώ, καταφεύγω σε ανάγνωση με μορφή ebook. Κυρίως διαβάζω φιλοσοφικά μυθιστορήματα, αυτοβελτίωσης, πολιτικής θεωρίας και πολιτικής ιστορίας. Η επιλογή βιβλίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τα όσα συμβαίνουν στην ζωή μου εκείνη την συγκεκριμένη περίοδο, από τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μου, που μπορεί να με ταλανίζουν. Άλλες φορές επιλέγω κάποιο βιβλίο είτε επειδή μου το έχουν συστήνει και θέλω να του δώσω μια ευκαιρία. Επίσης όταν έχω ακούσει ότι ένα βιβλίο έχει πολύ καλές κριτικές και μεγάλο κύρος, τείνω να το διαβάζω και εγώ έτσι ώστε να σχηματίζω τη δική μου άποψη και να δω αν συμφωνώ ή διαφωνώ με το κύρος που του έχει προσδοθεί.
Ο Αλέξανδρος, 21 ετών, ομολογεί ότι παρά το ότι πληρούσε το στερεότυπο του «καλού μαθητή», δεν ήταν ιδιαίτερα φανατικός των βιβλίων:
«Προτιμούσα στον ελεύθερο μου χρόνο να δω κάποια ταινία, σειρά ή να ασχοληθώ με τη μουσική, ακούγοντας και παίζοντας. Δηλαδή, πέρα από κάποια βιβλία της παιδικής λογοτεχνίας, κυρίως στο δημοτικό, δεν ασχολήθηκα περαιτέρω με την ανάγνωση βιβλίων. Και είναι κάτι το οποίο θα ήθελα να έχω κάνει. Η αλήθεια είναι ότι πάντα το έβρισκα ενδιαφέρον αλλά μου φαινόταν λίγο πιο κουραστικό από όσα ανέφερα πριν- ίσως και λόγω πολλών εξωσχολικών δραστηριοτήτων- κι έτσι, ενώ είχα βιβλία που ήθελα να διαβάσω, όλο το ανέβαλλα.
Αυτό άλλαξε στο τρίτο έτος, όπου αποφάσισα ότι ήθελα επιτέλους να μπω πιο ενεργά στον «χώρο» αυτό και ξεκίνησα να διαβάζω σταδιακά. Τώρα, είμαι σε μια φάση που διαβάζω κάποια must-have, κλασικά βιβλία. Πάντως, ακόμη τα βιβλία 400+ σελίδων με αποθαρρύνουν από το να τα διαβάσω».
«Αν καταφέρω να διαβάσω 5 σε όλη την χρόνια είμαι χαρούμενη πλέον», παραδέχεται η Θεοδώρα:
Προτιμώ τα “φυσικά” βιβλία, είναι άλλο πράγμα. Είναι διαφορετική η αίσθηση να προσέχεις να μην σκιστεί η σελίδα, από το να μην τελειώσει η μπαταρία του τάμπλετ. Προφανώς άμα χρειάζομαι κάποιο βιβλίο και δεν έχω άλλη επιλογή, θα το κάνω online, αλλά δεν το ευχαριστιέμαι τόσο πολύ. Οι επιλογές μου είναι κυρίως ως προς το τι θα μου κάνει το «κλικ». Μπορεί να δω κάτι σε μια διαφήμιση στα social media και να μου αρέσει, είτε το δω στο ράφι ενός βιβλιοπωλείου και το εξώφυλλό του μου κινήσει το ενδιαφέρον. Τείνω να κοιτάω και τους συγγραφείς από τους οποίους έχω ήδη διαβάσει βιβλία τους και ξέρω ότι μου αρέσουν».
«Προσπαθώ να διαβάζω λίγο κάθε βράδυ, αλλά τις περισσότερες φορές με “ρουφάει” το κινητό», λέει η 21χρονη Λίνα:
