Από τη Νέα Υόρκη στην Ευρώπη: Το νέο μάθημα της Αριστεράς

Λέξεις: Θράσος Αξιώτης

Σήμερα, καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, διεξάγονται οι δημοτικές εκλογές στη Νέα Υόρκη. Παρακολουθώ με ενδιαφέρον την εκστρατεία του Ζοχράν Μαμντάνι, έναν νεαρό σοσιαλιστή που φέρνει ξανά την πολιτική στο πεζοδρόμιο και αμφισβητεί τη λογική του “μεσαίου χώρου” που τόσο έχει βλάψει την ευρωπαϊκή Αριστερά.

Ο Μαμντάνι δεν είναι ο τυπικός σοσιαλδημοκράτης που έχουμε συνηθίσει στην Ευρώπη. Η πολιτική του δεν πηγάζει από θεσμούς και κομματικά μηχανήματα, αλλά από τα κινήματα της γειτονιάς και των αποκλεισμένων. Δεν μιλά για συναίνεση ανάμεσα σε τάξεις, αλλά για ανακατανομή δύναμης προς τα κάτω. Εκεί όπου οι ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες διαπραγματεύονται με τράπεζες και πολυεθνικές, ο Μαμντάνι οργανώνει ενοικιαστές και εργαζόμενους.

Η σημερινή αναμέτρηση είναι κρίσιμη. Θα δείξει αν ένας υποψήφιος που στηρίζεται στη λαϊκή κινητοποίηση και στα δίκτυα εθελοντών μπορεί να σταθεί απέναντι στο αμερικανικό κατεστημένο και στον Άντριου Κουόμο. Ο Κουόμο έχει πίσω του τη στήριξη ισχυρών οικονομικών κύκλων και του πολιτικού κατεστημένου. Είναι μια μάχη ανάμεσα σε δύο πολιτικές κουλτούρες: από τη μία το σύστημα της εξουσίας, του χρήματος και των μηχανισμών· από την άλλη το κίνημα των πολιτών που οργανώνεται από τα κάτω και διεκδικεί χώρο και φωνή.

Παρόμοια παραδείγματα έχουμε δει ξανά στην πρόσφατη αμερικανική ιστορία. Η πολιτεία της Georgia στις προεδρικές εκλογές του 2020 είναι χαρακτηριστική. Εκεί το grassroots movement κατάφερε, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, να κερδίσει την πολιτεία για τους Δημοκρατικούς. Πίσω από αυτό το επίτευγμα βρισκόταν η Stacey Abrams. Μια γυναίκα που οργάνωσε χιλιάδες εθελοντές, κινητοποίησε μαύρες και λατινοαμερικανικές κοινότητες και απέδειξε πως η συμμετοχή και η επιμονή από τα κάτω μπορούν να αλλάξουν εκλογικούς συσχετισμούς.

Η σημερινή μάχη όμως είναι διαφορετική. Μιλάμε για τη Νέα Υόρκη, τη μεγαλύτερη πόλη των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια πόλη με όλα τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα πάνω της. Αν ο Μαμντάνι καταφέρει να αναμετρηθεί στα ίσια με το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο σε ένα τέτοιο πεδίο, τότε το μήνυμα θα έχει παγκόσμια σημασία.

Η καμπάνια του Μαμντάνι προσφέρει μαθήματα για τα αριστερά κόμματα της Ευρώπης. Μια καμπάνια εστιασμένη σε λίγα, ουσιαστικά ζητήματα. Αυτά που καίνε τον πολίτη, που αφορούν την καθημερινότητα και που διατηρούν σαφή ταξικό χαρακτήρα.

Η ευρωπαϊκή Αριστερά, εδώ και χρόνια, έχει χάσει την ταξική της ταυτότητα. Έχει εναγκαλιστεί τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, άλλοτε σιωπηλά, άλλοτε απροκάλυπτα. Έχει μετατοπίσει τη ρητορική της προς τα δεξιά, με το επιχείρημα ότι έτσι θα κερδίσει τον λεγόμενο μεσαίο χώρο. Όμως αυτή η στρατηγική έχει αποδειχθεί πολιτικά και ιδεολογικά καταστροφική, αν δούμε τα αποτελέσματα των αριστερών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη.

Ο Μαμντάνι έλιωσε κυριολεκτικά πολλά ζευγάρια παπούτσια. Διένυσε χιλιόμετρα στους δρόμους της Νέας Υόρκης και μίλησε προσωπικά με χιλιάδες πολίτες. Έτσι οικοδόμησε ένα πρόγραμμα που μιλάει πραγματικά στον άνθρωπο της πόλης, εστιάζοντας στις ανάγκες και τις αγωνίες του.

Ταυτόχρονα, αξιοποίησε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με πρωτότυπο και αυθεντικό τρόπο. Τα έκανε βασικό εργαλείο πολιτικής επικοινωνίας και κινητοποίησης. Η καμπάνια του στηρίχθηκε σε σύντομα, δυναμικά βίντεο και ευρηματικά memes που μιλούσαν απευθείας στους κατοίκους της πόλης, ιδίως στους νεότερους και στους πιο ποικιλόμορφους πληθυσμούς. Μέσα από TikTok, Instagram και X, προώθησε ένα μήνυμα συμμετοχικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Μίλησε σε πολλές γλώσσες και με απλή, ανθρώπινη προσέγγιση. Έτσι τα social media δεν λειτούργησαν απλώς ως μέσο προβολής αλλά ως εργαλείο οργάνωσης και διαλόγου με τους πολίτες.

Η σημερινή Αριστερά παραμένει συχνά προσκολλημένη σε γλώσσα και σχήματα που ανήκουν σε έναν άλλο αιώνα. Δεν κατανοεί τις μορφές εκμετάλλευσης του 21ου αιώνα — την επισφάλεια, την τεχνολογία, τη στέγαση, το περιβάλλον.

Κάθε φορά που βλέπω έναν πολιτικό της Αριστεράς να μιλά για “μέσα παραγωγής” και “ταξική πάλη” με τον ίδιο τρόπο που μιλούσαν το 1970, νιώθω μια βαθιά απογοήτευση. Γιατί δίπλα μου, στους δρόμους της πόλης, βλέπω τον 25χρονο ντελιβερά που δουλεύει 12 ώρες την ημέρα χωρίς ασφάλιση, χωρίς άδεια, με έναν αλγόριθμο να αποφασίζει πόσο θα κερδίσει σήμερα. Αυτή είναι η εκμετάλλευση του 21ου αιώνα, όχι στο εργοστάσιο, αλλά στην πλατφόρμα.

Βλέπω τον φίλο μου, με μεταπτυχιακό και δουλειά γραφείου, να μένει ακόμα με τους γονείς του γιατί το ενοίκιο για ένα διαμερισματάκι στη Θεσσαλονίκη κοστίζει όσο ο μισθός του. Στην Ελλάδα, πάνω από ένας στους τρεις νέους ζει σε υπερπληθείς κατοικίες. Αυτή είναι η κρίση στέγασης και κανένα κόμμα δεν μιλά γι’ αυτό με τρόπο που να έχει νόημα για αυτή την γενιά.

Η σημερινή Αριστερά συνεχίζει να μιλά σε συνέδρια για “το λαό”, αλλά όταν ο λαός είναι ο rider που περιμένει παραγγελία στην γωνία, ο freelancer χωρίς σύμβαση, ή η νεαρή που δεν μπορεί να φύγει από το πατρικό, η Αριστερά δεν ξέρει τι να πει. Δεν καταλαβαίνει ότι η επισφάλεια είναι το νέο όνομα της εκμετάλλευσης. Ότι η τεχνολογία δεν είναι απλά “πρόοδος”, αλλά εργαλείο ελέγχου. Ότι το περιβάλλον δεν είναι “ζήτημα ταυτότητας”, αλλά ερώτημα επιβίωσης.

Μέχρι η Αριστερά να μάθει να μιλά τη γλώσσα του 2025, όχι του 1975, θα συνεχίσει να χάνει.

Ο Μαμντάνι δείχνει πως η Αριστερά μπορεί να είναι ριζοσπαστική χωρίς να είναι αποκομμένη από την κοινωνία. Ότι η πολιτική ξεκινά από το πεζοδρόμιο, όχι από το συνέδριο. Και αυτό είναι το μεγάλο του όπλο. Ο δρόμος, το πεζοδρόμιο, η γειτονιά. Αυτά είναι τα όπλα που έχει η Αριστερά. Όχι οι συναντήσεις με τραπεζίτες, όχι η τεχνοκρατική γλώσσα που κανείς δεν καταλαβαίνει. Ο Μαμντάνι το δείχνει σήμερα στη Νέα Υόρκη: η πολιτική ξεκινά από τα κάτω.

* Ο Θράσος Αξιώτης είναι Διπλωματούχος Μηχανικός ΑΠΘ, M.Sc., Rensselaer Polytechnic Institute, NY

**πηγή εικόνας: Zohran Kwame Mamdani Facebook Page