Δάσκαλε… Ένα κατευόδιο στο Χρυσόστομο Σταμούλη από φοιτήτριες που τον έζησαν στο αμφιθέατρο
Ένας αποχαιρετισμός στο σπουδαίο Θεολόγο, που άφησε πίσω του μεγάλη παρακαταθήκη
Ο Χρυσόστομος Σταμούλης δεν ήταν απλά ένας Θεολόγος, ένας καθηγητής του ΑΠΘ. Ήταν πολλά περισσότερα, ειδικά για τους ανθρώπους που τον γνώρισαν και τον έζησαν στο αμφιθέατρο.
Τα μαθήματά του δεν είχαν διεκπεραιωτικό χαρακτήρα. Ήταν μαθήματα ζωής, «σύνδεσης», επικοινωνίας, τέχνης, ένα διαρκές φως συναισθημάτων που πλημμύριζε τα πάντα δίπλα του.
Τρεις γυναίκες που τον έζησαν ως φοιτήτριες, παρακολούθησαν τα μαθήματά του στο Πανεπιστήμιο και αυτό ήταν κάτι που τους άλλαξε τον τρόπο που βλέπουν τη ζωή, αποχαιρετούν σήμερα τον Χρυσόστομο Σταμούλη μέσω της Parallaxi.
Αναστασία Γκίτση
ίσως να είναι Ταχυδρομικό Δελτίο
{… το ταχυδρομικό δελτίο είναι οι σκέψεις που τυλίγονται προσεκτικά σε λέξεις και στέλνονται -ως επί το πλείστον- συστημένα σε φυσικά ή και μεταφυσικά πρόσωπα, με εγγύηση ασταθούς ποσού αποζημίωσης έναντι κινδύνου απώλειας, κλοπής ή ζημίας του ταχυδρομικού αντικειμένου (ή μήπως υποκειμένου;)…}
Παραλήπτης: Χρυσόστομος Α. Σταμούλης
Δάσκαλε έφυγες νωρίς…
σε συνόδευε το φως σ’εμπερικλείει τώρα
θα μας λείπεις θα σε βρίσκουμε μέσα μας στο φως που μας δίδαξες!
(Σε είχαμε κατατάξει στους αθάνατους ωστόσο…)
Δάσκαλε… έτσι μας άφηνες να σε αποκαλούμε όταν ήμασταν φοιτητές. Πλημμυρίζαμε το αμφιθέατρο για να σε ακούσουμε, κυρίως όμως για ν’αφεθούμε να μας συμπαρασύρεις στο απρόσμετρο βάθος, αλλά και ύψος της πιο ζωντανής θεολογίας, με το αστείρευτο εκείνο καλλιτεχνικό και μουσικό σου πάθος, που έκανε τα διεστώτα να εναρμονίζονται χάριν στον σαρωτικό πυρήνα της αγάπης για τον Θεό και τον άνθρωπο με κορωνίδα της τον σαρκωμένο Χριστό, τον Μεγάλο Ερωτικό όπως αποκαλούσες…
Δάσκαλε… γέμισε η ψυχή μας πίκρα και ας έχουμε τη βαθιά εκείνη πεποίθηση πως -ακόμη και τώρα- θα ερχόσουν να μας παρηγορήσεις με τον παραμυθητικό και συνάμα επιστημονικό σου λόγο, πως στη ζωή πόνος και χαρά συνυπάρχουν, σταυρός κι ανάσταση συναντιούνται, θεωρία και πράξη σφιχταγκαλιάζονται, αντίθεση και σύνθεση προϋποτίθενται, έρως και θάνατος συμπορεύονται μεταμορφώνοντας τον τελευταίο σε πέρασμα και αφετηρία πραγματικού νοήματος…
Δάσκαλε… πάντοτε ήσουν εύκαιρος για εμάς, προσηνής, υποστηρικτικός, δεν μας χαλούσες χατίρι, ούτε όταν ήμασταν φοιτητές στα μεταπτυχιακά και διδακτορικά που κοντά σου μαθητεύσαμε, ούτε αργότερα όταν γίναμε καθηγητές γυμνασίων και λυκείων και σου ζητούσαμε να μιλήσεις στους δικούς μας μαθητές (και πώς τους κέρδιζες από την πρώτη στιγμή!) είτε δια ζώσης είτε διαδικτυακά, επειδή ήξερες να μιλάς τη γλώσσα των νέων, άκουγες τις υπαρξιακές τους ανησυχίες με κατανόηση, εξηγούσες τις πιο δυσνόητες δογματικές αλήθειες με απλότητα και πιστότητα στην επιστήμη της Θεολογίας…
Δάσκαλε… είναι κάποιοι άνθρωποι διαρκείας που μένουν στη ζωή μας χρόνια, κάποιοι άνθρωποι που διαχέουν αναστάσιμο φως στα πιο βαθιά σκοτάδια, κάποιοι άνθρωποι που κάνουν το άφατο νότες και τρυφερές συνθέσεις, που κάνουν την αγάπη να φαίνεται η ευκολότερη επιλογή, κάποιοι άνθρωποι που μας κάνουν να προσπαθούμε για την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, νιώθοντας πάντα και παντού τη στιγμή ως το μέγα θαύμα της ζωής που μας δόθηκε και που δεν τελειώνει με τον θάνατο… δεν τελειώνει με τον θάνατο…
Δάσκαλε μην μας παρεξηγείς που δεν το πιστεύουμε πως έφυγες… είναι βλέπεις που σε είχαμε κατατάξει στους αθάνατους…
Αποστολέας: Αναστασία Γκίτση Εκ του σήμερα 21 Αυγούστου 2025»
Αφροδίτη Μιχαηλίδου
«Ο έρωτας κι ο θάνατος ίδια σπαθιά βαστούνε»
Είναι αδιανόητα δύσκολο να γράψει κάποιος για τον μαέστρο μας, τον δάσκαλό μας, σε τρίτο πρόσωπο για εκείνον, για να τον αποχαιρετίσει.
Θα μπορούσαμε να μιλάμε ασταμάτητα με λόγια υφαντά αγάπης, ζέσης κι εκτίμησης για το πρόσωπό του και όλα όσα ήταν ο Χρυσόστομος Σταμούλης.
«Ήταν»;
Όχι. Είναι. Και θα είναι. Όπως ο Μάκης δεν είχε ηλικία, γιατί για μας τους φοιτητές του υπήρξε σαν φίλος, συνομήλικος, σαν πνευματικός πατέρας, μεγαλύτερος, σαν δάσκαλος, έμπειρος αδελφός, έτσι δεν του επιτρέπουμε την επιλογή του παρελθόντος χρόνου. Είναι εδώ δίπλα… με την φωνή και το χαμόγελό του, να μιλάμε για όλα όσα δεν πρέπει να είναι ουτοπία. Δεν μπορεί να είναι ουτοπία.
Το κενό που αφήνει στην θεολογία και όχι μόνο, είναι δυσαναπλήρωτο. Ο λόγος του μοναδικός, παρήγορος, συγ-χωρετικός και βαθιά αντιεξουσιαστικός, καθώς ενώ όλοι θέλουν να εξασφαλίσουν την Ανάσταση, προσπερνούν το γεγονός ότι αυτή περνά μέσα από τη Σάρκωση. Στηλιτεύουν την απουσία σχέσης με τον Θεό και την ίδια ώρα θέλουν ανέραστες ψυχές που θα αρνούνται πεισματικά να γιατρέψουν την απουσία σχέσεων με τον συνάνθρωπό τους.
Το να συνδημιουργήσεις Διεθνές Παρατηρητήριο Θρησκευτικού Φονταμενταλισμού, όπως τολμηρά έκανε εκείνος, σημαίνει όχι μόνο ότι απλά διαβάζεις την εποχή καθαρά και ξάστερα, μα ότι επιπλέον αντιλαμβάνεσαι τα αειθαλή καρκινώματα της μισαλλοδοξίας και της εργαλειοποίησης της πίστης κι αυτομάτως στέκεσαι απέναντι στην πλειοψηφία που το κάνει αιώνες τώρα. Αν μη τι άλλο εφοδιάζεις με ένα ακόμη δυνατό βέλος την φαρέτρα ενάντια στον εθνοφυλετισμό και την πεποίθηση, ότι η όποια εθνική ταυτότητα είναι το καταφύγιο που χρειάζεται ο άνθρωπος.
Μα ο άνθρωπος δεν χρειάζεται καθόλου αυτό.
Δεν είναι τυχαία η αγάπη όλων μας στον Μάκη. Αυτό το άνοιγμα στον Άλλον, αυτή η υπαρξιακή ανάγκη της ένωσης με τον διπλανό σε όσα πραγματικά ενώνουν, είναι η γλύκα της ορθόδοξης πίστης, είναι ο μόνος και πιο δυνατός έρωτας για τη ζωή, ο μόνος αληθινός τρόπος για μια ζώσα εκκλησία. Για αυτόν τον έρωτα μας μιλούσε πάντα με κάθε μορφή τέχνης.
Θεολογία και ποίηση, θεολογία και κινηματογράφος, θεολογία και μουσική, θεολογία και ζωγραφική, θεολογία και τέχνη.
Από τα έδρανα του πανεπιστημίου μέχρι τα υπόγεια του ναού στις χορωδίες μιλούσε και μεταλαμπάδευε την Αγάπη μέσα από την τέχνη. Μας γνώρισε τον αραβικό κινηματογράφο, τον ρώσικο, μουσικές ανά τον κόσμο και κρατούσαμε σημειώσεις συνεχώς για συγγραφείς που ακούγαμε πρώτη φορά.
Μόνιμοι θαμώνες στο μάθημα πάντα ο Πετζίκης, ο Ματσούκας, η Δημουλά, ο Σταύρος Κουγιουμτζής κι όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς της λογοτεχνίας και της εκκλησίας.
Ένα από τα όμορφα παράδοξα της ζωής είναι ότι λόγω των δεσμών που είχα από μικρή με την Άθυτο, τον γνώριζα χωρίς να το ξέρω.
Μαθήτρια, είχα αποκοπεί από όλους, μόνη σε μια γωνιά κάποιο καλοκαιρινό βράδυ και παρακολούθησα την συναυλία στην πλατεία, αφιέρωμα στον Σταύρο Κουγιουμτζή που ο ίδιος είχε σκαρώσει, μαγεμένη.
Χρόνια μετά, φοιτήτρια πια, τότε που πέθανε ο κυρ Σταύρος, στο επιλεγόμενο μάθημά του, στον τρίτο όροφο στην αίθουσά μας, πήραμε λαούτα και βιολιά και τραγουδούσαμε το κατευόδιό του.
Κάπου εκεί γύρω χρονικά, μας φιλοξένησαν με τον Γιώργο Καλογήρου εκείνος και η αγαπημένη και πάντα φιλόξενη Ιωσηφίνα στο σπίτι τους στο χωριό κι ένιωθα ότι τελικά τα βήματά μας στη ζωή κάνουν παράξενους κύκλους.
Πάντα όσοι τον αγαπήσαμε με κάποιο τρόπο κρατούσαμε επαφή και ο ίδιος, ήταν λόγος να επιστρέφεις στη σχολή ακόμη κι αν δεν έχεις καμία πια σχέση.
Φέτος, ξανακάθισα στα ίδια έδρανα με τόση χαρά. Με καλεσμένο τον Νίκο Ξυδάκη – αλήθεια ποιος θα τολμούσε να μιλήσει για θεολογία κάνοντας μικρή συναυλία στο αμφιθέατρο – ήταν μια πολύ όμορφη εμπειρία από τα παλιά.
Καλό ταξίδι δάσκαλε.
Δεν ξέρω αν «φάγαμε ήττα» τελικά. Απλά όπως λέει κι ο στίχος… «ο έρωτας κι ο θάνατος ίδια σπαθιά βαστούνε κι οι δυο με τρόπο ξαφνικό και ύπουλο χτυπούνε».
Καλή αντάμωση στον Μεγάλο Ερωτικό. Ως τότε μακάρι «χαρούμενοι και γιορτινοί ν’ ακουμπάμε ο ένας τον άλλον και να πορευόμαστε», τα λόγια σου. Ιωσηφίνα, την αγάπη μας.
Στέλλα Βασιλακάκη
Στο μάθημα «Χριστιανική Ανθρωπολογία» του ΔΠΜΣ «Φιλοσοφική, Παιδαγωγική & Διεπιστημονική Ανθρωπολογία» οι πρώτες διαλέξεις του ήταν αφιερωμένες στην ταινία «Τα Φτερά του Έρωτα», μια ταινία – πρόσκληση για τους φοιτητές/-τριες του, αφού τα φτερά είναι το βίωμα των αισθήσεων και η ανατροπή εκείνης της λογικής που καθυποτάσσει το σώμα έναντι του πνεύματος.
Ο Χρυσόστομος Σταμούλης ήταν ένας καθηγητής, που άξονα του είχε την ολοκληρωτική θεολογία. Ο λόγος του ήταν άκρως ποιητικός, αλλά κι εξίσου αυθεντικός, αφού ονόμασε πολλά από αυτά που άλλοι δεν τόλμησαν να πούνε. Για τον ίδιο, η ανάγνωση των πραγμάτων μπορούσε να πραγματοποιηθεί μονάχα μέσα από την ενότητα, μονάχα μέσα σε μια Εκκλησία που είναι σπίτι κατοικήσιμο.
Γι’ αυτό κι ο Χριστός, συνυπήρξε με τον άνθρωπο, έγινε ο ίδιος έρωτας, έφτασε στον άλλον και στάθηκε ενάντια στη διαστροφική αυτονόμηση. Στο διάβα του, υπηρετούσε μια θεολογία η οποία είναι ικανή να πραγματοποιήσει διάλογο, αλλά και ν’ αποκαλύψει έναν τρόπο ύπαρξης, που θα έχει τη δυνατότητα της συλλογικής έκφρασης.
Μια θεολογία που έχει όραμα, ό,τι υπάρχει μεταξύ του πυρήνα του ανθρώπου, του έρωτα και του θανάτου, να είναι ικανό να ονομαστεί πολιτισμός. Και μέσα εκεί, ο τρόπος που συσχετιζόμαστε να είναι η ποιητικότητα του καθενός μας και να είναι η αποτύπωση της φύσης του Θεού.
Στη σκέψη του λοιπόν, η θεολογία, δεν παρέμενε νεκρή, ούτε ήταν γεμάτη απαγορεύσεις, όπως μοιάζει να είναι ο χριστιανισμός σήμερα, αλλά έβρισκε τη ζωτικότητά της στην κίνηση που προϋποθέτει την αλλαγή και την αποδόμηση όταν κάτι χρειάζεται ν’ αλλάξει.
Κι έτσι, αποτραβιόταν από το καταθλιπτικό στέγνωμα της ζωής, επιδίωκε την υπέρβαση του κλειστού εαυτού, κι ολοκληρωνόταν σε πληθυντικό αριθμό. Ως αντίδοτο στον επικρατέστερο φόβο, τον θάνατο, έβλεπε τον έρωτα, γιατί εκεί έβρισκε την υπαρξιακή δύναμη που τον υπερβαίνει.
Στα δύο κορμιά που συνενώνονται και ωθούν τις δύο μυστηριακές συνθήκες, ζωή και θάνατο, που χάνουν τη διαιρετότητά τους και που ξεπερνούν αυτή τη φρικτή, αναπότρεπτη δυστοπία. Διότι, για να γλυτώσει η πλάση από την τραγικότητά της, χρειάζεται ο έρωτας να λάμπει στην αιωνιότητα και η προοπτική της ζωής μας, ν’ αποχωριστεί την φθαρτότητά της. Σαν μια γιορτή οντολογικής και υπαρξιακής μεταβολής, που με θράσος και θάρρος προσβάλλει την περατότητα.
Και κάθε φορά που ένας ερωτευμένος άνθρωπος, θα εισέρχεται μεταφυσικά με την πληρότητα του γήινου γίγνεσθαι σε μια τέτοια τελετουργία των ψυχών, να καθίσταται πιο ένθεος από ποτέ. Για να μη χάσει τη δυνατότητα να πιστεύει σε κάτι που τον ξεπερνά, σε κάτι που ο κ. Σταμούλης ονόμαζε «Αγαπητικό Έρωτα», κι έβλεπε σ’ αυτόν την παιδικότητα να συναντάει την αλήθεια και ν’ αρνείται να υποταχθεί ολοκληρωτικά στο χάος.
Από την πορεία του, η παρακαταθήκη θα είναι μεγάλη, εκείνο όμως που προσωπικά θεωρώ αξιοθαύμαστο, είναι ότι το έργο του υπήρξε ο τρόπος, να υπηρετήσει, να ελευθερώσει και τελικά να τιμήσει τη ζωή. Χρυσόστομε Σταμούλη ευχαριστούμε για την αφύπνιση. Καλό Παράδεισο.
Δείτε την εκπομπή της Βίκυς Φλέσσα όπου είχε φιλοξενηθεί ο Χρυσόστομος Σταμούλης
