Συνεργάτης, εργαλείο ή εχθρός; Η παρουσία της Τεχνητής Νοημοσύνης στις τέχνες

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει διάφορους τομείς της τέχνης, από την εικαστική δημιουργία, μέχρι τη μουσική και τη λογοτεχνία. Δεν είναι μόνο τα εργαλεία που προσφέρει, η ΤΝ μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία κειμένου, στη σύλληψη σεναρίου, μπορεί να αποτελέσει έναν βοηθό, έναν art director. Είναι όμως πραγματικά έτσι;

Οι φόβοι γύρω από την τενχητή νοημοσύνη είναι γνωστοί και είναι κάτι που έχουμε συζητήσει πολλές φορές. Από τους παρανοϊκούς μέχρι και τους λογικούς και επόμενους φόβους, όσο κι αν έχει διεισδύσει στη ζωή μας, στην πραγματικότητα είναι κάτι που ακόμη εξερευνούμε.

Αν μπορούμε να πούμε ότι μια ανησυχία είναι σοβαρότερη μιας άλλης, τότε σίγουρα, τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας είναι αυτά που πρακτικά μετρούν περισσότερο.

Το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων ήρθε έντονα στο προσκήνιο μετά την πρώτη θέση που κατέκτησε το Théâtre d’Opéra Spatial, μια εικόνα δημιουργημένη από AI που κέρδισε την πρώτη θέση στον ετήσιο διαγωνισμό τέχνης του Κολοράντο του 2022, η οποία τελικά δεν ήταν επιλέξιμη επειδή η προστασία πνευματικών δικαιωμάτων «αποκλείει έργα που παράγονται από τεχνητή νοημοσύνη».

Ο καλλιτέχνης Jason Allen ισχυρίστηκε ότι η χρήση της διαδικτυακής πλατφόρμας AI- Midjourney του επέτρεψε να διεκδικήσει την πατρότητα της εικόνας επειδή «έκανε μια σειρά ενεργειών, προσάρμοσε τη σκηνή, επέλεξε μέρη για εστίαση και υπαγόρευσε τον τόνο της εικόνας».

Αλλά το συμβούλιο αποφάσισε ότι «αν όλα τα παραδοσιακά στοιχεία συγγραφής ενός έργου παράγονται από μια μηχανή, το έργο στερείται ανθρώπινης εξουσίας και το Γραφείο δεν θα το καταχωρίσει».

Aκόμη, ο φόβος του να υποκαταστήσει η ΤΝ τον άνθρωπο-καλλιτέχνη είναι πάντα υπαρκτός μιας και καθημερινά διαβάζουμε για τα επαγγέλματα που μπορεί να τερματίσει η ΤΝ, υποκαθιστώντας τα.

Παρόλα αυτά, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για τον καλλιτέχνη. Γενικότερα, Οι καλλιτέχνες μπορούν να δημιουργούν εντυπωσιακές εικόνες με λίγες μόνο λέξεις, γλωσσικά μοντέλα μπορούν να παράγουν δημιουργικά κείμενα ή να συνεργάζονται με ανθρώπινους συγγραφείς ενώ μπορεί να δημιουργήσει ακόμη και νέα καλλιτεχνικά ρεύματα και αισθητικές.

Μάλιστα, τα Βραβεία Όσκαρ υφίστανται, όπως ανακοινώθηκε, ριζικές αλλαγές, οι οποίες περιλαμβάνουν και την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Πιο συγκεκριμένα, η Ακαδημία ανακοίνωσε νέους κανόνες σχετικά με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης στις ταινίες. Παρά το γεγονός ότι φέτος οι ταινίες The Brutalist και Emilia Perez χρησιμοποίησαν τεχνητή νοημοσύνη, η Ακαδημία διευκρίνισε ότι η χρήση αυτής της τεχνολογίας δεν θα αποκλείει μια ταινία από τα Όσκαρ.

Αυτές οι αλλαγές στην πολιτική της Ακαδημίας ενδέχεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη διαδικασία των βραβείων, καθώς οι υποψήφιες ταινίες και οι δημιουργοί τους θα πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις.

Για την συνύπαρξη τεχνητής νοημοσύνης και δημιουργού μιλά στην Parallaxi ο  Γιώργος Δρίβας, εικαστικός καλλιτέχνης και σκηνοθέτης/σεναριογράφος. Ο Γιώργος Δρίβας, με το πρώτο αφηγηματικό έργο κινούμενης εικόνας στην Ελλάδα που δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου με τη χρήση AI, «Η Βιογραφία ενός Λογισμικού», με το οποίο συμμετείχε και στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του αφιερώματος «AI, μια αναπόδραστη νοημοσύνη» εξηγεί:

«Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συνυπάρξει με τον άνθρωπο και το έχει αποδείξει σε πολλά επίπεδα. Το ερώτημα είναι που θα πάει, τι προκύπτει από αυτή τη συνεργασία. Αν εκτιθέμεθα σε μια συνεργασία με το οτιδήποτε άλλο, το ζήτημα είναι ποιο είναι το αποτέλεσμα. Και στην τεχνητή νοημοσύνη το ζήτημα δεν είναι η συνεργασία αλλά τι θα βγει από όλο αυτό. Απάντηση λοιπόν δεν υπάρχει με την έννοια ότι βρισκόμαστε σε μια διαδικασία που δε θα τελειώσει ποτέ γιατί, η τεχνητή νοημοσύνη έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι εξελίσσεται. Ένα σφυρί, που είναι ένα εργαλείο, δεν εξελίσσεται, το ίδιο πράγμα είναι. Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται, οπότε δε θα είναι ίδια σε 2-3 χρόνια. Συνεπώς, η ερώτηση για το που πηγαίνει ο διάλογος και η συνεργασία θα είναι μια αέναη ερώτηση που θα απαντάται συνεχώς κάθε μέρα.

Δε θα χρησιμοποιούσα βέβαια τη λέξη εργαλείο για την τεχνητή νοημοσύνη, είναι λίγο απλοποιητικό. Θα την έβλεπα πιο πολύ ως συνεργάτη, χωρίς απαραίτητα να θέλω να την ανθρωποποιήσω. Ο συνεργάτης πλέον δεν είναι απαραίτητο να είναι άνθρωπος, μπορεί να είναι κάτι άλλο, το οποίο ονομάζω συνεργάτη.

Η ΤΝ μπορεί να προσφέρει πάρα πολλά πράγματα. Επειδή ακριβώς την βλέπω ως συνεργάτη μπορεί να φανεί χρήσιμη σε πολλά επίπεδα, δηλαδή, από μια πρώτη αντίδραση σε μια σκέψη μου- του λες κάτι και σου απαντά αυθόρμητα τη σκέψη του πάνω σε αυτό που είπες, εμείς οι καλλιτέχνες πάντα δοκιμάζουμε πράγματα και συνήθως έχουμε κάποιους ανθρώπους που ακούν πρώτοι την ιδέα μας. Έτσι, καταρχήν είναι μια γρήγορη ανατροφοδότηση σε μια ιδέα που έχω. Κατ’ επέκταση σου δίνει και πολλά πρακτικά αποτελέσματα, πως μπορείς να κάνεις μια φωτογραφία που έχεις στο μυαλό σου, πως να κάνεις ένα κείμενο, ένα βίντεο που έχεις στο μυαλό σου. Και αυτά είναι τα πρώτα βήματα, γιατί από εκεί ξεκινάμε για να κάνουμε ταινίες, όπως έκανα εγώ τώρα, μεγάλα κείμενα κ.ά.

Δε χρειάζεται ούτε φόβος ούτε απόλυτη εμπιστοσύνη. Δηλαδή, αγκαλιάζουμε αυτή την εξέλιξη με ενδιαφέρον και ταυτοχρόνως με όλες τις δυνατές δικλείδες ασφαλείας έτσι ώστε αυτό το πράγμα να μην πάρει έναν κακό δρόμο. Και αυτό δεν αφορά μόνο την τεχνητή νοημοσύνη. Δεν είναι ότι βγήκε η ΤΝ και την αφήνουμε ελεύθερη να κάνει ό,τι θέλει, τίθενται ένα σωρό ζητήματα, ηθικά, νομικά, φιλοσοφικά, τεχνικά, πνευματικής ιδιοκτησίας. Δεν είπαμε να πάμε ούτε στο ένα άκρο ούτε στο άλλο. Δε θα βγουν τα ρομπότ αύριο να μας κυνηγούν στους δρόμους, ούτε από την άλλη είναι η πανάκεια, ο Θεός που ήρθε να μας σώσει απ’ όλα τα προβλήματα.

Η ΤΝ βοηθά τόσο στην σύλληψη όσο και στην υλοποίηση. Στο έργο η «Βιογραφία ενός λογισμικού», που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, δε βοήθησε τόσο στην σύλληψη γιατί το σενάριο είναι δικό μου γιατί όταν έγραψα το σενάριο δεν υπήρχε τεχνητή νοημοσύνη όπως την ξέρουμε σήμερα. Απλώς, όταν προέκυψε η τεχνητή νοημοσύνη και κατάλαβα τις δυνατότητές της μου ήρθε η ιδέα να οπτικοποιήσω αυτό το σενάριο με τεχνητή νοημοσύνη, να το παράγω. Οπότε βοήθησε στην υλοποίηση, στο μεγαλύτερο ποσοστό με πολύ καλά αποτελέσματα και με τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής».