Η ψηφιακή διάσταση της έμφυλης βίας
Παρά την αυξημένη προβολή του φαινομένου, το ελληνικό νομικό σύστημα εξακολουθεί να παρουσιάζει σοβαρό κενό ως προς την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στον ψηφιακό χώρο
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Βίας των Γυναικών, στις 25 Νοεμβρίου, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και συγκεκριμένα το ειδικό Όργανο του ΟΗΕ για την Ισότητα των Φύλων και την Ενδυνάμωση των Γυναικών («UN WONEN») δημοσίευσε κάποια πολύ ενδιαφέροντα αριθμητικά δεδομένα για τη ψηφιακή διάσταση της έμφυλης βίας.
Παρά την αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με το φαινόμενο της έμφυλης βίας, διαπιστώνεται ότι μόνο το 3% από τις νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούν την προστασία των γυναικών, σχετίζονται με πιθανά αδικήματα που τελούνται στο κυβερνοχώρο.
Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς και γίνεται ολοένα και πιο ψηφιακός, η βία που συντελείται στις οθόνες μπορεί να έχει εξίσου καταστροφικές συνέπειες για τις γυναίκες και τα κορίτσια, καθιστώντας επείγουσα την ανάγκη για νομοθετικές πρωτοβουλίες και ενημέρωση. Έτσι, η συζήτηση για την έμφυλη βία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στις φυσικές μορφές κακοποίησης, αλλά και στη διαδικτυακή βία («cyber violence»), όπως στο φαινόμενο της διαδικτυακής παρενόχλησης, το cyberstalking και τη μη συναινετική κοινοποίηση εικόνων («revenge porn»).
Παρά την αυξημένη προβολή του φαινομένου της έμφυλης βίας, το ελληνικό νομικό σύστημα εξακολουθεί να παρουσιάζει σοβαρό κενό ως προς την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στον ψηφιακό χώρο, η οποία πλέον συνιστά αυτοτελές και ραγδαία εξελισσόμενο είδος εγκληματικότητας. Η έννομη τάξη δεν έχει ακόμη ενσωματώσει έναν σαφή, εξειδικευμένο ορισμό της «ψηφιακής έμφυλης βίας».
Αν και επιμέρους εγκλήματα καλύπτονται ήδη από τον Ποινικό Κώδικα και τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, η απουσία της παραμέτρου του φύλου ως επιβαρυντικού ή καθοριστικού στοιχείου της αντικειμενικής υπόστασης οδηγεί σε υποβάθμιση της συστηματικότητας και της ιδιαίτερης κοινωνικής απαξίας των πράξεων όταν στρέφονται κατά γυναικών. Η απουσία αναγνώρισης της έμφυλης διάστασης στα ψηφιακά εγκλήματα οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο υποκαταγραφής, ανεπαρκούς διερεύνησης και δυσχέρειας στη στοιχειοθέτηση των πράξεων, με αποτέλεσμα να παγιώνεται ένα καθεστώς ουσιαστικής ατιμωρησίας. Όταν το φύλο δεν εντάσσεται ως κρίσιμο στοιχείο στην ποινική αξιολόγηση, η πραγματική έκταση και η στοχευμένη φύση της διαδικτυακής βίας κατά των γυναικών παραμένει αόρατη, γεγονός που αποδυναμώνει τόσο την προστασία των θυμάτων όσο και την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης.
Παράλληλα, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει ήδη αναπτύξει έναν εκτενή κανονιστικό πλαίσιο για τη «ψηφιακή διάσταση της βίας κατά των γυναικών», επισημαίνοντας ότι τα κράτη-μέλη οφείλουν να εκσυγχρονίσουν την εθνική νομοθεσία, ώστε να καλύψουν νέες μορφές επιθετικότητας που αναπτύσσονται στο ψηφιακό περιβάλλον, όπως το φαινόμενο του cyber-flashing, του body-shaming, και της ψηφιακής παρακολούθησης.
Οι συνέπειες του υφιστάμενου νομοθετικού κενού είναι πολλαπλές: τα θύματα στερούνται εξειδικευμένων μηχανισμών προσφυγής και σαφών διαδικαστικών εγγυήσεων, οι διωκτικές και δικαστικές αρχές αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην ταυτοποίηση και στοιχειοθέτηση των εγκλημάτων, ενώ το ψηφιακό περιβάλλον ενισχύει την ταχύτητα διάδοσης και τον αντίκτυπο της κακοποίησης. Συνεπώς, η τεχνολογικά διευκολυνόμενη έμφυλη βία δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται ως προέκταση παραδοσιακών μορφών εγκληματικότητας, αλλά απαιτεί ειδικό, σύγχρονο και λειτουργικά αποτελεσματικό νομοθετικό πλαίσιο, εναρμονισμένο με τα διεθνή πρότυπα.
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι αστυνομικές και δικαστικές αρχές χνά δεν φέρουν την τεχνική κατάρτιση για να αντιμετωπίσουν τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο με τη σοβαρότητα που απαιτείται. Όπως επισημαίνει το Συμβούλιο της Ευρώπης, η έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλά ποσοστά διερεύνησης και τιμωρίας, ενισχύοντας την αίσθηση ατιμωρησίας. Η απουσία νομοθετικής ρύθμισης και συστηματικής ενημέρωσης αποκαλύπτει ένα σοβαρό θεσμικό έλλειμμα, το οποίο έχει ως συνέπεια αφενός οι γυναίκες να μην αναγνωρίζουν εγκαίρως τη μορφή βίας που υφίστανται και αφετέρου οι αρμόδιες αρχές να αδυνατούν να ανταποκριθούν με την απαιτούμενη αποτελεσματικότητα.
Η αντιμετώπιση αυτού του κενού προϋποθέτει άμεσες και συντονισμένες παρεμβάσεις, όπως:
- Νομοθετική κατοχύρωση: Εισαγωγή διατάξεων που να αναγνωρίζουν την ψηφιακή έμφυλη βία ως ειδικό πεδίο.
- Καμπάνιες ενημέρωσης: Δημόσια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την κυβερνοβία, ποια είναι τα δικαιώματα των θυμάτων και πού μπορούν να στραφούν για βοήθεια.
- Εκπαίδευση αρχών: Εξειδίκευση αστυνομικών, δικαστών και εισαγγελέων για τους ψηφιακούς μηχανισμούς (συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών), ώστε να μπορούν να διερευνούν και να τιμωρούν αποτελεσματικά.
- Υποστηρικτικές υποδομές: Δημιουργία και ενίσχυση γραμμών καταγγελίας, πλατφορμών ανάκτησης εικόνων, υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης για θύματα διαδικτυακής βίας.
- Συλλογή δεδομένων: Καταγραφή των περιστατικών ψηφιακής έμφυλης βίας ώστε να υπάρχουν στοιχεία για τη χάραξη πολιτικών και αξιολόγηση των παρεμβάσεων.
Η ψηφιακή βία δεν είναι λιγότερο σοβαρή από τη σωματική, μπορεί όμως να είναι πιο αόρατη. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η νομική και κοινωνική αναγνώριση αυτού του φαινομένου είναι επείγουσα. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Βίας των Γυναικών αποτελεί μια πολύτιμη ευκαιρία για να αναδείξουμε την ανάγκη για ισχυρότερες ρυθμίσεις και πιο ενεργή ενημέρωση, ώστε καμία γυναίκα να μην μένει μόνη ή αβοήθητη όταν υφίσταται βία, ακόμα και πίσω από την οθόνη.
