Όταν η πορνογραφία γίνεται εθισμός: Πόσο επικίνδυνο είναι για τους εφήβους; – Αναλύει ο Θάνος Ασκητής

H πορνογραφία υπάρχει για πολλές δεκαετίες στις ζωές μας, είτε μέσα από περιοδικά με γυμνές γυναίκες που έκρυβαν οι έφηβοι κάτω από το στρώμα του κρεβατιού, είτε στο πίσω δωμάτιο του βίντεο κλαμπ που άνδρες και γυναίκες έμπαιναν δειλά για να διαλέξουν ανάμεσα σε μία σειρά από «ροζ» βιντεοκασέτες, είτε ακόμα και στα «μνημεία της αμαρτίας», τα γνωστά πορνό σινεμά, κατά τη δεκαετία του ’90.

Η ψηφιακή εποχή έχει αλλάξει ριζικά πολλές πτυχές της ζωής μας, με την πορνογραφία να μην αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Τα «απαγορευμένα» site έχουν καθιερωθεί ως τη νούμερο ένα μορφή της μοναχικής ηδονής και ταυτόχρονα η ψηφιακή πορνογραφία έχει αλλάξει άρδην τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε το σεξ.

Έχουμε πλέον στα χέρια μας μία τεράστια γκάμα από «ροζ» ταινίες που μπορούμε να δούμε με ένα κλικ στο κινητό μας, τόσο εύκολα, απρόσωπα και άμεσα. Η βιομηχανία του πορνό έχει αποκτήσει μία εντελώς διαφορετική μορφή, με την μεγάλη επανάσταση να γίνεται με την εμφάνιση του Only Fans, τα webcam κορίτσια και το streaming, με συνδρομητές να πληρώνουν για να καταναλώσουν περιεχόμενο, από φωτογραφίες, βίντεο μέχρι και live μεταδόσεις από τους αγαπημένους τους επαγγελματίες, αλλά και ερασιτέχνες. Μάλιστα, το σύνολο των εγγεγραμμένων χρηστών του Only Fans, αυξήθηκε κατά 28% κατά τη διάρκεια του 2023 και ανέρχεται πλέον σε 305 εκατομμύρια.

Ταυτόχρονα, η υπερβολική και τόσο εύκολη έκθεση σε πορνογραφικό υλικό, έχει διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε το σεξ, το οποίο για πολλούς, έχει πάψει πια να αποτελεί την πιο οικεία μορφή σύνδεσης δύο ανθρώπων και έχει καταστεί ως μία σαρκική απόλαυση, στην εποχή του casual dating και του hookup culture.

Και ενώ η βιομηχανία του πορνό έχει συμβάλει σημαντικά τα τελευταία χρόνια στην απενοχοποίηση της σεξουαλικότητας και στη διάλυση των κοινωνικών στερεοτύπων σε παγκόσμιο επίπεδο, ταυτόχρονα υπάρχουν και πολλές αρνητικές επιπτώσεις για τις οποίες γίνεται λόγος, με τον κυριότερο από αυτούς τον εθισμό στην πορνογραφία και τους κινδύνους που κρύβει για την ψυχολογική, κοινωνική και σεξουαλική ζωή του ατόμου.

Πότε το πορνό μετατρέπεται σε εθισμό

Η φράση «εθισμός στην πορνογραφία» δεν είναι καινούργια, αλλά πρωτοεμφανίστηκε κατά τη δεκαετία του 1970 στις ΗΠΑ από το συντηρητικό χριστιανικό πουριτανικό κίνημα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Deutsche Welle, οι ηγέτες της ιδεολογικής αυτής τάσης πίστευαν ότι η πορνογραφία απειλούσε την «καθαρότητα του γάμου».

Σήμερα, όταν μιλάμε για εθισμό στην πορνογραφία, κάνουμε λόγο για την ανεξέλεγκτη επιθυμία ενός ατόμου να παρακολουθήσει πορνό, ένα παγκόσμιο φαινόμενο πλέον, που εντείνεται με την ευρεία πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω των προσωπικών υπολογιστών και τηλεφώνων.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, το Ηνωμένο Βασίλειο κατατάσσεται στη δεύτερη θέση παγκοσμίως σε ό,τι αφορά τη συχνότητα αναζήτησης πορνογραφικού περιεχομένου, με μέσο όρο 16.600.000 αναζητήσεις κάθε μήνα. Επιπλέον, 9 στους 10 ενήλικες παραδέχονται ότι καταναλώνουν τέτοιου είδους περιεχόμενο, ενώ οι νεότερες ηλικιακές ομάδες φαίνεται να καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά θέασης, φτάνοντας ακόμη και τις 12 ώρες παρακολούθησης εβδομαδιαίως.

Ο Θάνος Ασκητής, Διευθυντής του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, αναλύει στην Parallaxi πότε η παρακολούθηση πορνογραφίας γίνεται προβληματική και μετατρέπεται σε εθισμό, καθώς και το πόσο επικίνδυνος μπορεί να γίνει: 

«Η πορνογραφία μέσα από το βίντεο είναι επιλογή κάθε άνδρα που στην ενήλικη ζωή του μπορεί να αυτοϊκανοποιείται και να απολαμβάνει τον εαυτό του όπως εκείνος το προσδιορίζει. Εάν όμως είναι μια συστηματική ανάγκη του άνδρα να αυτοϊκανοποιείται μέσα από τη χρήση πορνό τότε χάνει την πραγματικότητα της σεξουαλικής του ζωής. Η σεξουαλική ζωή στον ενήλικα είναι πάντα η διεκδίκηση ενός ζωντανού συντρόφου. Το ζευγάρι μπορεί να δει μια πορνογραφική ταινία μαζί με την αίσθηση ότι μπορεί να διεγερθούν περισσότερο παρακολουθώντας οπτικά και ακουστικά ρόλους της σεξουαλικής μας συμπεριφοράς. Από εκεί και μετά όμως όταν ένας άνδρας εθίζεται στο να αυνανίζεται, εστιάζει σε μια εικόνα που παίζει μια γυναίκα που προκαλεί το κοινό αίσθημα της απόλυτης ικανοποίησης και έτσι συγκρίνει τον εαυτό του με τον άνδρα της ταινίας τότε αυτόματα ενώ παίρνει ικανοποίηση αρχίζει να βυθίζεται στο αίσθημα της μειονεξίας.

Πολλές φορές ο άνδρας -και ειδικά στις νεότερες ηλικίες- κάνει σύγκριση του δικού του πέους με το πέος του πρωταγωνιστή της ταινίας. Οι σκηνές είναι προσεχτικά επιλεγμένες αλλά και οι οπτικές λήψεις είναι έτσι τοποθετημένες ώστε να φαίνεται μέσα στην ταινία πολύ μεγαλύτερο το μέγεθος του πέους του άνδρα πρωταγωνιστή. Η δε γυναίκα πρωταγωνίστρια είναι μια γυναίκα η οποία πληρώνεται για να προσφέρει ηδονή, να αποτυπωθεί αυτή η ηδονή στον φακό και να εστιάσει στο πώς απόλυτα και σημαντικά εκφράζει τον οργασμό της μία ή και περισσότερες φορές, με έναν τρόπο ιδιαίτερα ηχητικό, σημαντικά προκλητικό δίνοντας την αίσθηση ότι απολαμβάνει στο απόλυτο μέγεθος της ηδονής την ικανοποίηση της.

Όλο αυτό στην πραγματικότητα είναι ένα επιτηδευμένο σενάριο μιας πρόκλησης του ανθρώπου που παρακολουθεί την ταινία. Έτσι λοιπόν, η πορνογραφία έχει νόημα στη ζωή ενός άνδρα όταν θέλει να τονωθεί και να ικανοποιηθεί. Είναι λάθος μήνυμα να γίνεται συστηματική χρήση. Είναι πολύ καθοριστικό με την σύντροφο του, όσο έχουν ζωντανή σεξουαλική ζωή να χρησιμοποιούν για σεξουαλικό ερεθισμό μια πορνογραφική ταινία, με τη σύντροφο όμως που διατηρούν παράλληλα σεξουαλική ζωή. Είναι τελείως λάθος μέσα στον εθισμό να χρησιμοποιεί τη σεξουαλική του εικόνα αυνανιζόμενος». 

Ο Δρ. Ασκητής εξηγεί τι μπορεί να κάνει κάποιος όταν συνειδητοποιήσει ότι είναι εθισμένος στην πορνογραφία: 

«Όταν καταλάβω λοιπόν ότι το πορνό μού γίνεται εμμονή ιδέα ή πολλές φορές το σκέφτομαι ακόμη πηγαίνοντας στο σπίτι μου, ότι θα πάω σπίτι θα ανοίξω το πορνό και θα αυνανιστώ τότε, ναι, πρέπει να σκεφτώ ότι χρειάζομαι κάποιον ειδικό. Αυτός ο ειδικός, ουσιαστικά, θα μου δείξει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να απομακρυνθώ από την παρακολούθηση πορνογραφίας, να ελέγξω την συστηματική χρήση και να καταλάβω ότι η πορνογραφία μου κλέβει την παράσταση της ζωντανής σεξουαλικής ζωής.

Αν ένας άνδρας αυνανίζεται με χρήση πορνό και μένει μόνο σε αυτό τότε έχει χάσει τον εαυτό του, δεν μπορεί να αισθανθεί τίποτα, οδηγείται στην κατάθλιψη και στην απομόνωση γίνεται αρκετά εριστικός και επιθετικός στη συμπεριφορά του και συνειδητοποιεί νιώθοντας όλο και πιο μειονεκτικά ότι δεν μπορεί να γοητεύσει έναν άνθρωπο στη ζωή του. Άρα λοιπόν ο ειδικός όλα αυτά θα τα δει, θα τα συζητήσει με αυτόν που πραγματικά συνειδητοποιημένα πηγαίνει για να βγει από τον φαύλο κύκλο του εθισμού στην πορνογραφία, να καταλάβει ότι η επόμενη ημέρα της ζωής του είναι η ζωντανή εικόνα ενός ανθρώπου που θα θέλει να τον απολαύσει και μαζί να ζήσουν έντονες σεξουαλικές και ερωτικές στιγμές». 

Ο Δρ. Ασκητής τονίζει ότι η συστηματική παρακολούθηση της πορνογραφίας μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές δυσλειτουργίες στη σεξουαλική ζωή του ανθρώπου:  

«Ο άνδρας ο οποίος έχει εθιστεί στην πορνογραφία δεν μπορεί εύκολα να λειτουργήσει σε μια σεξουαλική επαφή με γυναίκα. Και αυτό γιατί είτε έχει μάθει να ικανοποιείται μόνος του -ο εγκέφαλος του έχει εγγραφές ανταμοιβής του οργανισμού μέσα μας και με βάση το συγκεκριμένο τρόπο που αυτός ικανοποιείται- και σιγά σιγά μπορεί να αρχίζει να εμφανίζει προβλήματα σεξουαλικής συμπεριφοράς, δηλαδή αυτό που ονομάζουμε σεξουαλικές δυσλειτουργίες.

Η πρώτη δυσλειτουργία είναι η ανεσταλμένη ή η πρόωρη εκσπερμάτιση, δηλαδή η εκσπερμάτιση στα δύο άκρα της. Μπορεί να είναι ανεσταλμένη να μην μπορεί δηλαδή να τελειώσει ή να είναι πολύ πρόωρη. Αυτά προκαλούνται πίσω από το χρόνο ελέγχου που ο ίδιος πια χάνει μέσα από την ανάγκη να ικανοποιείται επιθετικά και εμμονικά με το πορνογραφικό υλικό. 

Δευτερογενώς μπορεί να αρχίσει να αμφιβάλλει και για την ποιότητα της στύση του γιατί γίνεται παρατηρητής των γεννητικών του οργάνων του, να φοβάται ότι δεν θα λειτουργήσει αν βρεθεί ζωντανά με μια σχέση, με μια γυναίκα, με κάποια σύντροφο που αυτός επιθυμεί κι έτσι θα μπει σε μια αυτοαμφισβήτηση της σεξουαλικότητας του.

Το τρίτο και σημαντικό πρέπει να πούμε ότι αυτά όλα έρχονται γιατί ο άνδρας που παρακολουθεί συστηματικά πορνό γίνεται δειλός, γίνεται κλειστός, δεν διεκδικεί στο φλερτ, φοβάται ότι θα αποτύχει, αισθάνεται ότι θα τον απορρίψει η σύντροφός του. Όλα αυτά, λίγο ή πολύ τα κτίζει η συστηματική του σχέση με την πορνογραφία. Για αυτό και ξαναλέμε ότι η πορνογραφία είναι αρνητικό μήνυμα όταν έχει συστηματικό, εμμονικό και καταναγκαστικό χαρακτήρα και προϋποθέτει ικανοποίηση μόνο μέσα από αυτή την εικόνα».

Παράλληλα, ο Δρ. Ασκητής επισημαίνει τις διαφορές που υπάρχουν στον τρόπο που παρακολουθούν πορνογραφία ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα:

«Ο άνδρας που χρησιμοποιεί την πορνογραφία ζητάει τον γρήγορο ερεθισμό και τη γρήγορη κορύφωση. Η ικανότητά του να φαντασιώνεται και να εκφραστεί ρομαντικά και συναισθηματικά περιορίζεται πάρα πολύ. Δημιουργεί μια επιθετική συμπεριφορά απέναντι στα δικά του γεννητικά όργανα με σκοπό μόνον την ικανοποίηση και τον οργασμό. Δεν βιώνει τίποτα, δεν αισθάνεται, δεν εκφράζεται.

Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι η γυναίκα δεν είναι τόσο φιλική απέναντι στην πορνογραφία. Μπορεί να την χρησιμοποιήσει μέσα στον γάμο αν δεν ικανοποιείται σεξουαλικά από το σύντροφό της. Σπάνια θα δούμε μια γυναίκα να γυρνάει μόνη της στο σπίτι και να αυνανίζεται. Χρησιμοποιεί την πορνογραφία μέσα σε μια περίοδο που έχει φύγει από μια σχέση και είναι πιθανά σε μια καταθλιπτική φάση αναζητώντας την απόλαυση και την ικανοποίηση φοβούμενη να ξαναβιώσει σεξουαλικό ρόλο με ένα σύντροφο, απομονωμένη από τον εαυτό της, άρα πηγαίνει εκεί στην πορνογραφία.

Δύο χαρακτηριστικά διαφοροποιούν τον άνδρα από τη γυναίκα: Ο άνδρας χρησιμοποιεί την πορνογραφία επιθετικά, παρορμητικά, για να αυτοϊκανοποιηθεί. Η γυναίκα την χρησιμοποιεί ως ανάγκη επιβεβαίωσης σε μια περίοδο καταθλιπτικής φάσης και μετά από μία απόρριψη από μια σχέση που τη ματαίωσε ψυχολογικά και ερωτικά». 

Πορνογραφία και εφηβεία: Ένας επικίνδυνος συνδυασμός

Λόγω της άμεσης πρόσβασης στο διαδίκτυο, οι έφηβοι από μικρή ηλικία πλέον, είναι εξοικειωμένοι με τον κόσμο της πορνογραφίας. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, το 56% των αγοριών και το 40% των κοριτσιών έχουν δει πορνό στο διαδίκτυο πριν την ηλικία των 16 ετών. Ακόμα, 9 στα 10 αγόρια και 6 στα 10 κορίτσια έχουν εκτεθεί  σε πορνογραφικό υλικό, πριν την ηλικία των 18.

Σύμφωνα με την εταιρεία λογισμικού διαδικτυακής ασφάλειας Symantec, που αξιολόγησε 3,5 εκατομμύρια αναζητήσεις χρηστών μέσω του συστήματος γονικού ελέγχου Onlinefamily.Norton, πρώτη θέση στις αναζητήσεις των παιδιών κατέχει το Youtube, το Google και το Facebook τη δεύτερη και τρίτη αντίστοιχα, ενώ στην τέταρτη θέση βρίσκεται το Sex. Στη λίστα των «Top 100 αναζητήσεων» περιλαμβάνονται επίσης οι όροι «Porn» στη θέση 6, «Boobs» στη θέση 28, «Naked Girls» στη θέση 86 και «XXX» στη θέση 93.

Η έκθεση στην πορνογραφία σε τόσο μικρές ηλικίες, έχει σημαντικές επιπτώσεις στα παιδιά που το καταναλώνουν, όπως είναι ο μιμητισμός στις εικόνες που εκτίθενται, μαθαίνοντας τους λάθους τρόπους της σεξουαλικής πράξης. Η έκθεση σε hardcore πορνογραφικό υλικό, προωθεί επίσης τη βία στις νεότερες ηλικίες, όχι μόνο στο κομμάτι της σεξουαλικής ζωής, αλλά και στην πραγματική ζωή, ειδικότερα από τους άντρες στις γυναίκες, καθώς μαθαίνουν να τις βλέπουν ως ένα «κομμάτι κρέας», ένα «αντικείμενο» για να ικανοποιήσουν τις σεξουαλικές τους ανάγκες και τίποτα παραπάνω από αυτό. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη του Επιτρόπου Παιδιών της Αγγλίας, το 47% των νέων ηλικίας 18-21 ετών έχουν βιώσει βία κατά τη διάρκεια του σεξ. Τα κορίτσια πολύ συχνότερα από τα αγόρια. Το 42% των ερωτηθέντων πιστεύει μάλιστα ότι αυτό αρέσει στα κορίτσια.

Ο Δρ. Ασκητής εξηγεί τους κινδύνους και τις επιπτώσεις που έχει στη ζωή των ανηλίκων η παρακολούθηση πορνογραφίας από τόσο μικρή ηλικία: 

«Για τους εφήβους μέχρι τα 15 χρόνια πρέπει να κρατάμε το πορνογραφικό υλικό «κλειδωμένο» από τη ζωή του. Μετά τα 16 όμως, ο έφηβος μπορεί να χρησιμοποιήσει αν το επιθυμεί οποιαδήποτε τέτοια εικονική πραγματικότητα, έχοντας όμως πάντα στο νου, ότι η ταινία είναι μία βιντεοσκοπημένη σεξουαλική επαφή που γίνεται από μια γυναίκα ηθοποιό και από έναν άνδρα ο οποίος έχει πληρωθεί για να της προσφέρει τη μέγιστη απόλαυση προς όφελος του ανθρώπου-θεατή. Γιατί αυτό πρέπει να το πούμε ότι είναι μια ηδονοβλεψία που μπορεί να γίνει εθιστική, κατασκευαστική, εμμονική και μονοσήμαντη χωρίς να υπάρχει σεξουαλική ζωή».

«Δεν πρέπει να δίνουμε ποτέ πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό στα παιδιά που μπαίνουν στην εφηβεία μέχρι τα 15 τους χρόνια», τονίζει ο Δρ. Ασκητής:

«Γιατί ο έφηβος ξεκινώντας να ερωτεύεται, στο πρώτο στάδιο δηλαδή της αναζήτησης του είναι το ονειρικό, ερωτικό στοιχείο, αυτό που το λέμε στη δική μας τη γλώσσα, η εξιδανίκευση. Η πορνοταινία, σκληρή και απόλυτη, αφοπλιστικά έντονη, δίνει εικόνες σε ένα παιδί που δεν μπορεί καλά καλά να διαχειριστεί.

Πολλές φορές αισθάνεται την βία της ταινίας. Βλέπει το αίσθημα ότι το ανδρικό και γυναικείο σώμα ξεφτιλίζεται πίσω από την ανάγκη του ζώου. Ο έφηβος λοιπόν πρέπει να κτίσει ονειρικά την ερωτική του αναζήτηση, να ταυτιστεί με την πρόκληση της επιθυμίας και να φτιάξει ένα σενάριο που το ρομαντικό στοιχείο με συναισθηματική ένταση σκιαγραφεί το χρώμα του ερωτισμού και της σεξουαλικότητας μέχρι να μπει στην πλήρη εφηβεία από τα 16 χρόνια που η σεξουαλική παρόρμηση στον εγκέφαλο του κυριαρχεί πολύ πιο έντονα και άμεσα.

Άρα λοιπόν, το ονειρικό στάδιο, το ερωτικό στάδιο που ο έφηβος από τα 10-11 έτη μέχρι τα 15 βιώνει με έντονα αισθήματα ακόμη και με μελαγχολική διάθεση εξιδανικεύοντας το ερωτικό του μοντέλο, υποκειμενοποιώντας τον έρωτά του από έναν άνθρωπο που μπορεί να είναι ο δάσκαλός του, μπορεί να είναι ένας μεγαλύτερος που τον θαυμάζει και δεν βλέπει τόσο το σεξουαλικό όσο το ερωτικό, αν του προσδιορίσουμε το έντονο σεξουαλικό στοιχείο του γκρεμίζουμε το ερωτικό-ρομαντικό, δεν το βιώνει ως μια περίοδο αναζήτησης του ιδανικού αλλά γρήγορα αυξάνεται η επιθετικότητα, η σεξουαλική βία και η πρόκληση των αισθήσεων εστιασμένων στα γεννητικά όργανα».

*Δωρεάν συμβουλευτική γραμμή: 2107 79 79 79