Ιστορία και Ηθική, εκπτώσεις και συμβιβασμοί

Τις προάλλες, σε εκπομπή στο ράδιο, με αφορμή την  27 Ιανουαρίου, Ημέρα Μνήμης Εβραίων Μαρτύρων- Ηρώων του Ολοκαυτώματος. αναφέρθηκα, με πολλή συντομία είναι αλήθεια, θα ήθελα να πω πολλά περισσότερα, σε βιβλία ταινίες, ένα θεατρικό έργο και σεφαραδίτικα τραγούδια που αφορούσαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, τα πάθη και τον διωγμό τους όχι μονάχα στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής αλλά και προηγούμενα, από το Ελληνικό κράτος που απελευθέρωσε την πόλη και την ενσωμάτωσε στην ως τότε επικράτεια (Προηγούμενοι «σταθμοί» στα δεινά των Εβραίων της πόλης μας, να θυμίσουμε, η πυρκαγιά του 1917, το πογκρόμ του Κάμπελ).

Τα σεφαραδίτικα τραγούδια στις συλλογές  Ξενοφώντα Κοκκόλη, Αλμπέρτου Ναρ και η έκδοση «Primavera en Salonico» φυσικά, αποτέλεσαν τον καμβά του αφιερώματος.

Όπως και η ιστορία των σεφαραδιτών 1492- 1932, στο πρόσφατο βιβλίο των Ιακώβ Σιμπή και Καρίνας Λάμψα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν, το βιβλίο Λούνα, δοκίμιο ιστορικής βιογραφίας της Ρίκας Μπενβενίστε,  βραβευμένο με το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας και το Βραβείο Νίκου Θέμελη που μεταφέρθηκε ως θεατρικό από τον Δαμιανό Κωνσταντινίδη και πολλά βιβλία ακόμη.

Η ταινία “Η Πόλη και η Πόλη” των Σύλλα Τζουμέρκα και Χρήστο Πασσαλή που προβλήθηκε 5 Μαρτίου του 2022, σε πανελλήνια πρεμιέρα, στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. ( Ένα από τα πιο ανατριχιαστικά κομμάτια της ταινίας μιλά για το χτίσιμο του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου πάνω στο κατεστραμμένο, 500 ετών Εβραϊκό νεκροταφείο που φιλοξενούσε πάνω από 500.000 τάφους- τα σπασμένα μάρμαρα χρησιμοποιήθηκαν για την αναστήλωση κτιρίων της πόλης, μεταξύ των οποίων και της εκκλησίας Αγίου Δημητρίου, και τα κόκαλα των νεκρών έγιναν οικοδομική άμμος!!!- Φρικαλεότητες ελλήνων ήταν  αυτές…)

Κι ακόμη οι ιστορικοί περίπατοι του 2018 «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης» με αρχισυνταξία – παρουσίαση της Μαριλένας Κατσίμη,  το Βραχιόλι της Φωτιάς της Βεατρίκης Σαίας Μαγρίζου, που έγινε τηλεοπτική σειρά στην ΕΡΤ,  τέλος και το Ουζερί Τσιτσάνης, όπου μεγάλο μέρος της ταινίας καταλαμβάνει το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Σήμερα, ντροπή και θλίψη προκαλεί η αδιαφορία τόσο για την Πλατεία Ελευθερίας, όσο και για την  καθυστέρηση  στην ανέγερση του Μουσείου Ολοκαυτώματος. «Θεσσαλονίκη, η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων»… ηχεί σαν παραδοξότητα, σαν ατυχές ανέκδοτο στα μυαλά και τα αυτιά των σημερινών συμπολιτών κι εν γένει νεοελλήνων.

Ίσως γι’ αυτό, υπό και την επικαιρότητα του πολέμου στη Γάζα, υπήρξε μια παρατήρηση τύπου «Το ξανα-ζέσταμα του Ολοκαυτώματος δεν μπορεί να είναι αντιστάθμισμα στις θηριωδίες της Γάζας». Που πιθανόν εξέφραζε κι άλλες παρόμοιες αντιρρήσεις και γι’ αυτό πιστεύω, χρειάζονται απαντήσεις.

Ομολογώ ότι υπήρχε κι αυτό στη σκέψη μου, την ίδια ώρα που γινόταν η εκπομπή για τα βάσανα και τις θανατώσεις των εβραίων συμπολιτών μου. Όμως κανένα έγκλημα δεν μπορεί ούτε να αναιρεί, ούτε να σκεπάζει, ούτε να ξεχνά το άλλο.

Πιστεύοντας ότι ασφαλώς η Ιστορία είναι η Αλήθεια με μια μεγάλη δόση Ευθύνης κι Ηθικής χωρίς εκπτώσεις και συμβιβασμούς. Παρόλο που γράφεται από τους νικητές, αυτοί πρέπει να έχουν αυτά τα κριτήρια γράφοντάς την…

Έτσι εκτιμώ ότι η Ιστορία που αναγνώρισε ως το μεγαλύτερο έγκλημα του 20^ου αιώνα το Ολοκαύτωμα, οφείλει να αναγνωρίζει με ανάλογη ευαισθησία, ευθύνη, ηθική, και τα άλλα παγκόσμια εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Το Ολοκαύτωμα των Ρομά, των τσιγγάνων, την ίδια μαύρη εποχή του ναζισμού. Τη Γενοκτονία των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής, που από 10 εκ εκτιμώμενου πληθυσμού, διασώθηκαν κάποιες χιλιάδες, τη Γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων του Πόντου και της Ιωνίας… Ειπωμένα αυτά από έλληνες ιστορικούς ήδη. Την Γενοκτονία των Τούτσι από τους Χούτου στη Ρουάντα το 1994, των αυτόχθονων του Κογκό από τον «πολιτισμένο Βέλγο» βασιλέα Λεοπόλδο Β΄, όταν σχεδόν 10 εκατομμύρια Αφρικανοί σφαγιάστηκαν με φριχτά μαρτύρια, με κομμένα χέρια και γεννητικά όργανα…

Την -αναίμακτη αλλά σχεδόν σαδιστική με τις βίαιες «πολιτικές αφομοίωσης»-  Γενοκτονία των Αβορίγινων στην Αυστραλία και των Μαορί της Ν. Ζηλανδίας με την εξαφάνιση των πολιτισμικών τους αρχών και τρόπων και την  μετατροπή τους σε εργασιακούς δούλους, περιθωριοποιημένους σε καταυλισμούς, παραιτημένους, χωρίς ελπίδες κι όνειρα, να πάσχουν από αλκοολισμό και κατάθλιψη και υψηλό ποσοστό παραβατικότητας ή, και, αυτοκτονιών…

Την Γενοκτονία που διαπράττεται στην Γάζα με τη σφαγή 20.000 σχεδόν πια αμάχων, γυναικών και παιδιών, από την πολεμική μηχανή του Ισραήλ και την πολιτική Νετανιάχου. … Έτσι θυμήθηκα και τον εθνικό ποιητή των Παλαιστινίων Μαχμούντ Νταρουίς που μεταγράφω από το χρονογράφημα  της δικής μας Κυριακής Μπεϊόγλου «Ό,τι απέμεινε απ’ αυτόν τον ουρανό»:

«Σε κατάσταση πολιορκίας. Ο χρόνος γίνεται ένας τόπος Που συρρικνώνεται κι όλο συρρικνώνεται. Σε κατάσταση πολιορκίας, Ο χώρος γίνεται ένας χρόνος, Αποκομμένος από το παρελθόν Και το μέλλον. Το γράψιμο είναι ένα μικρούλι μυρμήγκι Που δαγκώνει τον αφανισμό. Το γράψιμο είναι ένα αναίμακτο τραύμα. Τα φλιτζάνια του καφέ μας, και τα πουλιά, Και τ’ ανθισμένα δέντρα με τη διάφανη σκιά, Κι ο ήλιος που πηδά από μάντρα σε μάντρα σαν γαζέλα, Και τα σύννεφα που γράφουν Μυριάδες σχήματα στον απέραντο ουρανό σ’ ό,τι μας έμεινε απ’ αυτόν τον ουρανό Και οι λοιπές μνήμες που άντεξαν μέσα μας, Αποδεικνύουν πως αυτό το πρωινό Είναι όμορφο και δυνατό, Κι εμείς παντοτινοί επισκέπτες του παντός»