Φτώχυναν κι άλλο τα Βαλκάνια
Όπως έλεγε και ο ίδιος ο Γιάννης Μπουτάρης: «Το έζησα, το χόρτασα… Αντίο!»
Λέξεις: Γιώργος Στάμκος
Έφυγε από τη ζωή ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, σε ηλικία 82 ετών. Περνάει στο “σκοτεινό βιλαέτι” για να ταξιδέψει στη συνέχεια στα “Ηλύσια Πεδία” των Βλάχων. Σύμφωνα με τις παραδόσεις των Βλάχων της ανατολικής Σερβίας (τις οποίες έχω μελετήσει και παραθέτω στο βιβλίο μου Balkan Gothic), ο θάνατος θεωρείται απλώς μια μετάβαση σε αυτόν τον άλλο κόσμο, ο οποίος βρίσκεται κοντά στον δικό μας, και μοιάζει κάπως με «αρνητικό φιλμ» του. Τον αποκαλούν το «σκοτεινό βιλαέτι», χρησιμοποιώντας έναν όρο κατάλοιπο της οθωμανικής εποχής. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον οι Βλάχοι επινόησαν την «pomana» («χορός των προγόνων»), για να παρέχουν στους νεκρούς τους όλα όσα χρειάζονται στον «γκρίζο κόσμο» τους. Έτσι, ο νεκρός περνά από την έρημη και σκοτεινή πλευρά του λιβαδιού, στην πράσινη πλευρά της αφθονίας, κάτι σαν τα Ηλύσια Πεδία, για να αναπαυθεί οριστικά.
Ο, βλαχικής καταγωγής, Γιάννης Μπουτάρης γεννήθηκε στη κατεχόμενη από τους Ναζί Θεσσαλονίκη στις 13 Ιουνίου 1942. Η καταγωγή του ήταν βλάχικη, από το Κρούσοβο της Βόρειας Μακεδονίας, το Νυμφαίο της Φλώρινας και τη Μοσχόπολη της νότιας Αλβανίας. Παππούς του ήταν ο συνονόματός του Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος ίδρυσε το πρώτο οινοποιείο της οικογένειας στη Νάουσα.
Ο Γιάννης Μπουτάρης ήταν Έλληνας επιχειρηματίας, οινολόγος και πολιτικός, πρώην δήμαρχος της Θεσσαλονίκης, και μέλος του δημοτικού συμβουλίου της πόλης από το 2023 έως τον θάνατό του. Ο Μπουτάρης θεωρείτο ως ένας από τους σημαντικότερους οινολόγους και οινοποιούς της Ελλάδας. Διετέλεσε πρόεδρος και μέλος διοικήσεων πλήθους φορέων, επαγγελματικών, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών. Ενδεικτικά: Διεθνής Ακαδημία Οίνου, Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου, Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου & Οίνου, Οργανισμός Τουρισμού Θεσσαλονίκης, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, WWF Ελλάς. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Κέντρου Υποστήριξης Εξαρτημένων «Όασις», καθώς και ιδρυτής του «Αρκτούρου», οργανισμού για την προστασία της καφετιάς αρκούδας και της άγριας ζωής. Τιμήθηκε με πολλές διεθνείς και εθνικές διακρίσεις. Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του Πειραματικού Σχολείου Θεσσαλονίκης, στο γυμνάσιο του Κολλεγίου Ανατόλια και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο τμήμα Χημείας του ΑΠΘ.
Ο αντισυμβατικός και ακομπλεξάριστος πρώην δήμαρχος περιέγραψε τη ζωή του στο βιβλίο με τίτλο «Εξήντα χρόνια τρύγος»» που κυκλοφόρησε το 2020. Περιέγραψε το τέρας του αλκοολισμού που κατάφερε να νικήσει και τη βοήθεια που αξιώθηκε να δώσει σε άλλους εξαρτημένους.
Υπήρξε ο 60ός δήμαρχος Θεσσαλονίκης, κερδίζοντας δύο συνεχόμενες δημοτικές εκλογές το 2010 και το 2014. Άνοιξε ως δήμαρχος τη Θεσσαλονίκη προς τα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Μέση Ανατολή, ακολουθώντας αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε “Διπλωματία των Πόλεων”, Αξιοποίησε έξυπνα το πολυπολιτισμικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης, το ανέδειξε, και από τότε η συμπρωτεύουσα δέχεται κάθε χρόνο εκατομμύρια τουρίστες από μια ευρύτερη γεωπολιτισμική ζώνη, κι έγινε έτσι μια μεγάλη φιλόξενη αγκαλιά για τους επισκέπτες της.
Από τις συναντήσεις που είχε στο γραφείο του, καθ’όλη τη διάρκεια των δύο θητειών του, ξεχώρισε αυτές με τον Γερμανό πρέσβη, Γενς Πλότνερ, τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ και τη Βρετανίδα συγγραφέα ευπώλητων βιβλίων, Βικτόρια Χίσλοπ.
«Το κέρδος είναι πως οι επαφές που είχα με διάφορους ανθρώπους ανέδειξαν τη Θεσσαλονίκη. Άρχισαν να μιλάνε και να υπάρχουν δημοσιεύματα σε όλο τον κόσμο για την πόλη και τον δήθεν “αντισυμβατικό” δήμαρχο της. Εμείς αναδείξαμε το παρελθόν της, καθώς έχουμε πολλά μνημεία ρωμαϊκά, τούρκικα και εξαφανισμένα εβραϊκά. Κανένας δεν έδινε σημασία στην ιστορία της Θεσσαλονίκης. Η Ροτόντα είναι αντίγραφο του Πανθέου της Ρώμης και είναι μοναδική. Αναδείχθηκε η ιστορία και το πακέτο όλο με τον Κεμάλ. Αναδείξαμε την ιστορία των Εβραίων, που ήταν κρυμμένη κάτω από το χαλί», είχε αναφέρει ο Γιάννης Μπουτάρης.
Μισήθηκε και συκοφαντήθηκε γι’ αυτό το λόγο από εθνικιστές, θρησκόληπτους, αυτόκλητους μακεδονομάχους, εθνολαϊκιστές πολιτικούς, όπως συμβαίνει πάντα με όλους τους σημαντικούς ανθρώπους, που ξεπερνούν συμβατικά όρια και μισαλλόδοξες προκαταλήψεις, κτίζοντας γέφυρες φιλίας και συνεργασίας στα Βαλκάνια, σε πείσμα όλων των προηγούμενων που επιμένουν να κτίζουν τείχη και να χωρίζουν ανθρώπους και λαούς.
Ο Μπουτάρης άφησε με το έργο του θετικό αποτύπωμα στα πολύπαθα Βαλκάνια, ανοίγοντας νέες σελίδες φιλίας και συνεργασίας με τους γείτονες, σε μια πόλη που υπέφερε επί δεκαετίες -και ως ένα βαθμό συνεχίζει να υποφέρει -από ένα φοβικό σύμπλεγμα, το οποίο αξιοποιούσαν εργαλειακά εθνολαϊκιστές πολιτικοί αλιεύοντας φθηνές ψήφους. Δεν υπέκυψε στον εθνολαϊκισμό, αλλά του αντιστάθηκε σθεναρά, προκρίνοντας τον δρόμο της υπέρβασης των προκαταλήψεων, της φιλίας και της συνεργασίας. Τέτοιοι άνθρωποι λείπουν απ’ τα Βαλκάνια, στα οποία δυστυχώς παρατηρείται υπερπαραγωγή εθνολαϊκιστών. Όπως έλεγε και ο ίδιος: «Το έζησα, το χόρτασα… Αντίο!»
Αντίο Γιάννη.
Ας είναι οι θεοί των Βαλκανίων μαζί σου στους έρημους τόπους που διαβαίνεις….
*Ο Γιώργος Στάμκος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
