«Θα επέστρεφες στην Ελλάδα;»: Νέοι του εξωτερικού συγκρίνουν κόστος και ποιότητα ζωής

Εικόνα: Unsplash 

Το «brain drain» αποτελεί ανοιχτή πληγή για την Ελλάδα, εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια, με τους νέους «εγκεφάλους» της χώρας μας να αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον χιλιόμετρα μακριά.

Στην Ελλάδα του σήμερα, ο μέσος πολίτης δύσκολα τα βγάζει πέρα. Όταν ο κατώτατος μισθός είναι στα 800 ευρώ, τα μαθηματικά, πολύ απλά δεν βγαίνουν. Ας πάρουμε για παράδειγμα έναν 25άρη με μία δουλειά γραφείου, ο οποίος μένει μόνος του (πού τέτοια τύχη!) σε ένα studio στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το ενοίκιο για 35 τ.μ, μία τρύπα δηλαδή στο κέντρο της πόλης, φτάνει τουλάχιστον τα 400 ευρώ τον μήνα. Ας υποθέσουμε ότι οι λογαριασμοί – ρεύμα, νερό, φυσικό αέριο/ πετρέλαιο – στην καλύτερή τους, υπολογίζονται γύρω στα 150 ευρώ. Τα έξοδα για το σούπερ μάρκετ φτάνουν τουλάχιστον τα 200 ευρώ τον μήνα. Κάνοντας λοιπόν μερικούς γρήγορους υπολογισμούς, ο μέσος 25άρης μένει με 50 ευρώ στο χέρι για να βγάλει τον μήνα του, να βγει για ποτό ή να πάει μία εκδρομή με τους φίλους του, χωρίς να έχουμε προσθέσει μέσα σε όλα αυτά το μεγάλο κεφάλαιο της μεταφοράς και της βενζίνης!

Αυτή η ποιότητα ζωής σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, την ανεργία και την έλλειψη ευκαιριών, οδήγησαν περισσότερους από 600.000 νέους να εγκαταλείψουν μόνιμα την Ελλάδα και να αποδημήσουν.

Μερικοί από αυτούς σπούδασαν στην Ελλάδα και επέλεξαν να συνεχίσουν την εκπαιδευτική τους πορεία, κάνοντας ένα μεταπτυχιακό ή διδακτορικό στο εξωτερικό. Άλλοι πάλι, επέλεξαν να φύγουν στα ξένα, αποκλειστικά και μόνο για ένα καλύτερο μέλλον στην αναζήτηση εργασίας, αφήνοντας πίσω τους φίλους και την παλιά τους ζωή. Όλα αυτά για μία δουλειά, η οποία τους προσέφερε καλύτερες οικονομικές εισροές και ποιότητα ζωής από ότι η πατρίδα τους, αναγκάζοντάς τους να… ρίξουν μαύρη πέτρα πίσω τους.

Σύμφωνα μάλιστα, με το Ινστιτούτο ΕΝΑ, για μία συνολική αίσθηση του φαινομένου, από το 2010 μέχρι το 2022, έχουν εγκαταλείψει τη χώρα 1.079.992 άνθρωποι από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό.

Από αυτούς που έφυγαν, οι 234.058 ήταν ηλικίας 15-24 ετών, οι 633.680 ηλικίας 25-44 ετών και οι 212.254 ηλικίας 45-64 ετών.

Τελικά, Brain Drain ή Brain Gain;

Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα του ΕΚΤ δείχνει ότι οι Έλληνες απόδημοι έχουν ξεκινήσει και επαναπατρίζονται, με τη γενιά του 2019 να επιστρέφει πρώτη από όλες.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα περίπου 350.000 από εκείνους που είχαν μετακομίσει στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021.

Μάλιστα, όταν κλήθηκαν να επιλέξουν τον μοναδικό σημαντικότερο λόγο για τον οποίο οδηγήθηκαν στην απόφαση να επαναπατριστούν, ένας στους πέντε (20%) είπε ότι ήταν η βελτίωση της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς. Ακόμα 10% απέδωσε την απόφασή του πρωτίστως στη βελτιωμένη πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα.

Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν ένας στους τρεις (30%) αποφάσισε να γυρίσει στην πατρίδα του με κύριο γνώμονα τις θετικές οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις.

Κατώτατος μισθός και κόστος ζωής

Οι οικονομικές διαφορές ανάμεσα σε έναν νέο που ζει και βιοπορίζεται στην Ελλάδα σε σχέση με το εξωτερικό, είναι σημαντικές και σίγουρα καθορίζουν κατά πόσο είναι αξιοπρεπές το βιοτικό επίπεδο της χώρας.

Η μεγαλύτερη διαφορά που θα συναντήσει κανείς, είναι αυτή του κατώτατου μισθού.

Από τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα 22 από τα 27, διαθέτουν εθνικό κατώτατο μισθό. Η Δανία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία δεν έχουν, ενώ η Κύπρος τον θεσμοθέτησε στις αρχές του 2023.

Σύμφωνα με τη Eurostat, οι κατώτατοι μισθοί για τις χώρες της ΕΕ ποικίλλουν σημαντικά, με τους ακαθάριστους μηνιαίους κατώτατους μισθούς να κυμαίνονται επί του παρόντος από 477 ευρώ στη Βουλγαρία έως και 2.571 ευρώ το μήνα στο Λουξεμβούργο.

Ο κατώτατος μισθός είναι πάνω από 2.000 ευρώ στο Λουξεμβούργο, την Ιρλανδία, την Ολλανδία και τη Γερμανία, ενώ ο αριθμός για τη Γαλλία είναι 1.767 ευρώ και 1.323 ευρώ για την Ισπανία.

Ο κατώτατος μισθός είναι κάτω από 1.000 ευρώ σε 14 από τα 22 κράτη μέλη, όπου υπάρχει εθνικός κατώτατος μισθός.

Έξι νέοι συγκρίνουν στην Parallaxi το κόστος και την ποιότητα ζωής στο εξωτερικό και την Ελλάδα.

Γερμανία

Η Δάφνη μένει στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας τα τελευταία 10 χρόνια και αναλύει τις οικονομικές διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες: 

«Όπως και σε όλο τον κόσμο η οικονομία αλλάζει και οι τιμές αυξάνονται λόγω πληθωρισμού και φυσικά η Γερμανία δεν είναι μια χώρα που έχει όλα τα προβλήματα λυμένα.

Οι μεγαλύτερες διαφορές που εντοπίζω στη Γερμανία σε σύγκριση με την Ελλάδα στο σούπερ μάρκετ και κυρίως στα είδη υγιεινής, στη βενζίνη, το πετρέλαιο και το ρεύμα. Αυτά είναι κάποια από τα πράγματα που στη Γερμανία είναι πιο φθηνά. Για παράδειγμα, μπορείς να βρεις ακόμη ακόμα και ελληνικά προϊόντα, πιο φθηνά από ότι στην Ελλάδα, όπως κρασί και φέτα, γιατί το ΦΠΑ της Γερμανίας είναι χαμηλότερο. Οι Γερμανοί επίσης έχουν χαμηλότερο ΦΠΑ σε οινοπνευματώδη ποτά, ένα μπουκάλι ουίσκι μπορείς να το βρεις 12€. Τις οδοντόκρεμες μπορείς να τις βρεις με 1€. Το ίδιο συμβαίνει και με τα απορρυπαντικά, σαμπουάν και τις κρέμες, που μπορείς να βρεις στα 1,95€, στα λεγόμενα drugstores. 

Το πρόβλημα στη Γερμανία είναι περισσότερο στα ενοίκια και στα εισιτήρια για τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα οποία προσπαθούν να κάνουν πλέον περισσότερο προσβάσιμα. Για να πάω από το σπίτι μου μέχρι το κέντρο θέλω περίπου 35-40λεπτα, μία διαδρομή που θα μου κοστίσει  6€ μόνο για να πάω, αλλάζοντας 2 μέσα. Από την άλλη βέβαια, οι μισθοί στη Γερμανία δεν έχουν καμία σχέση με την Ελλάδα, καθώς το κατώτερο που μπορείς να πληρωθείς την ώρα είναι 12,80 ευρώ καθαρά και απαγορεύεται να δουλεύεις πάνω από 10 ώρες συνεχόμενα, καθώς στις 6,5 ώρες επιβάλλεται να κάνεις διάλλειμα. Ωστόσο, αφού αυξάνονται οι μισθοί, αυξάνεται και το κόστος ζωής, όπως είναι επόμενο. 

Μία έξοδος σε ένα εστιατόριο είναι πάρα πολύ ακριβή, με το μπουκάλι νερό να κοστίζει 7,80€  και μια μερίδα φιλέτο κρέατος να φτάνει τα 40€.  Αυτό σημαίνει ότι μία έξοδος θα κοστίσει τουλάχιστον 60€ το κεφάλι».

Η Δάφνη επισημαίνει ότι ενώ ο μισθός των 1.600 ευρώ μοιάζει ιδανικός στην Ελλάδα, στη Γερμανία δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει να νοικιάζεις ένα σπίτι μόνος σου: 

«Ο μισθός των 1.600 ευρώ στην Ελλάδα μοιάζει ιδανικός, αλλά δυστυχώς στη Γερμανία δεν μπορείς ούτε να νοικιάσεις μόνος σου σπίτι γιατί τα κοινόχρηστα (π.χ νερό, θέρμανση, σκουπίδια και περιποίηση του περιβαλλοντικού χώρου) έχουν αυξηθεί. Κανονικά τα ενοίκιο του σπιτιού στη Γερμανία είναι στα 750 ευρώ αλλά με τα κοινόχρηστα φτάνει τουλάχιστον τα 1.000 ευρώ. Οπότε το να νοικιάσεις μόνος σου σπίτι αποκλείεται ως ενδεχόμενο, χρειάζεσαι σίγουρα συγκάτοικο. Από την άλλη βέβαια, στη Γερμανία πληρώνονται όλα αυτόματα και εξετάζεται ο μισθός σου. Αν θεωρούν πώς δεν μπορείς να πληρώνει το x ποσό κάθε μήνα, τότε ούτε θα σου δώσουν δάνειο, ούτε θα σου νοικιάσουν το σπίτι». 

Η Δάφνη δεν σκέφτεται να γυρίσει στην Ελλάδα στο άμεσο μέλλον, όπως εξηγεί η ίδια: «Η Ελλάδα έχει πολλά καλά αλλά διώχνει τα παιδιά της. Δεν υπάρχει προοπτική, δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας και αν υπάρχουν, είναι είτε κακοπληρωμένες είτε έχουν εξαντλητικά ωράρια. Παρόλο που το κόστος ζωής είναι πιο αυξημένο στη Γερμανία, η ποιότητα ζωής δεν συγκρίνεται, είναι σαφώς καλύτερη». 

Βουλγαρία

Η Ελένη μένει μόνιμα στη Βουλγαρία από το 2018, όπου σπουδάζει. 

«Τα ενοίκια στη Βουλγαρία έχουν αυξηθεί οριακά περισσότερο από την Ελλάδα, ένα φοιτητής πολύ δύσκολα βρίσκει κάτω από 500 ευρώ να ζήσει μόνος του, με τα έξοδα για τις βασικές ανάγκες, όπως το σούπερ μάρκετ, να είναι πάνω κάτω το ίδιο με την Ελλάδα. Αν η οικογένεια σου δεν έχει τη δυνατότητα να σου στέλνει 400 ευρώ τουλάχιστον το μήνα ζεις φτωχικά.

Βέβαια, υπάρχουν και πολλά καλά, με την μεγαλύτερη διαφορά από την Ελλάδα, να είναι οι συγκοινωνίες, οι οποίες είναι εξαιρετικές, γρήγορες, με τα λεωφορεία περνούν ανά 2 λεπτά και το φοιτητικό πάσο μόλις στα 7 ευρώ το μήνα». 

Αναφορικά με τις εισροές στη Βουλγαρία, η Ελένη τονίζει ότι ο μισθός κινείται στα ίδια επίπεδα με την Ελλάδα, με τη διαφορά να έγκειται στο ότι η Βουλγαρία δεν έχει τόσο υψηλό ΦΠΑ:  

«Το θετικό είναι ότι η εργασία στη Βουλγαρία σου δίνει πολλές παροχές στη διαβίωση σου. Από κουπόνια για σούπερ μάρκετ, σε τρελές εκπτώσεις σε γυμναστήρια και δραστηριότητες. Για παράδειγμα υπάρχει η “multi sport” που δικαιούνται οι εργαζόμενοι, η οποία κοστίζει 50 ευρώ το μήνα, από τα οποία ο εργαζόμενος πληρώνει τα 15 ευρώ και το υπόλοιπο ποσό καλύπτει ο εργοδότης, δίνοντάς σου πρόσβαση σε όλα τα γυμναστήρια και κέντρα δραστηριοτήτων της πόλης. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν υπάρχει ούτε σαν ιδέα στην Ελλάδα. 

Ένα ακόμα πολύ θετικό είναι η ασφάλιση, η οποία είναι υποχρεωτική για όλους. Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για θέσεις εργασίας σε πολλούς τομείς και όσον αφορά τη διασκέδαση είναι μια πόλη που ζει έντονα τη νύχτα. Η Σόφια συγκεκριμένα είναι πολυπολιτισμική πόλη, έχει πολλές κουλτούρες, ποικιλόμορφα και συχνά events, διασκέδαση για κάθε λογής προτίμηση και μέσα σε όλα είναι πολύ όμορφη. Βέβαια, αυτή δεν είναι η συνθήκη για όλη την υπόλοιπη χώρα, με πολλές πόλεις της μάλιστα να βρίσκονται σε μεγάλη φτώχεια».

Η Ελένη ομολογεί ότι επιθυμεί να επιστρέψει έστω και δοκιμαστικά στην Ελλάδα: «Μου λείπει η χώρα μου, η οικογένεια μου και ό,τι συνεπάγεται με αυτό. Αν δω όμως ότι δεν τα βγάζω πέρα όπως θέλω και χρειάζομαι για την ποιότητα ζωής που έχω ορίσει, ήδη κάνω έρευνα για θέσεις στο εξωτερικό». 

Αγγλία

Η Ελίζα μένει μόνιμα στην Αγγλία από το 2018, όταν πήγε για σπουδές και πλέον εργάζεται και βιοπορίζεται εκεί. 

«Τα ενοίκια στην Αγγλία είναι από τα πράγματα που έχουν ανέβει αρκετά τα τελευταία χρόνια, όπως άλλωστε συμβαίνει και στην Ελλάδα. Ωστόσο, τα ψώνια του σουπερμάρκετ είναι πολύ φθηνότερα σε σχέση με την Ελλάδα. Ενώ παλαιότερα συγκατοικούσα, πλέον μένω μόνη μου και ξοδεύω λίγο παραπάνω από 100€ τον μήνα στο σούπερ μάρκετ και έχω όλα όσα μου χρειάζονται.

Αυτό που είναι αρκετά ακριβότερο είναι το να έχεις αυτοκίνητο στην Αγγλία, μίας και η ασφάλεια ανέρχεται στα 1.600 ευρώ τον χρόνο. Επίσης, υπάρχει αυξημένη φορολογία σε σχέση με την Ελλάδα, σχεδόν στα πάντα. Πληρώνουμε φόρο για να βλέπουμε τηλεόραση, πάνω από 150€ τον μήνα στον δήμο και από τον μισθό σου κρατάνε τουλάχιστον τα μισά για φορολογία, μέσα σε αυτά και φόρος για να έχεις ΑΦΜ.

Όσον αφορά τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα, οι καφέδες στην Αγγλία είναι πολύ ακριβοί, ενώ από την άλλη το αλκοόλ είναι αρκετά φθηνότερο, σε σχέση με Ελλάδα. Τα μαγαζιά με ρούχα από την άλλη είναι πολύ ακριβότερα σε σχέση με Ελλάδα, για παράδειγμα ένα παντελόνι από γνωστή αλυσίδα το βρίσκεις στα 40 ευρώ στην Αγγλία, ενώ στα 25 ευρώ στην Ελλάδα. Οι έξοδοι στα εστιατόρια επίσης δεν έχουν καμία σχέση, καθώς τις περισσότερες φορές οι τιμές είναι άπιαστες, αλλά σίγουρα υπάρχουν και οικονομικότερες λύσεις, αναλόγως με το τι θα επιλέξεις», εξηγεί η ίδια.

Η Ελίζα επισημαίνει ότι αν επέστρεφε στην Ελλάδα, η επιστροφή της δεν θα γινόταν για οικονομικούς λόγους: «Αν επέστρεφα στην Ελλάδα δε θα ήταν για οικονομικούς λόγους σίγουρα μιας και η δουλειά μου στην Ελλάδα θα έπαιρνε ούτε τον μισό μισθό. Ίσως κάποια στιγμή να επιστρέψω, δεν το έχω αποκλείσει αλλά όταν κ αν το κάνω θα είναι για άλλους λόγους πχ καιρός, οικογένεια, τρόπος ζωής». 

Βέλγιο

Η Αποστολίνα τα τελευταία 2 χρόνια μένει στο Βέλγιο και συγκεκριμένα στη Γάνδη.

Η ίδια πήρε την απόφαση να μετακομίσει στο εξωτερικό κυρίως για επαγγελματικούς λόγους: 

«Η απόφαση να μετακομίσω στο εξωτερικό έγινε για επαγγελματικούς λόγους και για να δοκιμάσω έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από αυτόν στην Ελλάδα. Η Γάνδη, αν και μικρότερη πόλη από τις μεγάλες πρωτεύουσες, προσφέρει πολύ καλή ποιότητα ζωής με υψηλό αίσθημα ασφάλειας, πολυπολιτισμικότητα και άριστες υποδομές. Ποιες είναι οι οικονομικές διαφορές στον τρόπο ζωής που έχεις εντοπίσει ανάμεσα σε Ελλάδα και εξωτερικό;». 

Η κύρια διαφορά που παρατηρεί η Αποστολίνα ανάμεσα σε Ελλάδα και Βέλγιο είναι οι μισθοί: 

«Στο Βέλγιο, το κατώτατο κλιμάκιο μισθού σε part-time απασχόληση κυμαίνεται περίπου στα 1.500 ευρώ, ενώ σε full-time απασχόληση οι μισθοί συχνά κυμαίνονται από 2.000 έως 2.500 ευρώ, ανάλογα με τον τομέα και την εμπειρία. Η φορολογία είναι πράγματι υψηλή, όμως υπάρχει ένα σύστημα κοινωνικών παροχών και υποστήριξης που λειτουργεί πιο αποδοτικά. Επιπλέον, το φορολογικό σύστημα στο Βέλγιο είναι πιο οργανωμένο, με το ετήσιο εκκαθαριστικό να επιστρέφει ένα μέρος των κρατήσεων στον εργαζόμενο, κάτι που δεν συμβαίνει τόσο συχνά στην Ελλάδα.

Αν και οι μισθοί είναι αρκετά υψηλότεροι στο Βέλγιο σε σχέση με την Ελλάδα, το κόστος ζωής εδώ είναι επίσης αρκετά αυξημένο. Για παράδειγμα, τα ενοίκια στη Γάνδη για ένα μικρό διαμέρισμα μπορεί να ξεπερνούν τα 800 ευρώ, ενώ το κόστος των λογαριασμών είναι επίσης υψηλότερο, ειδικά τον χειμώνα. Τα σούπερ μάρκετ προσφέρουν ποικιλία προϊόντων, αλλά η διαφορά στις τιμές γίνεται αισθητή στα φρέσκα τρόφιμα και σε άλλα είδη πρώτης ανάγκης, όπως τα γαλακτοκομικά και τα λαχανικά. Παρόλα αυτά, το σύστημα υγείας και οι υποδομές που παρέχονται, σε συνδυασμό με τους αυξημένους μισθούς, αντισταθμίζουν το αυξημένο κόστος ζωής, παρέχοντας καλύτερη συνολική ποιότητα ζωής και ασφάλεια».

Σύμφωνα με την Αποστολίνα, η ποιότητα ζωής στο Βέλγιο είναι ανώτερη, καθώς διαπιστώνεται ότι υπάρχει περισσότερη τάξη και σεβασμός στους νόμους:

«Επιπλέον, δίνεται προσοχή στην ψυχική υγεία και την συναισθηματική υποστήριξη των εργαζομένων, με τη δυνατότητα άδειας λόγω burnout και την υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια στους δημόσιους χώρους και καλύτερη οργάνωση στις μετακινήσεις, καθώς και στα εργασιακά δικαιώματα.

Αν και δεν αποκλείω το ενδεχόμενο να επιστρέψω στην Ελλάδα στο μέλλον, αυτή τη στιγμή νιώθω ότι εδώ υπάρχουν περισσότερες προοπτικές για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. Ωστόσο, το γεγονός ότι πάντα νιώθεις ξένος στο εξωτερικό είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να αλλάξει, καθώς η έννοια του “ανήκειν” είναι πολύ πιο έντονη στην πατρίδα σου», καταλήγει η ίδια.

Ολλανδία

Ο Δημήτρης μετακόμισε μόνιμα στην Ολλανδία πριν από ενάμιση χρόνο. 

Παρά το αυξημένο κόστος ζωής στο Μάαστριχτ όπου διαμένει, η διαφορά στην ακρίβεια καλύπτεται, εξαιτίας των υψηλών μισθών, όπως εξηγεί ο Δημήτρης: 

«Οι μισθοί στην Ολλανδία είναι υπερτριπλάσιοι σε σχέση με τον μέσο μισθό στην Ελλάδα. Οπότε παρά το γεγονός ότι το κόστος ζωής είναι υψηλότερο, κυρίως στις τιμές των ενοικίων και της εστίασης, η διαφορά στην ακρίβεια καλύπτεται. 

Οι τιμές στο σουπερμάρκετ είναι πάνω κάτω οι ίδιες, αρκετές φορές μάλιστα είναι φθηνότερα τα τοπικά προϊόντα! Το ίδιο όσον αφορά και την ενέργεια, οι λογαριασμοί είναι σχετικά φθηνοί και προσιτοί. Στην Ολλανδία με 30 ώρες βασικό μισθό και ζώντας σε μια μικρή πόλη, στο Μάαστριχτ, μπορώ να καλύψω άνετα τα έξοδά μου και έχω τη δυνατότητα και να αποταμιεύω.

Ο ίδιος συγκρίνει την ποιότητα ζωής ανάμεσα σε Ολλανδία και Ελλάδα, τονίζοντας μάλιστα, ότι στην πατρίδα του «απλά επιβίωνε, δεν ζούσε»: 

«Στην Ελλάδα με δουλειά στο αντικείμενό μου, μερικές φορές μάλιστα με 60 ώρες τον μήνα, απλά επιβίωνα, δεν ζούσα πραγματικά. Στην Ολλανδία, δεν έχω πλέον το πρωτογενές βιοτικό άγχος που είχα στην Ελλάδα. Ξέρω ότι θα βγει ο μήνας και ότι το κράτος θα με προστατέψει αν χρειαστεί απέναντι στις εργασιακές αυθαιρεσίες

 Αν και μου λείπουν πράγματα από την Ελλάδα όπως οι φίλοι μου, η ελληνική κουλτούρα (και τα πιτόγυρα!), δεν σκοπεύω να επιστρέψω στο άμεσο μέλλον», καταλήγει ο ίδιος.

Τσεχία

Η Μάγδα μένει στην Πράγα της Τσεχίας τα τελευταία 5 χρόνια. 

«Μιλάμε για μια πόλη που κρατάει σταθερά τα τελευταία χρόνια το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη (2-3%). Μισθολογικά υπάρχουν μικρές διαφορές καθώς ένας μέσος μισθός στην Πράγα κυμαίνεται μεταξύ 1100-1500€, αναλογικά με το βασικό της Ελλάδας. Επίσης υπάρχουν και αρκετοί expats καθώς έχουν ανοίξει πολλές πολυεθνικές τα τελευταία χρόνια, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερες απολαβές μισθολογικά σε σχέση με τους τοπικούς μισθούς». 

Όπως κρίνει η ίδια, το κόστος ζωής στην Πράγα, συμβαδίζει στην πλειοψηφία των πραγμάτων, με τους μισθούς των εργαζομένων: 

«Το σούπερ μάρκετ είναι αρκετά φθηνότερο με τα ελληνικά δεδομένα, παρά τους αυξημένους μισθούς εδώ. Η μπύρα που είναι το τοπικό τους προϊόν, αν και έχει διπλασιαστεί η τιμή της τα τελευταία χρόνια, παραμένει μια φτηνή επιλογή για έξοδο. Αυτά που είναι ακριβά σε σχέση με την Ελλάδα είναι το φαγητό σε κάποιο εστιατόριο, αλλά και τα ενοίκια, μας και είναι η χώρα που έχει από τα υψηλότερα ενοίκια στην Ευρώπη χωρίς να συμβαδίζει αυτό με τους μισθούς – μπορείς να βρεις στούντιο 30τ.μ με 800€». 

Η Μάγδα, παρά τη δυσχερή οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, δεν κρατά αρνητική στάση για την επιστροφή της:  

«Δεν είμαι από τα άτομα που αν υπήρχε καλή επαγγελματική προοπτική θα έφευγα από την Ελλάδα, γιατί μου αρέσει η ποιότητα ζωής που μπορώ να έχω εκεί (πέραν της Αθήνας που την θεωρώ χαοτική). Ωστόσο δεν μπορώ να μην παραδεχτώ ότι Πράγα έχει πολλές ευκολίες όπως αξιόπιστα, οικονομικά και οργανωμένα μέσα μεταφοράς, πάρκα κάθε 2χλμ που μοιάζουν οριακά με δάση ακόμα και σε τελείως κεντρικές περιοχές, ήρεμοι ρυθμοί ζωής, καλά εργασιακά περιβάλλοντα και υποδομές. 

Γενικά υπάρχει μια υποψία επιστροφής προς το νότο (είτε αυτό σημαίνει Ελλάδα είτε αυτό σημαίνει κάποια άλλη μεσογειακή χώρα). Θέλω να επιστρέψω σε κάποια φάση, γιατί όπως είπα και παραπάνω αν εξαιρέσεις την ανεργία και το πολιτικό σύστημα που “σαπίζει” το μέσα της χώρας, πιστεύω ότι είμαστε από τις πιο όμορφες χώρες της Μεσογείου».