Social Media vs Reality

Λέξεις: Παναγιώτης Νταϊλάκης

Σε μια εποχή που κυριαρχείται από τις ψηφιακές αλληλεπιδράσεις, τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και εικονικότητας έχουν γίνει όλο και πιο ασαφή. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι εφαρμογές επεξεργασίας φωτογραφιών και οι διαδικτυακές περσόνες έχουν δημιουργήσει έναν κόσμο όπου η αυθεντικότητα θυσιάζεται συχνά υπέρ μιας εξιδανικευμένης εκδοχής της ζωής. Αν και η τεχνολογία έχει προσφέρει άνευ προηγουμένου συνδεσιμότητα, έχει επίσης ενισχύσει μια κουλτούρα ψευδαίσθησης—μια κουλτούρα που μπορεί να έχει βαθιές ψυχολογικές επιπτώσεις σε άτομα και κοινωνίες.

Η Εικονική Ψευδής Πραγματικότητα

Η έννοια της “εικονικής ψευδούς πραγματικότητας” αναφέρεται στις επιμελημένες, συχνά παραποιημένες εκδοχές της ζωής που παρουσιάζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες. Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων φιλτράρουν συστηματικά τη ζωή τους, παρουσιάζοντας μόνο τις πιο εκλεπτυσμένες πτυχές της, αποκρύπτοντας τις δυσκολίες, τις ατέλειες και τις προκλήσεις. Αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο σε διασημότητες, ακόμη και οι απλοί χρήστες δημιουργούν διαδικτυακές ταυτότητες που ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζουν πλήρως την πραγματικότητα με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η πραγματική εικόνα του εαυτού.

Αν συνεχώς ένα άτομο επιδιώκει να προσαρμόζει την εικόνα του για να ταιριάζει στα κοινωνικά πρότυπα ενδέχεται να αλλοιώσει ασυνείδητα την αντίληψη που έχει για τον ίδιο του τον εαυτό. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι αλλοιώσεις μπορούν να οδηγήσουν το άτομο αυτό στην εσωτερίκευση αυτών των επεξεργασμένων εκδοχών ως πραγματικότητα, τροφοδοτώντας ανασφάλειες και δυσαρέσκεια για τη φυσική του εμφάνιση.

Ο κοινωνικός ψυχολόγος Kenneth Gergen προέβλεψε αυτό το φαινόμενο στο βιβλίο του The Saturated Self, όπου προειδοποίησε για τη “πολλαπλή ταυτότητα”—ένα κατακερματισμένο εγώ, που έλκεται από τόσες πολλές κατευθύνσεις ώστε η ταυτότητα καθαυτή να αποδυναμώνεται. Χαρακτηριστικά ανέφερε, “Είμαι συνδεδεμένος, άρα υπάρχω”, τονίζοντας πώς η αίσθηση του εαυτού έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ψηφιακή επικύρωση.

Ψυχολογικές Επιπτώσεις

1. Αυτοεκτίμηση και Κοινωνική Σύγκριση

Ο διαδικτυακός κόσμος ενισχύει την κουλτούρα της σύγκρισης, όπου τα άτομα υπολογίζουν την αξία τους βάσει μη ρεαλιστικών προτύπων. Όπως επισημαίνει εύστοχα ο Jordan B. Peterson, “Ίσως υπερεκτιμάτε όσα δεν έχετε και υποτιμάτε όσα έχετε.” Οι άνθρωποι τείνουν να επικεντρώνονται στις επιτυχίες των άλλων, αγνοώντας τις προκλήσεις που βρίσκονται στο παρασκήνιο, οδηγούμενοι σε συναισθήματα ανεπάρκειας, άγχους και κατάθλιψης.

2. Αποσύνδεση από την Πραγματικότητα

Η ζωή σε μια ψηφιακή ψευδαίσθηση μπορεί να απομακρύνει τα άτομα από τον αληθινό εαυτό τους και τις πραγματικές εμπειρίες. Όσο περισσότερο επενδύει κανείς σε μια τεχνητή διαδικτυακή περσόνα, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να συμφιλιωθεί με τις ατέλειες της πραγματικής ζωής. Αυτή η αποσύνδεση μπορεί να διαβρώσει τις αυθεντικές σχέσεις, να αναστείλει την προσωπική ανάπτυξη και να οδηγήσει σε ένα αίσθημα κενού, καθώς ο ψηφιακός κόσμος αποτυγχάνει να προσφέρει ουσιαστική ικανοποίηση.

3. Συναισθηματική Χειραγώγηση και Κοινωνική Επιρροή

“Αν δεν μπορείτε να κατανοήσετε γιατί κάποιος κάνει κάτι, παρατηρήστε τις συνέπειες των πράξεών του.” Πολλοί συμμετέχουν σε διαδικτυακές συμπεριφορές που κάνουν τόσο τους ίδιους όσο και τους άλλους δυστυχισμένους—είτε μέσω υπερβολικής σύγκρισης, διαδικτυακού εκφοβισμού ή αναζήτησης επικύρωσης. Η συνεχής ανάγκη για likes, κοινοποιήσεις και αποδοχή μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης από τις ψηφιακές πλατφόρμες, καθιστώντας την αυτοεκτίμηση εξαρτώμενη από εξωτερική επικύρωση και όχι από εσωτερική πληρότητα.

Το Παράδοξο της Συνδεσιμότητας

Παρόλο που η τεχνολογία έχει καταστήσει τους ανθρώπους πιο συνδεδεμένους από ποτέ, έχει επίσης εντείνει την κοινωνική απομόνωση. Η διαρκής έκθεση σε εξιδανικευμένες εικόνες ζωής μπορεί να κάνει τα άτομα να αισθάνονται ανεπαρκή. Όπως επισημαίνει και η κλινική έρευνα, “Συγκρίνετε τον εαυτό σας με αυτόν που ήσασταν χθες, όχι με κάποιον άλλο σήμερα.”

Μια υγιής προσέγγιση στην ψηφιακή κατανάλωση περιλαμβάνει την εστίαση στην προσωπική πρόοδο, αντί για τη σύγκριση με εξιδανικευμένες διαδικτυακές αναπαραστάσεις.

Συμπέρασμα

Ο ψηφιακός κόσμος προσφέρει ευκολία και ψυχαγωγία, αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζει μια παραμορφωμένη πραγματικότητα που επηρεάζει την ψυχική υγεία και την αντίληψη του εαυτού. Καθώς η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, είναι κρίσιμο να διατηρηθεί μια ισορροπία μεταξύ διαδικτυακής αλληλεπίδρασης και αυθεντικότητας στην πραγματική ζωή. Με την αναγνώριση των ψευδαισθήσεων που διαιωνίζονται από τα κοινωνικά μέσα και την έμφαση στην αληθινή αυτοβελτίωση, τα άτομα μπορούν να ανακτήσουν την αίσθηση του εαυτού τους σε έναν όλο και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο.

*Ο Παναγιώτης Νταϊλάκης είναι Ψυχολόγος – Νευροεπιστήμονας