Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου: Μια ξεχωριστή ιστορικός της πολεοδομίας, μια αγαπημένη φίλη και συνεργάτιδα

Λέξεις: Κωστής Χατζημιχάλης

Ήταν σωστά ειπωμένα όσα καλά γράφηκαν για την Αλέκα Γερόλυμπου την περασμένη εβδομάδα. Πάντα έβαζα και το Καραδήμου, γιατί έτσι την είχα γνωρίσει στο μακρινό 1963, στις κρύες μεγάλες αίθουσες της Πολυτεχνικής: μια βέρα Σαλονικιά, κομψή αλλά κάπως απόμακρη, κρατούσε σε απόσταση εμάς τους Αθηναίους. Από τότε θυμάμαι το δυνατό γέλιο της, με τη χαρακτηριστική κίνηση να φέρνει πάντα το χέρι μπροστά.

Βρεθήκαμε ξανά ως συνάδελφοι στον Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης το 1979. Εκεί είχα την τύχη και την χαρά να την ακούω και να χαίρομαι την αγάπη και την βαθιά γνώση της για τη Θεσσαλονίκη αλλά και για τις άλλες πόλεις της Ελλάδας και της Βαλκανικής. Παρακολουθούσα την ευχέρεια που είχε στη χρήση των ιστορικών στοιχείων και την έγνοια για αναζήτηση του ευρύτερου πλαισίου το οποίο καθόριζε τις σχεδιαστικές αποφάσεις, τις υλοποιήσεις, τις αντιδικίες συμφερόντων.

Όλα εκείνα που «κρύβονται» πίσω από αυτό που τελικά έχει επιβιώσει στις πόλεις μας. Την είχε αυτή την ικανότητα η Αλέκα κι αυτό φαίνονταν στα μαθήματα, όχι μόνο για τις ιστορίες των πόλεων, αλλά και στα μαθήματα του σύγχρονου αστικού σχεδιασμού. Σ’ αυτά είχαμε βρεθεί δίπλα-δίπλα στα σχεδιαστήρια, μαζί με την Κική Καυκούλα, την Βίλμα Χαστάογλου και τον Νίκο Καλογήρου. Με την ευρύτητα των γνώσεων για τον σχεδιασμό των πόλεων στην Ευρώπη, ζωντάνευε το μάθημα με παραδείγματα, το έκανε ελκυστικό, έσπρωχνε τα παιδιά να αναζητήσουν συνέχειες και τομές στις διαδικασίες αστικοποίησης, να ταιριάξουν το σήμερα με το χτες.

Ήταν χρόνια δημιουργικά η δεκαετία του 1980, με τις προκλήσεις του νέου Νόμου Πλαισίου, και τις δυνατότητες που έδινε στο δημόσιο πανεπιστήμιο να ανοίξει νέα παράθυρα γνώσεων. Ήταν και χρόνια σκληρών αντιπαραθέσεων για την κατεύθυνση των σπουδών, για νέα μαθήματα, για την αυτοδιοίκηση μετά την κατάργηση της έδρας. Στην ομαδική δουλειά που απαιτούσαν οι νέοι καιροί, η Αλέκα ήταν πάντα παρούσα, ακούραστη, με συνεισφορές από την εμπειρία της Γαλλίας, με ιδέες για νέα βιβλία, να κάνουμε έρευνες. Όπως για πχ στο βιβλίο «Επι πόλεως, συλλογή κειμένων», 1986, στην έρευνα για τους «Βορειοελλαδικούς οικισμούς πριν και μετά την απελευθέρωση», 1988, στο «Στρατηγικό Σχέδιο για τη Θεσσαλονίκη», 1995, και σε τόσα άλλα, η Αλέκα ήταν εκεί, με ιδέες και προσωπική συνεισφορά.

Δεκάδες ήταν αφορμές για κοινές ομαδικές δράσεις, αλλά και βραδινά γλέντια, οικογενειακές εκδρομές στην Βουρβουρού και στην Ερμούπολη και πολλές μα πολλές κουβέντες για το πανεπιστήμιο. Στη φωτογραφία μια από αυτές: πρώτη δεξιά η Αλέκα και μετά συνέχεια προς τα αριστερά ο Δημήτρης Κωτσάκης, η αφεντιά μου, ο Νίκος Παπαμίχος, η Βίλμα Χαστάογλου και με την πλάτη η Κική Καυκούλα, η κολλητή της Αλέκας, που χάσαμε ξαφνικά πριν πέντε χρόνια, μια απώλεια που δεν ξεπέρασε ποτέ η Αλέκα.

Μετά το 1997 που έφυγα για το Τμήμα Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, κρατήσαμε τακτική επαφή και βλεπόμασταν στην Αθήνα ή στην νέα παραλία, στο καφέ με τη θέα στη θάλασσα που τόσο αγαπούσε. Χαιρόμουνα την αναγνώριση που είχε κατακτήσει με τη δουλειά της, άκουγα από τη πλευρά της σχόλια και ιδέες για τα μέτωπα που είχα ανοίξει με την ίδρυση ενός νέου τμήματος.

Η τελευταία συνεργασία μας ήταν στον «Άτλαντα για τα Σύγχρονα Ελληνικά Τοπία», στον οποίο η Αλέκα συμμετείχε με τον άξονα της πλατείας Αριστοτέλους, πιά άλλη θα μπορούσε να το γράψει καλύτερα; Η συνάντηση στο σπίτι της το 2023 ήταν δύσκολη γιατί είχε προχωρήσει η ασθένεια. Μπορέσαμε όμως να πούμε και να σχολιάσουμε αρκετά, το κοφτερό βλέμμα και η σκέψη ήταν εκεί. Δεν μπόρεσα όμως να την ξαναδώ…

*Ο Κωστής Χατζημιχάλης είναι Ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου