Οι νέοι που ρίχνουν cancel στα social media

Έχει περίπου 1,5 μήνα που το facebook έκανε την μεγάλη του ανανέωση ως Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης και στο πέρασμα αυτής έχει καταστρέψει ό,τι είχε χτίσει τόσα χρόνια. Πρόσθεσε στοιχεία που υποτίθεται πως προσφέρουν την απόλυτη προστασία, ωστόσο μέχρι σήμερα, τα στοιχεία αυτά υπολειτουργούν. Ο Μαρκ Ζούγκερμπερκ, υποσχέθηκε στους χρήστες κρυπτογράφηση από άκρη σε άκρη, χωρίς όμως να υπολογίσει πως αυτή θα “διαλύσει” ολόκληρες συνομιλίες.

Μέχρι σήμερα, χιλιάδες χρήστες δυσφορούν πως έχουν χάσει εικόνες και αναμνήσεις από τις συνομιλίες, ενώ μία μερίδα ατόμων καθημερινά χρησιμοποιεί την εφαρμογή σε γλώσσα που δεν επιλέγει. Αυτή την στιγμή είναι αδύνατον να αναζητήσεις παλιές σου συνομιλίες με έναν χρήστη, ενώ προβλήματα σημειώνονται ακόμη και στην εκφόρτωση της σελίδας, αποτέλεσμα αυτού το Facebook να είναι πια δύσχρηστο.

Η ίδια ακριβώς ανανέωση ξεκινά και στο instagram, οι εφαρμογές πλέον κολλάνε και αρκετά συχνά σε πετάνε έξω. Στην αρχή του 2024, η Meta  δημιούργησε το κοινωνικό δίκτυο Threads, ας πούμε πως ήταν το αδελφάκι του twitter, καθώς, στην χρήση του δεν διαφέρει καθόλου. Το Threads έμεινε στην επιφάνεια περίπου έναν μήνα μετά κατέρρευσε, κάτι το οποίο είναι απόλυτα λογικό, διότι οι χρήστες ενθουσιάζονται στιγμιαία και δεν έχουν ανάγκη για περιττές εφαρμογές που έχουν πραγματικά το ίδιο περιεχόμενο. Αυτή την στιγμή, τα digital network περνάνε μία μεγάλη κρίση, λόγου χάριν το Tik- Tok περιμένει λουκέτο από τις ΗΠΑ, ενώ έχει χάσει ήδη την Ινδία από την λίστα χρήσης του.

Με τα μέχρι τώρα δεδομένα σύμφωνα με μελέτες, όλο και περισσότεροι νέοι ηλικιακά χρήστες εγκαταλείπουν τον κόσμο των social media και διαγράφουν από το κινητό τους εξ ολοκλήρου τις εφαρμογές. Σε μία εποχή που συμβαδίζει με την ψηφιοποίηση της κοινωνίας, η τάση αυτή αυξάνεται καθημερινά. Αυτό το φαινόμενο, παρότι δεν είναι απολύτως ομοιόμορφο ή ομογενές, αναδεικνύει μια σειρά από παράγοντες και αναπτύσσει ερωτήματα σχετικά με την κοινωνική δυναμική, την ψυχολογία των νέων και την εξέλιξη της τεχνολογίας.

Σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, η ακατάπαυστη χρήση των social media και ειδικότερα στα χρόνια της πανδημίας, συνδέθηκε με το αίσθημα της υπερέκθεσης αλλά και της απόρριψης. Οι περισσότεροι χρήστες του Instagram αναφέρουν πως τουλάχιστον μία φορά στα χρόνια που έχουν τον προσωπικό τους λογαριασμό, αισθάνθηκαν κοινωνική πίεση και σύγκριση που σε συνδυασμό με την προβολή της ιδανικής εικόνας του εαυτού τους οδήγησε σε στρες και ανασφάλεια, αποτέλεσμα αυτού να κλείσουν τα κοινωνικά τους δίκτυα.

Σημαντική παράμετρος της αύξησης του φαινομένου επίσης, παίζει και η ιδιωτικότητα. Οι συμμετέχοντες των ερευνών, ανέφεραν πως στις αιτήσεις βιογραφικών για υποψήφιες θέσεις εργασίας, οι εργοδότες απαιτούσαν την επίδειξη των social media, τα οποία και ήταν ένας εκ των βασικών αξόνων για το αν ο υποψήφιος θα πάρει την δουλειά ή όχι. Έτσι όλο και περισσότεροι νέοι εκδίδουν την προσωπική τους ζωή στα digital network ως ιδανική, διστάζουν να δημοσιοποιήσουν προσωπικές απόψεις, ενώ ακολουθούν τις τάσεις και ανεβάζουν ό,τι είναι μόδα (φαγητά-ηλιοβασιλέματα- ωραίες θέες).

Ακόμη μία παράμετρος που συμβάλλει στην απάρνηση των social media από τους νέους είναι η υπερκατανάλωση πληροφοριών. Η συνεχής ροή ειδήσεων, αναρτήσεων και πληροφοριών μπορεί να γεμίσει την ψυχολογική τους χωρητικότητα και να δημιουργήσει αίσθηση εκνευρισμού ή κόπωσης. Στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν μια ισορροπία μεταξύ της ψηφιακής και της αναλογικής ζωής, η επιλεκτική απόρριψη των κοινωνικών μέσων αποτελεί μία σημαντική τους επιλογή.

Η μελέτη “The Facebook Exodus: Reasons and Motivations for (Non-)Use” εξέτασε  τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι εγκαταλείπουν το Facebook ή αποφασίζουν να μην το χρησιμοποιήσουν καθόλου, καθώς όλο και περισσότεροι χρήστες επιλέγουν το messenger καθαρά και μόνο για την επικοινωνία. Η μελέτη χρησιμοποιεί δεδομένα από δύο διαφορετικές έρευνες που διεξήχθησαν μεταξύ των ετών 2013 και 2018. Μερικοί από τους λόγους που οδήγησαν στη  μείωση της χρήσης του Facebook είναι η ανησυχία για την ιδιωτικότητα, η αναξιοπιστία των πληροφοριών που διαμοιράζονται και η αύξηση της χρήσης άλλων πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης. Στην έρευνα, “Instagram and Self-Esteem: The Relationship Between Social Media Use and the Likelihood of Editing Photos for Online Publication”, αναλύεται η σχέση μεταξύ της χρήσης του Instagram και της αυτοεκτίμησης των νέων, καθώς και η τάση για επεξεργασία φωτογραφιών πριν τη δημοσίευσή τους στα κοινωνικά μέσα, βασικοί παράγοντες για την αποξένωση των νέων στα social media.

Ο Πέτρος είναι 29 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος και αυτή την στιγμή στο κινητό του έχει μόνο την εφαρμογή του What’s Up.

“Έχει περίπου δύο χρόνια που είμαι “καθαρός” από τα social media και γνωρίζω πως ανήκω στο 2% της ανθρωπότητας αν υποθέσουμε πως το 1% είναι οι ηλικιωμένοι. Μέσα στην περίοδο της καραντίνας, ο χρόνος οθόνης μου καθημερινά ήταν αυξημένος στο 110%. Ήμουν σε αναστολή στην δουλειά μου, οπότε δεν είχα κάτι να κάνω, κοιμόμουν κάθε μέρα ξημερώματα γιατί έλιωνα στο Tik-Tok. Με το που άνοιγα τα μάτια μου, άνοιγα και τις εφαρμογές, ένα τρίωρο scrollαρισμα στο Instagram, stories, αντιδράσεις και ανούσιες συνομιλίες, λίγο facebook για να δω αν έχει γίνει κάτι συνταρακτικό και μέχρι να ξανακοιμηθώ βιντεάκια στο Tik-Tok το ένα μετά το άλλο. Όταν βγήκαμε από την καραντίνα, οι συνήθειες μου είχαν πλέον αλλάξει. Έβγαινα έξω με τους φίλους μου και υπήρχαν μισάωρα που εγώ καθόμουν πάνω από την οθόνη του κινητού μου, χάνοντας κάθε επαφή με το τι συμβαίνει στην παρέα μου. Ανέβαζα πιο συχνά stories και πολλές φορές ήθελα να φαίνονται αψεγάδιαστα και φυσικά είχα γίνει κι εγώ θύμα καπιταλισμού, με το τότε ένδοξο shein, έβλεπα προωθήσεις aπό influencers και με την σειρά μου, έκανα παραγγελίες άνω των 150 ευρώ με άσκοπα αντικείμενα που μέχρι σήμερα δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ.

Ξαφνικά ξεκίνησε να αλλάζει και η επικοινωνία μου με τους άλλους, ήταν πολύ πιο εύκολο να στείλω στην κοπέλα μου ένα σ’αγαπώ γραπτά στο messenger, παρά να της το πω. Υπήρχαν βράδια που ξαπλώναμε στο κρεβάτι και καθόταν εκείνη στο κινητό της κι εγώ στο δικό μου χωρίς να ανταλλάσσουμε καμία απολύτως κουβέντα, ακουγόταν μόνο η μουσική του Tik Tok και οι αναπνοές μας. Η πρώτη κίνηση που έκανα μόλις άνοιγα τα μάτια μου ήταν να ξεκλειδώσω το κινητό μου, μέχρι που μία ημέρα ξύπνησα και δεν θυμόμουν τον κωδικό μου. Εκεί τα είδα όλα, ήμουν επιθετικός, ένιωθα κενός, αισθανόμουν σαν να μην υπάρχει ζωή πέρα από την εικονική που είχα δημιουργήσει. Ας πούμε πως γι αυτές τις ώρες μέχρι να πάω στον ειδικό του να μου το ξεκλειδώσει ήμουν ένα απόλυτο τίποτα. Μετά από αυτό το σκηνικό συνειδητοποίησα πως η υπερχρήση με έκανε να εθιστώ και διέγραψα τα πάντα. Ξαφνικά, δεν είχα πουθενά λογαριασμό και ήταν η ίδια κατάσταση με εκείνη που ένας αλκοολικός κόβει μαχαίρι το αλκοόλ. Η ίδια φάση αποτοξίνωσης.

Κορυφαίο αυτής, εγώ να βρίσκομαι σε μία παρέα και να υπάρχουν μερικά λεπτά που όλοι μου οι φίλοι να ανοίγουν τα κινητά τους κι εγώ να μην ξέρω τι να κάνω. Το πρώτο διάστημα ήταν πραγματικά δύσκολο. Μέχρι που στις ώρες που αφιέρωνα στις εφαρμογές επέστρεψαν πράγματα που έκανα παλιότερα για τον εαυτό μου, ξεκίνησα να πηγαίνω πάλι γυμναστήριο και να διαβάζω βιβλία, άγγιξα την κιθάρα μου ύστερα από 3 χρόνια, μπορούσα να συμμετάσχω σε συζητήσεις, και το μυαλό μου δεχόταν μόνο χρήσιμες πληροφορίες και φυσικά πληροφορίες που επέλεγα εγώ να διαβάσω. Έκτοτε δεν τα ξανάνοιξα ποτέ. Τα σιχάθηκα μόνο και μόνο γιατί αντιλήφθηκα πόσο χρόνο μου έφαγαν αφενός και αφετέρου, πόσο εθιστικά μπορούν να γίνουν αν τους δώσεις παραπάνω αξία. Έχω μόνο what’s up και αυτό για να επικοινωνώ με τους φίλους μου και ναι, αν έχετε την απορία, με ρωτάνε πως ζω χωρίς social media και όλοι ξαφνιάζονται όταν τους λέω πως δεν έχω.”

Η Ελεάνα είναι 25 και απέχει από τα social media εδώ και 6 μήνες.

“Δεν μπορώ να πω πως ήμουν πολύ δικτυωμένη στα social media. Ήμουν από εκείνες τις τύπισσες που ανέβαζαν φωτογραφία μία φορά τον χρόνο και αν. Ποτέ δεν εξαρτήθηκα από αυτά, όμως ξεκίνησαν να με ενοχλούν και να νοιώθω έντονα πως με πιέζουν. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, είχα βάλει κάποια κιλά και θυμάμαι πως έκανα google search σε καθημερινή βάση πως να τα χάσω εύκολα. Ξαφνικά, έμπαινα στο instagram και πεταγόντουσαν διαφημίσεις με κρέμες κατά της κυτταρίτιδας, ασκήσεις γυμναστικής, διατροφικά γραφεία, είχα λαλήσει. Η φράση περιττά κιλά είχε γιγαντωθεί στο μυαλό μου, σε όποια εφαρμογή και να έμπαινα την συναντούσα με κάποιον τρόπο, είτε με αναρτήσεις ανθρώπων που τυγχάνει να είναι αψεγάδιαστοι και να έχουν αδιανόητα καλλίγραμμο σώμα, είτε με βιντεάκια before after, είτε με διαφημίσεις για την τέλεια κρέμα κατά των ραγάδων.

Αισθανόμουν πως κάποιος μου επιτίθεται και πως προσπαθεί να με πείσει να βιαστώ για να αποκτήσω το ιδανικό σώμα. Όλα μου τα feed ήταν γεμάτα με το ίδιο περιεχόμενο και τότε άρχισα να δυσανασχετώ και με τις τέλειες ζωές που κάνουν όλοι οι υπόλοιποι καθώς εγώ με τόση πληροφορία δεν πήγαινα ούτε στην θάλασσα, ούτε φορούσα σορτσάκια και κοντά φορεματάκια, οπότε δεν ήμουν ευτυχισμένη. Κάπως έτσι κύλησε όλο μου το καλοκαίρι και φυσικά είχα αγοράσει, ότι γιατρικό υπήρχε για τα χαλαρά μου μπούτια, το οποίο όχι μόνο δεν έπιασε αλλά μου έκλεψε και τρελά μερίδια από τον βασικό μου μισθό. Σε μία συνεδρία που είχα με την ψυχολόγο μου τον Σεπτέμβρη, μου έγινε η ερώτηση: Τι κάνω στον ελεύθερο μου χρόνο και ενώ ήμουν ανέκαθεν πολύ δραστήρια ως άτομο ξαφνικά συνειδητοποίησα πως το μόνο που κάνω είναι να χαζεύω τις ζωές των άλλων και να παρακολουθώ καλλίγραμμες κοπέλες να κάνουν γυμναστική ελπίζοντας πως θα της φτάσω. Εκεί κατάλαβα πως έχασα το νόημα, αφού υπήρχαν καταστάσεις με φίλες μου που διαδραματίζονταν στα social media και με έκαναν να αισθάνομαι άβολα.

Αποφάσισα εν μία νυκτί να τα διαγράψω όλα και δεν τα έχω ανοίξει μέχρι σήμερα. Δεν μπορώ να πω πως ζορίστηκα αρκετά στην μετάβαση, γιατί όπως είπα δεν είχα και καμία αμάν και ντε σχέση μαζί τους. Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που νοιώθω πως είμαι από άλλο πλανήτη διότι οι παρέες μου συζητάνε για πράγματα που γίνονται viral κι εγώ δεν έχω ιδέα. Όμως, αυτή την στιγμή, δεν έχω την ανάγκη να τα ανοίξω ξανά. Επίσης, ήταν τόσο μεγάλος ο όγκος πληροφοριών από τις γυναικοκτονίες μέχρι την εξάπλωση της βίας στα σχολεία που ορισμένες φορές αισθανόμουν πως κάποιος πιάνει το μυαλό μου και το στίβει γύρω σε τόσο κακές πληροφορίες χωρίς να το θέλω. Και τέλος, κοιτάξτε πόσοι φίλοι σας περιμένουν ένα μήνυμα από κάποιον και στην πρώτη ειδοποίηση ξαφνιάζονται μήπως είναι εκείν@ που θέλουν, εξαντλητικό, αγχωτικό και ψυχοφθόρο. “

Η Β. είναι 27, είχε πάνω από 10k ακόλουθους στο instagram, όμως αποφάσισε συνειδητά να κλείσει την σελίδα της.

“Ανήκω στην κατηγορία των influencers που έγιναν γνωστοί μέσα από το Tik-Tok, εμένα το περιεχόμενο μου ήταν τα vlogs και το lifestyle. Τραβούσα ωραία πλάνα από εκδρομές που έκανα, από την καθημερινότητα μου, από την δουλειά ακόμη και από την σχέση μου. Στο μυαλό μου τα είχα ως μικρές όμορφες ταινίες της ζωής μου, σαν να τις σκηνοθετώ εγώ, χωρίς βέβαια να εκδίδω τις στενάχωρες μου φάσεις, μου άρεσε πολύ! Και φυσικά είχα γλυκαθεί με την απήχηση, που είχε αυξηθεί κατακόρυφα, με συναντούσαν στον δρόμο και με χαιρετούσαν, εταιρίες μου έστελναν pr πακέτα για διαφήμιση, ζούσα την ιδανική ζωή, την οποία σίγουρα πολλά κορίτσια ζήλευαν.

Μέχρι που πέρασα μία φάση που σταμάτησα να ανεβάζω και από κάτω οι ακόλουθοί μου, με ρωτούσαν που είμαι, τι κάνω, που εξαφανίστηκα, σαν να ήταν οι δικοί μου κοντινοί άνθρωποι ενώ δεν τους ήξερα και φυσικά δεν με ήξεραν καν. Ένιωθα πως πρέπει να λογοδοτήσω σε χιλιάδες ακόλουθους, χωρίς στην πραγματικότητα να μου είναι κάτι κι αυτό γιατί μου είχαν δώσει μία τεράστια δύναμη από την οποία πλέον ζούσα. Εκείνο το διάστημα είχα χωρίσει και με τον πρώην σύντροφο μου, τα vlogs μου λοιπόν έβγαιναν χωρίς αυτόν, οπότε εύλογα, ξεκίνησαν και οι ερωτήσεις γύρω από το θέμα. Δεν ήθελα να μιλήσω σε κανέναν, διάβαζα σχόλια που έγραφαν “ταιριάζατε”, “μας λείπετε”, “σας θέλουμε μαζί”, ο χωρισμός γινόταν όλο ένα και πιο δύσκολος. Και τότε συνειδητοποίησα πως δεν έχω καμία απολύτως ιδιωτική στιγμή και φρίκαρα. Ανέβασα ένα story στο instagram ευχαρίστησα τους ακόλουθους μου και έκλεισα τον λογαριασμό μου. Ύστερα, έσβησα και τον λογαριασμό μου στο Tik Tok ενώ τα μηνύματα μετά την απόφαση μου ερχόταν κι εκεί και αποκορύφωμα αυτού ήταν τα μηνύματα στο facebook. Κατεβατά που έλεγαν πόσο με αγαπάνε και τι μου συμβαίνει κι εγώ δεν ήμουν έτσι άλλαξα.

Συνειδητοποίησα πως χιλιάδες άνθρωποι είχαν χτίσει στο μυαλό τους μία εικόνα μου που συμβάδιζε με εκείνη του πρότυπου και πραγματικά δεν ήμουν. Πολλές φορές καθόμουν πάνω από ένα φαγητό για να το φωτογραφίσω καλά, πολλές φορές προωθούσα καλλυντικά που εγώ η ίδια δεν θα χρησιμοποιούσα ποτέ πάνω μου, ο κύκλος μου ήταν πολύ συγκεκριμένος και είχα χάσει το νόημα της ουσίας, η ζωή μου ήταν πλασματική. Έχει περίπου 2 χρόνια που έχω κλείσει τους λογαριασμούς μου, δεν μου λείπει η ζωή του influencer, με συναντούν ακόμη στον δρόμο και μου λένε “α είσαι η που έκανε αυτό και αυτό”, δεν με στεναχωρεί, ήταν ένα κομμάτι της ζωής μου, όμως δεν θέλω να το ξαναζήσω, απέκτησα άλλα πράγματα έπειτα από αυτό. Όμως με στεναχωρεί το γεγονός του ότι μικρά κορίτσια συμβουλεύουν άλλα κορίτσια για το πώς να ζήσουν κάτι το οποίο έκανα κι εγώ χωρίς να ξέρω ότι βλάπτω. Τα social media μπορεί να σε ανεβάσουν πραγματικά ψηλά, όμως μπορεί και να σε ρίξουν στο σκοτάδι αν τους δίνεις μεγαλύτερη αξία από εκείνη που τους αρμόζει.”