Sextortion: Το σεξουαλικό έγκλημα και η σκοτεινή πλευρά του διαδικτύου

Ο όρος «sextortion» ίσως να μη σου είναι γνώριμος με το πρώτο άκουσμα, όμως σίγουρα αναγνωρίζεις την κατάσταση την οποία περιγράφει.

Η λέξη sextortion περιγράφει τον εκβιασμό ενός ατόμου, με οπτικοακουστικό υλικό σεξουαλικής φύσης. Μπορεί να συμβεί όταν ανταλλάσσονται στο διαδίκτυο εικόνες ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου και στη συνέχεια το θύμα εκβιάζεται με απειλές να μοιραστεί το περιεχόμενο με το περιβάλλον του ή ακόμα και το ευρύτερο διαδίκτυο. Συμβαίνει επίσης και σε περιπτώσεις που ο δράστης αποκτήσει το υλικό του θύματος, με παράνομο τρόπο, συνήθως μέσα από διαδικτυακή απάτη, χακάροντας κάποιον λογαριασμό του.

Το έγκλημα αυτό πραγματοποιείται συνήθως από οργανωμένες εγκληματικές συμμορίες, συχνά με έδρα το εξωτερικό, οι οποίες έχουν ως κίνητρο το οικονομικό όφελος, καθώς ζητούν από το θύμα ένα οικονομικό ποσό για να μη διαρρεύσει το προσωπικό υλικό που έχουν στην κατοχή τους.

H ντροπή και ο φόβος είναι οι δύο λέξεις που χαρακτηρίζουν την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων που πέφτουν θύματα sextortion, με πολλά από αυτά να διστάζουν να προχωρήσουν σε καταγγελίες και να ενδίδουν στον οικονομικό εκβιασμό.

Υπάρχει μια παγκόσμια αύξηση των αναφορών για περιπτώσεις sextortion. Το 2023, η CyberTipline του NCMEC έλαβε 26.718 αναφορές, ένα άλμα από 10.731 αναφορές το 2022 και από 139 αναφορές το 2021.

Στη Μεγάλη Βρετανία, το 2024 καταγράφηκαν 175 επιβεβαιωμένα περιστατικά sextortion που αφορούσαν άτομα κάτω των 17 ετών, με πέντε από αυτά να αφορούν παιδιά ηλικίας 11 έως 13 ετών. Στην Κύπρο, το δεύτερο τρίμηνο του 2023, παρατηρήθηκε αύξηση 61,3% στις αναφορές περιστατικών sextortion σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022. ​

Στην Ισπανία, οι αρχές προειδοποίησαν για μια «εκστρατεία» sextortion, όπου οι δράστες απέστειλαν μηνύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ισχυριζόμενοι ότι είχαν στην κατοχή τους προσωπικές φωτογραφίες των θυμάτων, απαιτώντας χρήματα για να μην τις δημοσιοποιήσουν.

Sextortion και Τεχνητή Νοημοσύνη

Το φαινόμενο σε Ευρώπη και Αμερική φαίνεται να λαμβάνει ολοένα αυξανόμενες διαστάσεις, με τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) να μεγεθύνουν ακόμα περισσότερο την έκταση του προβλήματος, αποτελώντας ένα ακόμα χρήσιμο εργαλείο για τους δράστες.

Η Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος (NCA) έχει παρατηρήσει αύξηση τις προσπάθειες εκβιασμού, με εικόνες που είναι ψηφιακά χειραγωγημένες από τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης, όταν τα θύματα δεν έχουν έχουν εξαπατηθεί για να στείλουν μία προσωπική εικόνα του εαυτού τους. Σύμφωνα με την NCA, οι απόπειρες εκβιασμού που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να γίνουν συχνότερες, καθώς η τεχνολογία θα πολλαπλασιάζεται.

Οι συμμορίες του sextortion έχουν συνήθως την έδρα τους σε χώρες του εξωτερικού, όπως η Νιγηρία, η Ακτή Ελεφαντοστού και οι Φιλιππίνες. Η NCA παραμένει σε συζητήσεις με τις αρχές της Νιγηρίας σχετικά με την αντιμετώπιση των παραβατών.

Η Κέλλυ Ιωάννου, Διδάκτωρ Ψηφιακής Εγκληματολογίας και ιδρύτρια του Trauma Help, του πρώτου ελληνικού κέντρου για την αποκατάσταση του ηλεκτρονικού τραύματος, αναλύει το φαινόμενο του sextortion στην Parallaxi:

«Το sextortion είναι ένα σύγχρονο, αλλά εξαιρετικά σοβαρό είδος σεξουαλικής κακοποίησης, που εκδηλώνεται κυρίως μέσω του διαδικτύου. Πρόκειται για έναν εκβιασμό με βάση την απειλή δημοσιοποίησης προσωπικού, σεξουαλικού υλικού, πραγματικού ή ψεύτικου. Οι δράστες ζητούν χρήματα, περισσότερες φωτογραφίες, συναισθηματική υποταγή ή ακόμη και φυσική συνάντηση. Δεν μιλάμε απλώς για “ψηφιακή απειλή”, αλλά για βία, με πολύ σοβαρές ψυχικές και κοινωνικές συνέπειες.

Η ιδιαίτερη επικινδυνότητά του έγκειται στο ότι χτυπά εκεί που νιώθουμε πιο ευάλωτοι: στην ιδιωτικότητά μας, στη σεξουαλικότητά μας, στην ανάγκη μας για αποδοχή και σύνδεση. Δεν είναι απλώς μια παραβίαση της ιδιωτικής ζωής· είναι μια στοχευμένη απόπειρα ελέγχου της ταυτότητας και της αξιοπρέπειας του θύματος». 

Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες δραστών, που υποκλέπτουν τα δεδομένα των θυμάτων, με διαφορετικούς τρόπους, σύμφωνα με την κ. Ιωάννου:

1. Οι τεχνικά καταρτισμένοι, που χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα (malware, hacking, πρόσβαση σε cloud, ψεύτικες εφαρμογές) για να αποκτήσουν πρόσβαση σε υλικό.
2. Οι κοινωνικά επιτήδειοι, που μέσω παραπλάνησης, συναισθηματικής χειραγώγησης ή ερωτικής σχέσης αποσπούν οικειοθελώς υλικό και το αξιοποιούν εκβιαστικά.

«Στις περισσότερες περιπτώσεις που βλέπουμε, οι δράστες δεν είναι ξένοι με “κουκούλα”, αλλά γνωστοί του θύματος: πρώην σύντροφοι, φίλοι από το σχολείο, συμφοιτητές, ακόμα και συγγενείς. Αυτό το καθιστά πιο ύπουλο, γιατί η προδοσία προέρχεται από “ασφαλές” περιβάλλον», τονίζει η κ. Ιωάννου.

Το sextortion είναι «ακραία επικίνδυνο» σύμφωνα με την κ. Ιωάννου, καθώς «δεν πλήττει μόνο τα προσωπικά δεδομένα — πλήττει το “ποια είμαι”, τη φήμη, την ασφάλεια, τη δυνατότητα να ορίσω τον εαυτό μου. Στην εφηβεία, και ειδικά για τα κορίτσια, η εικόνα του σώματος και η κοινωνική αποδοχή είναι πυλώνες της ψυχικής ταυτότητας. Το sextortion τους επιτίθεται ακριβώς εκεί». 

«Η ντροπή, η ενοχή και ο φόβος της διαπόμπευσης είναι τόσο μεγάλοι που πολλές κοπέλες προτιμούν να υποχωρήσουν στις απαιτήσεις, ακόμα και για μήνες, μόνο και μόνο για να μην “διαρρεύσει κάτι”. Έχουμε καταγράψει περιστατικά αυτοτραυματισμού, κοινωνικής απομόνωσης, και σε κάποιες σπάνιες αλλά τραγικές περιπτώσεις, αυτοκτονικών τάσεων», σύμφωνα με την κ. Ιωάννου.

Τι να κάνει ένα άτομο που έχει πέσει θύμα sextortion;

Το πρώτο και βασικό, όπως λέει η κ. Ιωάννου, είναι «να καταλάβει ότι δεν είναι μόνο του. Και ότι δεν φταίει».

Η ίδια, συμβουλεύει τα θύματα:

• Αμέσως διακοπή επικοινωνίας με τον εκβιαστή. Μην συνεχίζεις τη συζήτηση, μην απαντάς.
• Καταγραφή όλων των στοιχείων: screenshot των συνομιλιών, emails, links, usernames.
• Καταγγελία στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος – έχει εμπειρία και μπορεί να δράσει. Δεν είναι μόνο “αστυνομία”· είναι και υποστηρικτικός μηχανισμός.
• Στήριξη από ψυχολόγο, γιατί τα τραύματα αυτού του είδους είναι βαθιά, αόρατα, και χρειάζονται φροντίδα.

Νομική προστασία στην Ελλάδα 

Η νομική προστασία στην Ελλάδα υπάρχει για τα θύματα του sextortion και είναι πολύ πιο δυναμική τα τελευταία χρόνια, καθώς εμπίπτει σε πολλαπλά αδικήματα:

• Εκβίαση (Ποινικός Κώδικας, άρθρο 385)
• Παραβίαση προσωπικών δεδομένων (Νόμος 4624/2019)
• Διαρροή υλικού χωρίς συναίνεση — ειδικό ποινικό αδίκημα, γνωστό και ως revenge porn, με αυστηρές ποινές
• Αν το θύμα είναι ανήλικο, η πράξη αντιμετωπίζεται και ως παιδική πορνογραφία — έγκλημα με ιδιαίτερη αυστηρότητα

Επιπλέον, η ΕΛ.ΑΣ. και η Εισαγγελία έχουν δυνατότητα παρέμβασης ακόμα και προληπτικά, για να εμποδίσουν τη διαρροή υλικού. Οι καταγγελίες μπορούν να γίνουν και ανώνυμα.

Η κ. Ιωάννου δίνει μερικές χρήσιμες συμβουλές για την πρόληψη και την προστασία από το sextortion: 

• Πάντα να ελέγχετε σε ποιον μιλάτε online. Μην εμπιστεύεστε προφίλ χωρίς φωτογραφίες, χωρίς φίλους ή που “βιάζονται” να προχωρήσουν σε προσωπικά θέματα.
• Αποφύγετε να στέλνετε υλικό σε άτομα που δεν έχετε συναντήσει ποτέ από κοντά — όχι γιατί φταίτε, αλλά γιατί δεν ξέρετε ποιος είναι πίσω από την οθόνη.
• Χρησιμοποιείτε διαφορετικούς, ισχυρούς κωδικούς, και ενεργοποιήστε τον διπλό έλεγχο ταυτότητας (2FA).
• Μιλήστε ανοιχτά με τους νέους για τη σεξουαλικότητα και την ψηφιακή τους ταυτότητα. Τα παιδιά που νιώθουν αποδοχή και εμπιστοσύνη, δεν φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια.

«Πρέπει να σταματήσουμε να λέμε “Μην στείλεις φωτογραφίες”. Το πρόβλημα δεν είναι οι φωτογραφίες. Το πρόβλημα είναι ο άνθρωπος που εκβιάζει. Αντιμετωπίζουμε τα θύματα όχι ως φορείς ενοχής, αλλά ως άτομα με δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και την ελευθερία», καταλήγει η ίδια.

*Με πληροφορίες από CNN, euronews.gr