Ο Στέφανος θα σε κάνει να κολλήσεις με την φυσική

Αν έπρεπε να διαλέξω στο σχολείο, ένα μάθημα για να κάνω κοπάνα, τότε η καθηγήτρια της φυσικής θα ήταν σίγουρα εκείνη που θα χαιρετούσα έξω από το παράθυρο της τάξης μου. Δεν μπορώ να πω, πως δεν άντεχα το συγκεκριμένο μάθημα, απλώς δεν ήταν σίγουρα ένα από τα αγαπημένα μου.

Ποτέ δεν πίστευα, πως θα υπάρξει κάποιος άνθρωπος που θα με κάνει να δω την συγκεκριμένη επιστήμη κάπως διαφορετικά, ίσως λίγο πιο σφαιρικά και τελικά να με κάνει να κολλήσω με τα βίντεο του. Αυτός είναι ο δημιουργός του καναλιού, «Καθημερινή Φυσική», ο Στέφανος Βαμβάκος.

Η συζήτηση μας ξεκίνησε λίγο αναγνωριστικά. Αν ζητήσεις από τον Στέφανο να πει δύο λόγια για τον εαυτό του θα σου απαντήσει πως είναι ένα πτωχό πλην τίμιο παιδί από την επαρχία, που προσπαθεί να βρει το νόημα της ύπαρξής του σε έναν σκληρό, αχανή και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Ιωάννινα. Σπούδασε στο Φυσικό της Πάτρας και όταν τελείωσε (μόλις μία επταετία μετά – είχαν γίνει δρόμοι, θα συμπληρώσει ο ίδιος), επέστρεψε πάλι στην πόλη του. Ξεκίνησε ένα μεταπτυχιακό στην Πληροφορική, το οποίο δεν τελείωσε ποτέ. Στη συνέχεια δούλεψε ως καθηγητής και το 2015 ξεκίνησε διστακτικά το κανάλι της «Καθημερινής Φυσικής». Τα τελευταίο δύο χρόνια δουλεύει ως ελεύθερος επαγγελματίας και αναλαμβάνει τη δημιουργία εκπαιδευτικού και διαφημιστικού υλικού, κυρίως για το ίντερνετ.

«Δεν επιλέγεις εσύ τη φυσική. Η φυσική επιλέγει εσένα. Πέρα από την πλάκα, αν και μου άρεσε το μάθημα στο σχολείο δεν ήταν το όνειρο μου να γίνω Φυσικός, αλλά να ασχοληθώ με τον ευρύτερο κλάδο των υπολογιστών. Η μοίρα τα έφερε έτσι και δεν κατάφερα να μπω στη σχολή που ήθελα.

Υποθέτω πως μεγάλο ρόλο σε αυτό έπαιξε ο καθηγητής φυσικής στο φροντιστήριο που πήγαινα στην τρίτη Λυκείου. Μέχρι να μπω στη σχολή, δεν είχα ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις θετικές επιστήμες. Για παράδειγμα δεν είχα αγγίξει ποτέ βιβλίο εκλαϊκευμένης φυσικής. Την αγάπησα στην πορεία για τον ορθολογικό τρόπο σκέψης που μου ανέπτυξε και όταν είδα ότι μπορεί να εξηγήσει μια πληθώρα φαινομένων που συναντούσα στην καθημερινότητά μου.»

Στη συνέχεια ο Στέφανος μου αναφέρει πως για την συνολική δημιουργία ενός βίντεο χρειάζονται συνήθως 100-130 ώρες. Αυτό βέβαια εξαρτάται από τη δυσκολία του θέματος και τη διάρκεια του βίντεο. Αναφορικά με το ποιες πηγές εμπιστεύεται για την επιστημονική προσέγγιση των θεμάτων του επισημαίνει πως συνήθως θα έχει ή θα αγοράσει 1-2 σχετικά βιβλία. Αν θέλει να θυμηθεί κάποιον τύπο ή κάτι παρόμοιο θα ξεσκονίσει τα βιβλία της σχολής. Όμως από εκεί και πέρα υπάρχει το άπειρο υλικό του διαδικτύου.

«Παρακολουθώ βίντεο με ομιλίες και διαλέξεις στο YouTube, βίντεο εκλαϊκευμένης επιστήμης, άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά ή από επιστήμονες που γνωρίζω και εκτιμώ και πολλά άλλα. Οποιαδήποτε πληροφορία, από όπου και αν προέρχεται, προσπαθήσω να τη διασταυρώσω με δύο με τρεις πηγές ακόμα. Όταν κάτι ακούγεται πολύ εντυπωσιακό για να είναι αληθινό, συνήθως δεν είναι. Οπότε, αν μου αρέσει και θέλω να το εντάξω σε κάποιο βίντεο, πρέπει να σκεφτώ προσεκτικά πώς θα το εκφράσω.»

Μιλώντας για την Φυσική ως μάθημα, για τους λόγους που αρκετοί μαθητές δεν τους αρέσει και για την παρουσίαση δικών του βίντεο στις σχολικές αίθουσες, ο Στέφανος αναφέρει πως πάντα υπάρχουν μαθητές που θα μισήσουν ή θα αγαπήσουν ένα μάθημα και αυτό σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τον άνθρωπο που το διδάσκει.

«Ο καθηγητής δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, μόνο αναμεταδότης πληροφοριών. Οφείλει να παιδαγωγεί και να εμπνέει. Έχω την αίσθηση πως το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι ακριβώς προσανατολισμένο προς αυτή την κατεύθυνση.

Εν πάση περιπτώσει, σίγουρα ο τρόπος παρουσίασης παίζει ρόλο. Μην ξεχνάμε ότι ο βασικός σκοπός των συγκεκριμένων βίντεο είναι η ψυχαγωγία. Η μάθηση μέσω αυτής γίνεται σε δευτερεύοντα χρόνο. Αν καταφέρω να κάνω τον θεατή να συγκρατήσει δύο βασικά πράγματα ή να του εξάψω την περιέργεια για να μάθει περισσότερα, μέσα από περαιτέρω ψάξιμο ή αγοράζοντας κάποιο σχετικό βιβλίο, είναι επιτυχία.

Τέλος, μπορώ να σου πω ότι τα βίντεο χρησιμοποιούνται σίγουρα μέσα σε σχολικές αίθουσες από τις πολλές φωτογραφίες που μου στέλνουν ενίοτε οι μαθητές! Δυστυχώς δεν έχω εικόνα πόσο καλά λειτουργεί αυτό και τι αποτέλεσμα έχει, νομίζω θα πρέπει να βρεθώ incognito σε ένα μάθημα για να βγάλω συμπεράσματα. Αν καμιά φορά δείτε έναν τύπο με σκούρα γυαλιά, καπέλο και εφημερίδα σε μια γωνιά της αίθουσάς σας… Δε θα είμαι εγώ.»

«Έχω διδάξει, όχι βέβαια σε σχολική τάξη. Δε θα το ήθελα, τουλάχιστον σ’ αυτή τη φάση. Πρώτον, δεν ξέρω πόσο κατέχω το παιδαγωγικό κομμάτι. Δεύτερον, το βρίσκω αφόρητα περιοριστικό. Στο κανάλι μπορώ να καταπιαστώ με ό,τι θέλω, με όποιον τρόπο θεωρώ καταλληλότερο ή με ότι μου κάνει κέφι εκείνη την περίοδο. Όταν οφείλεις να βγάλεις μια συγκεκριμένη ύλη τα περιθώρια στενεύουν αρκετά.

Σε τελική ανάλυση, μέσα από τα βίντεο καλύπτω σε πρώτη βάση τη δική μου ανάγκη για επικοινωνία: Μοιράζομαι με τον υπόλοιπο κόσμο πράγματα που βρίσκω ενδιαφέροντα. Ωστόσο, δεν μπορώ να παραβλέψω το γεγονός ότι υπάρχουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι κάνουν φανταστική δουλειά ακόμα και με τα ελάχιστα εργαλεία που τους παρέχει το δημόσιο σύστημα και τους θαυμάζω πραγματικά!»

Αναφορικά με την πιο δυνατή του στιγμή, μέχρι στιγμής, ο Στέφανος εκμυστηρεύεται πως το μεγαλύτερο σοκ ήταν η πρώτη φορά που έδωσε ομιλία σε κοινό, στο Athens Science Festival του 2018. Ήταν η πρώτη φορά που είδε ζωντανά ένα μέρος του κόσμου που βρίσκεται πίσω από τα νούμερα των συνδρομητών και συνειδητοποίησε τη μεγάλη απήχηση που έχει το κανάλι. 

«Νομίζω πως η έρευνα δεν είναι για μένα. Σαν υπερκινητικός βάτραχος που έχει καταναλώσει υπέρογκες ποσότητες καφεΐνης, το ενδιαφέρον μου πηδάει ασταμάτητα από το ένα αντικείμενο στο άλλο. Δε θα μπορούσα να αφιερώσω όλη μου τη ζωή σε έναν μοναδικό τομέα. Καταλαβαίνω βέβαια πως δε θα καταφέρω ποτέ να αποκτήσω την εις βάθος κατανόηση κάποιου εξειδικευμένου επιστήμονα, αλλά είμαι εντάξει με αυτό. Προσπαθώ να αποκτήσω μια διαισθητική αντίληψη για την επιστήμη. Μολαταύτα, αν έπρεπε οπωσδήποτε να επιλέξω κάτι, πολύ θα ήθελα να μάθω τι συμβαίνει στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας ή ποια ερμηνεία της κβαντομηχανικής πλησιάζει περισσότερο στην πραγματικότητα.»

Στην ερώτηση αν είχε προσδοκίες όταν άνοιξε το κανάλι ή αν το έκανε καθαρά για τον εαυτό του, ο ίδιος θα σου απαντήσει πως είναι πολύ εύκολο να πέσεις στην παγίδα του «outsider».

«Το βλέπω συνεχώς. Οι άνθρωποι λατρεύουν την ιστορία του ανώνυμου, ταπεινού, εργατικού, αυτοδημιούργητου καλλιτέχνη που ξεκίνησε από το τίποτα με μοναδικό κίνητρο την αγάπη για την τέχνη του και κέρδισε την καταξίωση και την αναγνώριση του κόσμου. Νομίζω πως πολλοί την αναπαράγουν χωρίς να είναι απαραίτητα η αλήθεια – απλά επειδή αυτό περιμένει να ακούσει ο κόσμος. Τι θα σήμαινε άραγε να το έκανα καθαρά για τον εαυτό μου; Τότε δε θα δημοσίευα τα βίντεο ποτέ στο ίντερνετ.

Δεν είχα συγκεκριμένες προσδοκίες γιατί ομολογουμένως έπλεα σε αχαρτογράφητα νερά ξεκινώντας. Δεν είχε επιχειρηθεί κάτι παρόμοιο στην ελληνική γωνιά του YouTube. Ήθελα να πάει καλά, αν και δεν ήξερα τι ακριβώς σήμαινε το καλά τότε. Ήθελα τα βίντεο να τα παρακολουθήσει ο κόσμος και αφιέρωνα δεκάδες ώρες για να τα κάνω όσο πιο ελκυστικά μπορούσα και να γίνομαι καλύτερος. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι ότι δεν πίστευα πως θα μπορούσα να βιοποριστώ σχεδόν αποκλειστικά από το κανάλι. Νόμιζα πως απλά θα μου χρησίμευε ως portfolio για να με βοηθήσει να απασχοληθώ στον ευρύτερο τομέα της επικοινωνίας της επιστήμης.»

«Από καθαρά αριθμητική σκοπιά, σε καθημερινή βάση περισσότερος κόσμος μαθαίνει για το κανάλι και παρακολουθεί τα βίντεο. Έχω την αίσθηση, η οποία βέβαια μπορεί και να είναι ευσεβής πόθος, πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια ευρύτερη αποδοχή της επιστήμης μέσω διάφορων δράσεων συνοδευόμενη και από ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον προς αυτή. Η επιστήμη δεν είναι πια απρόσιτη, απόμακρη και για λίγους. Χαίρομαι που πολλοί και πολλές εμπνέονται από αυτό το κλίμα και κάνουν τις δικές τους προσπάθειες σε διάφορα μέσα: βίντεο, άρθρα, podcast, εκδηλώσεις και διάφορα άλλα!»

«Προσπαθώ πολύ να είμαι οργανωτικός. Όταν διαμορφώνεις ο ίδιος το ωράριό σου καλό είναι να έχεις ανοιχτό μυαλό και να πειραματίζεσαι. Αρχικά δοκίμασα το συμβατικό 40ωρο την εβδομάδα αλλά πολύ γρήγορα κουράστηκα και κατάλαβα πως δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Οι πραγματικές, παραγωγικές ώρες εργασίας που έχω σε μια μέρα δεν είναι παραπάνω από 5-6. Έπειτα από 5 ώρες διαβάσματος ή γραψίματος ή σκηνοθεσίας, το μυαλό μου είναι φραπές και σχεδόν αδυνατεί να κάνει οτιδήποτε άλλο δημιουργικό. Ο ακριβής αριθμός είναι προσωπικός για τον καθένα αλλά θεωρώ ότι για τους περισσότερους βρίσκεται κάπου εκεί.»

Μιλώντας για το πως περνάει την περίοδο της καραντίνας, ο Στέφανος μου αναφέρει πως δεν σταμάτησε να δουλεύει. Όμως, το κακό ήταν πως είχε μεγάλη ανάγκη να βγαίνει εκτός σπιτιού, για να κοινωνικοποιηθεί, κάτι το οποίο δεν υπήρχε σαν επιλογή. Κατά τα άλλα, συνέχισε να γυμνάζεται σπίτι του και γέμιζε τον ελεύθερο χρόνο του με λίγο περισσότερο διάβασμα και αρκετό Netflix.

Κλείνοντας την κουβέντα μας και μιλώντας για το μέλλον, ο Στέφανος μου αναφέρει πως προσπαθεί να αυξήσει τη συχνότητα δημοσίευσης, γι’ αυτό κιόλας έχει ζητήσει βοήθεια στο κομμάτι της εικονογράφησης και του animation. Έτσι ευελπιστεί πως θα μπορέσει να διευρύνει τη θεματολογία του καναλιού, καθώς υπάρχουν πάρα πολλά θέματα από διαφορετικούς τομείς, που βρίσκει ενδιαφέροντα.

«Παράλληλα δουλεύω ένα podcast με έναν φίλο και συνάδελφο που λογικά θα κυκλοφορήσει σε λίγο καιρό. Κάποια στιγμή θα ήθελα να γράψω ένα βιβλίο αλλά αυτή η ιδέα είναι αρκετά μακριά. Θέλω να ταξιδέψω και να υιοθετήσω ένα κατοικίδιο. Ονειρεύομαι πως μελλοντικά θα δώσουν το όνομά μου σε κάποια πλατεία. Ή τουλάχιστον σε μια οδό.»

Διαβάστε επίσης:

Αυτή είναι η φοιτητική ομάδα του ΑΠΘ που εκτοξεύει πυραύλους!