Μήπως χρειάζονται ψυχολόγο και τα κατοικίδιά μας;

Πόσες φορές έχετε ευχηθεί να μπορούσατε να καταλάβετε τι ακριβώς σκέφτεται ή θέλει το κατοικίδιό σας, να μπορούσατε να μιλάτε την ίδια «γλώσσα»;

Η ψυχολογία των ζώων και ειδικά των κατοικίδιών μας, είναι όσο σημαντική όσο η δική μας. Το άγχος και ο φόβος είναι συναισθήματα που όχι μόνο καταλαβαίνουν, αλλά συναισθάνονται.

Και η ανάγκη για ψυχολόγο… δεν είναι μονάχα ανθρώπινη.

Μάλιστα, φινλανδική επιστημονική έρευνα διαπίστωσε ότι το 1/3 των «καλύτερων φίλων» μας εμφανίζει κάποιο άγχος ή φοβία. Επιπλέον, σχεδόν τα 3 στα 4 κατοικίδια σκυλιά εμφανίζουν κατά καιρούς κάποιου είδους προβληματική συμπεριφορά -ή τουλάχιστον αυτό κατανοούν οι κηδεμόνες τους.

Η 4η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Ζώων. Γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1931 σ’ ένα συνέδριο περιβαλλοντιστών στη Φλωρεντία, ως ένας τρόπος για την ευαισθητοποίηση κοινού και ειδικών για τα υπό εξαφάνιση ζώα. Από τότε, η γιορτή διευρύνθηκε και περιλαμβάνει όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου.

Η ημερομηνία συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που έχει αναγορευτεί από την Καθολική Εκκλησία ως προστάτης των ζώων και του περιβάλλοντος.

Με αφορμή την ημέρα, ο Χρήστος Καραγιάννης, συμπεριφοριολόγος κτηνίατρος, αναλύει στην Parallaxi όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την ψυχολογία των «καλύτερών μας φίλων».

Ο ίδιος εξηγεί τι ακριβώς είναι η συμπεριφοριστική κτηνιατρική και πότε οι κηδεμόνες οφείλουν να την επιλέγουν για τα κατοικίδιά τους:

«Στην κτηνιατρική όπως και στην ιατρική υπάρχουν ειδικότητες. Υπάρχουν γενικοί κτηνίατροι και ιατροί, αλλά υπάρχουν και ειδικοί κτηνίατροι που ασχολούνται μόνο με ένα συγκεκριμένο κομμάτι, όπως υπάρχει κτηνίατρος-φθαλμίατρος, κτηνίατρος-χειρουργός. Έτσι το αντίστοιχο κομμάτι της ψυχιατρικής – αν μπορούμε να το πούμε έτσι – των ανθρώπων είναι η συμπεριφοριστική κτηνιατρική. 

Σε αυτό το κομμάτι ασχολούμαστε με τα προβλήματα συμπεριφοράς των ζώων, τα οποία τις περισσότερες φορές έχουν κάποιο συναισθηματικό κίνητρο, δηλαδή κάποιο αρνητικό συναίσθημα. Ο σκύλος, η γάτα, ο παπαγάλος μπορεί να αγχώνεται, να φοβάται, να εκνευρίζεται, να πονάει, γιατί πολλές φορές μπορεί να συνυπάρχουν ιατρικά, ψυχολογικά, παθολογικά και σωματικά προβλήματα, τα οποία πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα για να δώσουμε μια λύση». 

Στην ερώτηση πότε κάποιος κηδεμόνας να απευθυνθεί σε κτηνίατρο- ψυχολόγο για το κατοικίδιό του, ο κ. Καραγιάννης απαντά: 

«Ο πρώτος άνθρωπος ο οποίος θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα του κατοικίδιου είναι ο κτηνίατρός του. Για παράδειγμα, όταν η γάτα τσακώνεται με μία άλλη γάτα, ή να ουρεί εκτός της άμμου, ο σκύλος δαγκώνει, διαλύει το σπίτι. Τότε, η πρώτη επαφή θα γίνει με τον κτηνίατρο, επειδή συνήθως η βάση είναι κάποιο παθολογικό πρόβλημα.

Οι εκπαιδευτές είναι επίσης πολύ καλοί, αλλά επειδή δεν είναι αναγνωρισμένο το επάγγελμα, πολλές φορές ο καθένας μπορεί να δηλώσει ό,τι θέλει. Συνήθως οι εκπαιδευτές βλέπουν πιο απλά προβλήματα και όχι πολύπλοκα. Το δύσκολο κομμάτι είναι ότι στα προβλήματα τα οποία συνυπάρχουν, υπάρχουν κάποια παθολογικά αίτια και η διάγνωση να είναι είναι πιο περίπλοκη. Πολλές φορές συνεργάζομαι με εκπαιδευτές, έτσι ώστε αν χρειαστεί να κάνουν κάποια πρακτικά πράγματα ή οι κηδεμόνες των κατοικιδίων να χρειάζονται βοήθεια. 

Δυστυχώς, επειδή τα ζώα δεν μιλάνε, δεν μπορούν να μας πούνε το πόνο τους, αυτό που οφείλουμε να δούμε είναι τη συμπεριφορά τους. Αν δούμε το σκύλο μας ή τη γάτα μας, να αλλάζει συμπεριφορά, σίγουρα πρέπει αμέσως όταν πάμε στον κτηνίατρο για να δούμε αν υπάρχει κάποιο παθολογικό πρόβλημα. Αν γενικά βλέπουμε το ζωάκι μας να έχει ασυνήθιστη συμπεριφορά, τότε αυτό πρέπει να μας προβληματίσει. Συνήθως οι άνθρωποι ψάχνουν βοήθεια, όταν κάτι επηρεάζει έντονα και τη δική τους ζωή». 

Ο ίδιος αναλύει τα πιο συχνά προβλήματα που εντοπίζονται σε σκύλους και γάτες και για τα οποία οι κηδεμόνες απευθύνονται σε ψυχολόγο: 

«Σε σκύλους, τα πιο συχνά προβλήματα είναι η επιθετική συμπεριφορά, δηλαδή να δαγκώνει τους ανθρώπους – γνωστούς και αγνώστους – καθώς και να δυσκολεύει τη συνύπαρξη με αυτούς. Ένα άλλο πρόβλημα είναι όταν ο σκύλος δυσκολεύεται να μείνει μόνος του στο σπίτι. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις ένας σκύλος μπορεί να είναι πολύ αγχωμένος, να μην θέλει να βγει από το σπίτι, να κυνηγάει την ουρά του ή να αυτοτραυματίζεται.

Από την άλλη, στις γάτες, η πιο συχνή συμπεριφορά είναι όταν δαγκώνονται μεταξύ τους και στην ίδια συχνότητα όταν οι γάτες δεν πάνε στην τουαλέτα τους, δεν πάνε στην αμμοδόχο τους, γίνουν και ουρούν κυρίως και σπανιότερο αφοδεύουν κάπου εκτός της αμμοδόχου μέσα στο σπίτι δηλαδή και εκεί αποτελεί πρόβλημα για τον άνθρωπο γιατί πολλές φορές για τη γάτα αυτό μπορεί να είναι απόλυτα φυσιολογικό αλλά να χαλάει τη σχέση της με τον άνθρωπο».

Ο κ. Καραγιάννης εξηγεί πως συχνά έρχεται αντιμέτωπος με… περίεργα περιστατικά:

«Το πιο πρόσφατο ήταν πριν από λίγες μέρες ήταν ένας σκύλος με άνοια, ο οποίος ξυπνούσε μέσα στο βράδυ και γάβγιζε.

Το πρωί κουραζόταν και κοιμόταν μέχρι το μεσημέρι, όταν έλειπαν οι κηδεμόνες του, οι οποίοι φυσικά ήταν καταρρακωμένοι, δεν μπορούσαν να κοιμηθούν ούτε να είναι λειτουργικοί λόγω του γαβγίσματος. Κάτι τέτοιο μπορεί να επηρεάσει πάρα πολύ την ψυχολογία του ανθρώπου. Καταλάβαμε τελικά ότι ο σκύλος γάβγιζε επειδή πονούσε. Το ζωάκι είχε αρθρίτιδα που τον ενοχλούσε όταν γύριζε πλευρό το βράδυ και γι αυτό ξυπνούσε και δεν μπορούσε να κοιμηθεί». 

«Η ψυχολογία μας επηρεάζει τα ζώα, αλλά κυρίως για τις δικές τους αλλαγές, ευθύνεται η συμπεριφορά μας προς αυτά», εξηγεί ο ίδιος: 

«Σίγουρα η ψυχολογία μας επηρεάζει τα ζώα. Αλλά δεν είναι τόσο η ψυχολογία μας, όσο η συμπεριφορά μας, η οποία αλλάζει βάση της… ψυχολογία μας. Δηλαδή αν ένας σκύλος ή μια γάτα ζει σε ένα σπίτι στο οποίο οι άνθρωποι τσακώνονται, φωνάζουν, τότε αυτό μπορεί να επηρεάσει και την ψυχολογία του. Ο σκύλος και η γάτα δεν θα καταλάβει εύκολα αν είσαι στεναχωρημένος μία μέρα και θα έρθει να σε παρηγορήσει για να σου πάρει το “βάρος”. Τουλάχιστον όχι σε μεγάλο βαθμό. 

Υπάρχουν ωστόσο πολλά ζώα, που το άγχος και ο φόβος είναι χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, τα οποία διαμορφώνονται βάσει του περιβάλλοντος και γονιδίων. Σίγουρα δηλαδή, υπάρχουν και ζώα τα οποία γεννιούνται, σε μεγάλο βαθμό με μια προδιάθεση να είναι πιο ευαίσθητα, να αγχωθούν και να φοβηθούν περισσότερο, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν και περιπτώσεις όπως αυτές που αναφέραμε που κάτι τέτοιο γίνεται κατά τη διάρκεια της ζωής του, βάσει της ανθρώπινης συμπεριφοράς». 

Με τις ολοένα και συχνότερες εμφανίσεις λύκων, αλεπούδων και αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές, οι κηδεμόνες των  κατοικιδίων μπορούν να προσέχουν τα εξής, σύμφωνα με τον κ. Καραγιάννη: 

«Το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε εκείνη τη στιγμή είναι να απειλήσουμε το ζώο με επιθετική συμπεριφορά. Πολλοί άνθρωποι το κάνουν και μπορεί ναι μεν να τα καταφέρουν και να κάνει πίσω το ζώο, αλλά υπάρχει ρίσκο σε κάτι τέτοιο.

Αν υποψιαστούμε ότι ένα ζώο μπορεί να μην είναι φιλικό και μπορεί να επιτεθεί σε εμάς και το κατοικίδιο μας, πρέπει να αποφύγουμε την οπτική επαφή, αλλά να μην γυρίσουμε την πλάτη μας τελείως για να σιγουρευτούμε ότι δεν θα έρθει κατά πάνω μας. Με αυτόν τον τρόπο, σιγά σιγά να απομακρυνθούμε με αργές κινήσεις από την περιοχή του, γιατί η γρήγορη κίνηση μπορεί να αυξήσει ακόμη περισσότερο την υπερένταση του ζώου και να ορμήσει προς τα πάνω μας». 

Κλείνοντας, ο κ. Καραγιάννης τονίζει ότι όπως και στους ανθρώπους, έτσι και στα κατοικίδια, η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με την σωματική: 

«Η ψυχική υγεία των ζώων μετράει όσο των ανθρώπων. Και αυτά, όπως κι εμείς, δεν θέλουν να ταλαιπωριούνται και να αγχώνονται και εμείς, οι άνθρωποι, είμαστε υπεύθυνοι να διαμορφώσουμε τις κατάλληλες συνθήκες για να ξέρουμε ότι θα είναι καλά. Να ξέρουμε τι να κάνουμε έτσι ώστε να μην αγχώνονται και να μη φοβούνται για να ζήσουν μία καλή ζωή».