Ένας σπουδαίος Γερμανός συγγραφέας επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη!

Ο Γερμανός συγγραφέας Harald Gilbers επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη, καλεσμένος της 16ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και των Εκδόσεων Μεταίχμιο. Με την τριλογία του ”Germania” ρίχνει φως σε μια άγνωστη πλευρά του Β’ Παγκοσμίου πολέμου μεταφέροντάς μας στις τελευταίες μέρες της ναζιστικής Γερμανίας.

Οι Θεσσαλονικείς αλλά και οι επισκέπτες της Έκθεσης από κάθε γωνιά, που έχουν μια ιδιαίτερη αγάπη στα ιστορικά θρίλερ, θα έχουν την ευκαιρία να τον γνωρίσουν από κοντά το Σάββατο 11 Μαΐου, στις 21.00, στη 16η ΔΕΒΘ (εγκαταστάσεις Helexpo, περίπτερο 14, αίθουσα Δον Κιχώτης), όπου θα τον απολαύσουν σε μια συζήτηση με τον συγγραφέα Κώστα Καλφόπουλο με επίκεντρο τα βιβλία του, αλλά και γενικότερα την αστυνομική λογοτεχνία και τη σχέση της με την ιστορία. Θα υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία από τα γερμανικά.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ από τις ίδιες εκδόσεις: Το αστέρι της Clare Mackintosh θα λάμψει στη Θεσσαλονίκη! – Πότε θα βρεθεί η Βρετανίδα συγγραφέας στην πόλη

Λίγο πριν βρεθεί στη Θεσσαλονίκη, ο Harald Gilbers μιλά στην Parallaxi για τα μυθιστορήματά του, με ατόφια ειλικρίνεια και στοχαστική διάθεση, τόσο για το ιστορικό παρελθόν όσο και για την πορεία του ως τώρα.

O Harald Gilbers γεννήθηκε το 1969 στο Νιντερχάιν της Γερµανίας. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και Ιστορία στο Άουγκσµπουργκ και το Μόναχο. Εργάστηκε ως δηµοσιογράφος στην τηλεόραση και ως θεατρικός σκηνοθέτης, πριν ασχοληθεί µε τη συγγραφή. Το Σκοτεινό Βερολίνο ήταν το πρώτο του βιβλίο και το πρώτο µέρος της τριλογίας Germania, για το οποίο τιµήθηκε µε το βραβείο Friedrich Glauser.

Ακολούθησαν τα δύο επόµενα βιβλία της τριλογίας µε πρωταγωνιστή τον επιθεωρητή Οπενχάιµερ, τα οποία γνώρισαν ιδιαίτερη επιτυχία τόσο στη Γερµανία όσο και στις χώρες όπου µεταφράστηκαν (Γαλλία — Prix Historia 2016 για το δεύτερο µέρος της τριλογίας), και έπεται συνέχεια.

Με εξαιρετική αναβίωση της καθημερινής ζωής στο Βερολίνο του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, με αληθοφανείς χαρακτήρες και με ρυθμό που δεν χαλαρώνει, ο Gilbers κατορθώνει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι τέλους. Είναι εντυπωσιακό ότι αποκαλύπτονται πτυχές της ζωής των ανθρώπων που δεν είναι ευρέως γνωστές ιστορικά (π.χ. η ευρύτατη χρήση ναρκωτικών), όπως επίσης και ένας λανθάνων πόλεμος που μαινόταν στη χώρα, καθώς, έστω και κρυφά, υπήρχε ένα κομμάτι του πληθυσμού που δεν είχε υιοθετήσει τις ιδέες και τις αρχές των ναζί. Βίαιες δολοφονίες, μαύρη αγορά, μυστηριώδεις αιρέσεις κι ένας Εβραίος επιθεωρητής που αναζητά την αλήθεια στο βομβαρδισμένο τοπίο συνθέτουν τρία ατμοσφαιρικά, εξόχως πολιτικά θρίλερ, τρία ιστορικά αστυνομικά μυθιστορήματα, εξαιρετικά τεκμηριωμένα και έξοχα γραμμένα, στα οποία ο συγγραφέας τους καταφέρνει να αποφύγει οποιοδήποτε κλισέ. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η τριλογία «Germania» προσφέρει αναγνωστική απόλαυση επικών διαστάσεων.

Τα βιβλία σας προσφέρουν μια γερμανική οπτική πάνω στην περίοδο των Ναζί, όπως έχετε ήδη δηλώσει σε παλιότερη συνέντευξη. Πώς ένας Γερμανός χειρίζεται αυτό το θέμα σε σύγκριση με κάποιον άλλο; Υπάρχει τελικά διαφορά; 

Γράφω ιστορίες που τοποθετούνται χρονικά στο παρελθόν της πατρίδας μου. Έτσι, όπως είναι φυσικό, το γεγονός ότι είμαι Γερμανός κάνει τη δουλειά πιο εύκολη για μένα. Αρχικά, δεν υπάρχει το εμπόδιο της γλώσσας. Για την αναδημιουργία του παρελθόντος συχνά χρησιμοποιώ πρωτοπρόσωπες περιγραφές που δεν έχουν μεταφραστεί σε καμιά άλλη γλώσσα. Αυτό είναι ξεκάθαρα ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Πέρα από το πρακτικό κομμάτι του πράγματος, είναι αρκετά εύκολο για μένα να συναισθανθώ τους ανθρώπους του Βερολίνου. Τα μυθιστορήματά μου διαδραματίζονται στη γερμανική πρωτεύουσα και η τοπική διάσταση είναι πολύ έντονη. Βρίσκεις ένα παράξενο χιούμορ στο Βερολίνο και η νοοτροπία του κόσμου είναι πολύ ξεχωριστή. Αυτό είναι ένα σημείο που συνήθως λείπει όταν οι συγγραφείς με ένα διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο γράφουν για το Βερολίνο.

Σε ό, τι αφορά το ναζιστικό παρελθόν, δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν εντυπωσιακές διαφορές αν ένας συγγραφέας κατάγεται από τη Γερμανία ή όχι. Το Fatherland, ένα από τα καλύτερα βιβλία για τη ναζιστική Γερμανία, γράφτηκε από τον Βρετανό λογοτέχνη Robert Harris. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν πραγματικά φρικτά και επιφανειακά μυθιστορήματα για το ναζιστικό παρελθόν γραμμένα από Γερμανούς.

Προσωπικά, συνήθως προβάλλω αμφίσημους χαρακτήρες. Σπάνια υπάρχει άσπρο και μαύρο, αντίθετα επικρατούν πολλές αποχρώσεις του γκρι. Νομίζω ότι αυτός είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι συμπεριφέρονται. Και χρησιμοποιώ την ίδια αντίληψη όταν περιγράφω Ρώσους ή Αμερικανούς χαρακτήρες. Κατά τη γνώμη μου, το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται περισσότερο από τη νοοτροπία του συγγραφέα, όχι τόσο από την εθνικότητά του.

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε όταν κάνατε έρευνα για το ιστορικό υπόβαθρο των βιβλίων σας και πόσο καιρό σας πήρε να συγκεντρώσετε όλα τα ντοκουμέντα και τα έγγραφα που χρειαζόσασταν;

Η έρευνα αποδείχθηκε τελικώς πιο εκτενής από ό, τι αρχικά πίστευα. Μετά από ένα χρόνο συνειδητοποίησα ότι αφιέρωσα όλο τον χρόνο μου στη συγκέντρωση πληροφοριών για το ιστορικό υπόβαθρο χωρίς να έχω γράψει ούτε μια σειρά του σχεδιασμένου μυθιστορήματος. Συνέχισα να ερευνώ, επειδή σε διαφορετική περίπτωση όλη η δουλειά που είχα κάνει θα ήταν μάταιη. Στο τέλος χρειάστηκα 18 μήνες μόνο για την έρευνα και την ανάπτυξη της ιστορίας. Μετά ακολούθησε ένας χρόνος συγγραφής του χειρόγραφου. Έγινε ξεκάθαρο στα μάτια μου πολύ νωρίς ότι έπρεπε ξεκάθαρα να ορίσω την ιστορική περίοδο της ιστορίας μου. Επειδή κοιτάζουμε πίσω, τείνουμε να έχουμε μια στατική αντίληψη της Ιστορίας. Όταν όμως ενδιαφέρεσαι να κοιτάξεις πιο προσεκτικά, ανακαλύπτεις ότι εξελίσσεται σταδιακά σε πολλές παράλληλες διαδικασίες. Τα πράγματα συνεχώς αλλάζουν.

Ορίστε ένα παράδειγμα: μετά την πτώση της Γαλλίας, ο Χίτλερ έγινε υπέρμετρα δημοφιλής στη Γερμανία. Μετά ακολούθησε η στρατιωτική καταστροφή του Στάλινγκραντ και οι συνεχείς αεροπορικές επιδρομές, κι έτσι ο κόσμος ξεκίνησε να γίνεται κριτικός απέναντι στην εξουσία των Ναζί – αν και το να αντιταχθείς ανοιχτά στο καθεστώς έβαζε τη ζωή σου σε κίνδυνο. Όταν το σχέδιο δολοφονίας του Χίτλερ απέτυχε, έγινε ξανά δημοφιλής αλλά μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Εκεί τοποθετώ την αρχή της ιστορίας μου και αυτό σημαίνει ότι έπρεπε να ψάχνω διαρκώς τι συνέβη στο Βερολίνο σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Ευτυχώς, με το πέρασμα του χρόνου βρήκα καλές πηγές, ώστε να έχω πρόσβαση σε λεπτομερείς πληροφορίες. Μια ξεχωριστή πρόκληση ήταν να αναδημιουργήσω την περιορισμένη εικόνα που είχα για τα δρώντα πρόσωπα. Οι αναγνώστες μου ξέρουν ότι ο πόλεμος τελείωσε μέσα σε ένα χρόνο, αλλά ο γερμανικός πληθυσμός τότε δεν είχε αυτή τη βεβαιότητα.

Στοχεύατε από την αρχή να γράψετε μια τριλογία; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα μιας ιστορίας που ξεδιπλώνεται σε τρία βιβλία αντί για ένα;

Όταν έγραψα το πρώτο βιβλίο, τα σίκουελ ήταν ήδη μια επιλογή. Αλλά αρχικά είχα ένα διαφορετικό χρονολόγιο στο μυαλό μου – με το δεύτερο μυθιστόρημα να διαδραματίζεται το 1947 και το τρίτο γύρω στο 1950. Μετά την πρώτη επιτυχία, ο εκδότης μου με ώθησε να βρω ένα διαφορετικό μονοπάτι. Σκέφτηκε ότι μια δεύτερη ιστορία κατά τη διάρκεια του πολέμου θα ήταν καλή ιδέα. Έτσι συνέλαβα το concept για τις συνέχειες.

Το να λέω ιστορίες σε ένα πολύ μικρότερο χρονικό περιθώριο μου έδωσε τη δυνατότητα να μειώσω τη δράση. Οι περιγραφές του ιστορικού υπόβαθρου καταλαμβάνουν πολύ χώρο στο πρώτο βιβλίο. Πρέπει να «ιδρύσεις» έναν ολόκληρο καινούργιο κόσμο για τον αναγνώστη. Με τις ακόλουθες ιστορίες μπορούσα να απλώσω τις περιγραφές στα επόμενα βιβλία. Όταν συναντώ ενδιαφέροντα θέματα που δεν ταιριάζουν στο μυθιστόρημα που δουλεύω εκείνη την περίοδο, τα κρατώ στο μυαλό μου για κάτι μεταγενέστερο. Την ίδια ώρα έχω την ευκαιρία να δείξω πώς οι ήρωές μου εξελίχθηκαν μέσα στα χρόνια. Πιστεύω ότι ο Οπενχάιμερ αλλάζει αρκετά μέσα στην πολεμική περίοδο.

Τώρα είμαι στη διαδικασία συγγραφής του πέμπτου βιβλίου (με αυτόν πρωταγωνιστή). Συνεχίζει να πολεμά το έγκλημα σε περίοδο ειρήνης, αλλά έχει να αντλήσει πια από διαφορετικές εμπειρίες, εξελίσσεται. Η σειρά των βιβλίων μου θα είναι μια λεπτομερής απεικόνιση των ετών χάους μετά το 1944.

Τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη έχουν αυξήσει την επιρροή τους στους πολίτες. Ποια είναι η άποψή σας για αυτό το ανησυχητικό γεγονός και ποια θα μπορούσε να είναι η λύση;

Πιστεύω ότι η άνοδος των λαϊκιστικών κομμάτων είναι αποτέλεσμα των πολιτικών λιτότητας που επιβλήθηκαν μετά την οικονομική κρίση του 2008. Παράλληλα, τα κοινωνικά δίκτυα απέκτησαν μεγάλη σημασία και το ίντερνετ έγινε εργαλείο ριζοσπαστικοποίησης. Με αναρίθμητα bots και ψεύτικα προφίλ, οι λαϊκιστές είναι πανταχού παρόντες – και πετυχαίνουν να διαμορφώσουν την άποψη του κόσμου με τα κόλπα τους. Ακόμα και τα πιο εξωπραγματικά ψέματα πιστεύονται ως αλήθεια όταν αναπαράγονται κατ’ εξακολούθηση, φοβάμαι ότι αυτό είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης.

Στη Γερμανία, άνθρωποι με διαφορετικές πολιτικές απόψεις γρήγορα αποδοκιμάζονται ως Ναζί. Πιστεύω ότι αυτό το φαρισαϊκό αντανακλαστικό είναι ένα πρόβλημα. Η κατακραυγή μπορεί να είναι σημαντική, αλλά δεν αλλάζει τα μυαλά των ψηφοφόρων της ακροδεξιάς. Έχω πολλούς ακολούθους στο Facebook που ψηφίζουν το εθνικιστικό κόμμα AfD. Σε αντίθεση με άλλους συγγραφείς, αρνούμαι να τους διαγράψω από τη λίστα μου. Μπορεί να είναι εντελώς κουραστικό, αλλά πρέπει να συνεχίζεις να επικοινωνείς την άποψή σου – ειδικά σε ανθρώπους που δεν σε πιστεύουν. Η καλύτερή μου συμβουλή είναι να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους με διαφορετική άποψη με σεβασμό, και όχι να τους κάνουμε κήρυγμα.

Μπορούν τα ιστορικά αστυνομικά μυθιστορήματα να αλλάξουν την αντίληψη των αναγνωστών για σημαντικά ιστορικά γεγονότα; Έχει η λογοτεχνία αυτή τη δύναμη;

Είναι πιθανώς υπερβολικό να ζητάς από τη λογοτεχνία να αλλάξει την αντίληψη για ένα ιστορικό γεγονός. Αλλά αν μια ιστορία βασίζεται σε καλή έρευνα και είναι καλογραμμένη μπορεί σίγουρα να εμπλουτίσει τις γνώσεις του αναγνώστη. Και δεν σταματά εκεί. Ο συνδυασμός των λέξεων και της φαντασίας του αναγνώστη είναι πολύ δυνατός επίσης. Μπορεί να μεταφέρει το κοινό σε διαφορετικές πραγματικότητες. Παρά το γεγονός ότι μπορείς να λάβεις γνώση των γεγονότων από μη μυθοπλαστικά έργα, μόνο τα ιστορικά μυθιστορήματα έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν μια εντύπωση του πώς μπορεί να έμοιαζε η ζωή σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στην καλύτερη εκδοχή τους, οι ιστορίες αποκαλύπτουν συναισθηματικές αλήθειες και κάνουν τους αναγνώστες να ταυτίζονται.

Φανταστήκατε ποτέ την τριλογία σας στη μεγάλη οθόνη; Και ποιος ηθοποιός θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο του Οπενχάιμερ;

Αρχικά ήθελα να γράψω το πρώτο βιβλίο με κεντρικό ήρωα τον Οπενχάιμερ ως σενάριο, αλλά οι Γερμανοί παραγωγοί ταινιών ήταν αρκετά συντηρητικοί, έτσι θεώρησα ότι οι πιθανότητες να λάβει έγκριση ήταν λίγες. Φάνηκε η καλύτερη επιλογή να αναπτύξω την ιστορία σε μυθιστορηματική φόρμα. Σε έναν μεγάλο καμβά που θα ήταν δυνατό να εξηγήσεις το ιστορικό υπόβαθρο λεπτομερώς. Και αυτό ήταν πολύ σημαντικό στοιχείο για μένα. Το βιβλίο είχε επιτυχία στη γερμανική αγορά και σύντομα ορισμένοι παραγωγοί έδειξαν ενδιαφέρον. Η τριλογία Germania γίνεται αυτή την περίοδο τηλεοπτική σειρά λίγων επεισοδίων και είναι πιθανό να ακολουθήσουν και άλλες σεζόν, αλλά τα πράγματα είναι ακόμη ρευστά. Ένας διάσημος Γερμανός ηθοποιός θα παίξει τον Οπενχάιμερ, αλλά δυστυχώς είναι νωρίς ακόμη για να αποκαλύψω το όνομά του. Με την εμπειρία μου ως θεατρικός σκηνοθέτης γνωρίζω ότι ο κινηματογράφος είναι ένα πολύ διαφορετικό μέσο από τη λογοτεχνία. Και υπάρχουν πολύ πιθανοί τρόποι να ενσαρκωθεί ο Οπενχάιμερ. Τρεις εντελώς διαφορετικοί ηθοποιοί έπαιξαν τον Wallander του Henning Mankell – Rolf Lassgard, Krister Henriksson και Kenneth Branagh– και κατά τη γνώμη μου, κάθε μία από αυτές τις ερμηνείες λειτούργησε. Έτσι, είμαι ανοιχτός σε προτάσεις που αφορούν το κάστινγκ και δεν έχω συγκεκριμένες προτιμήσεις.

*Και τα τρία βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε μετάφραση του Βασίλη Τσαλή. Γνωρίστε τον Harald Gilbers από κοντά στη Θεσσαλονίκη, το Σάββατο 11 Μαΐου στις 21.00 στη 16η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (εγκαταστάσεις Helexpo, περίπτερο 14, αίθουσα Δον Κιχώτης)