Πάμε και όπου βγει…

Λέξεις: Χάρης Χεϊζάνογλου

Αυτό το “πάμε κι όπου βγει” ανεξάρτητα από το αν ειπώθηκε πραγματικά, νομίζω συμπυκνώνει το τί είναι η χώρα ολόκληρη.

Το “Πάμε κι όπου βγει”, καμιά φορά κάνοντας κι έναν σταυρό να μας φυλάει ο θεός από την κακή τη μοίρα, είναι η συλλογική αντίληψη για την ασφάλεια, την πρόληψη και τον σχεδιασμό. “πάμε κι όπου βγει”…

Κι αν όντως το είπε ο άνθρωπος αυτός επειδή βρέθηκε σε μια δύσκολη θέση να πρέπει να πάρει μια απόφαση επισφαλή, μπροστά σε ένα κενό πληροφορίας, ένα παρόμοιο “πάμε κι όπου βγει”, από μια ανώτερη αρχή, μια διοίκηση, μια εταιρία, μια κυβέρνηση, ένα κράτος κλπ είναι αυτό που επιτρέπει να υπάρχουν ή και παράγει όλα αυτά τα κενά τα οποία γενούν τραγωδίες.

“Πάμε κι όπου βγει”… Πάμε χωρίς σηματοδότηση, με χειροκίνητα συστήματα, με πρωτόκολλα ασφαλείας που ακόμα κι αν υπάρχουν δεν θα τα τηρήσουμε γιατί δεν γίνεται. Γιατί η κατάσταση σε σπρώχνει να μην τα τηρήσεις, γιατί κανείς δεν σε βοηθάει να τα τηρήσεις και το σύστημα δεν είναι φτιαγμένο για να τα τηρήσεις… είναι χειροκίνητο! Και όταν συμβεί η τραγωδία, γιατί το σύστημα σε έβαλε να ακολουθήσεις τη λάθος γραμμή, θα φταίει η κακιά η μοίρα κι ένα άτομο που είχε την ατυχία να βρεθεί στο λάθος πόστο τη λάθος στιγμή. Πόσα αντίστοιχα “πάμε κι όπου βγει” έχουμε ακούσει; Πάρα πολλά!

“Πάμε κι όπου βγει”… Πάμε να φτιάξουμε ένα δρόμο όπως να’ναι και να οδηγούμε όπως να’ναι και όποτε συμβαίνει το κακό αντί να φτιάξουμε το δρόμο να βάζουμε κι ένα εκκλησάκι… Και να γεμίσει ο δρόμος εκκλησάκια αλλά να μην αναρωτηθούμε ποτέ τί πάει λάθος στο δρόμο, στο σύστημα που φτιάχνει δρόμους με ανάποδες κλίσεις, στο σύστημα που δίνει διπλώματα σε οδηγούς κλπ… Όταν συμβεί το κακό είναι η απλά η κακιά η μοίρα.

“Πάμε κι όπου βγει”… Πάμε να αντιμετωπίσουμε την πανδημία χωρίς να ακούμε τους ειδικούς, χωρίς να ενισχύσουμε το ΕΣΥ, χωρίς νέους γιατρούς και ΜΕΘ γιατί αυτά κοστίζουν, χωρίς να πιστέψουμε στα εμβόλια, χωρίς να προσπαθήσει κανείς πραγματικά να ενημερώσει τον κόσμο, πάμε οι μεν αλαλάζοντας και οι δε τρομοκρατώντας, ανοίγοντας όμως τον τουρισμό γιατί φέρνει λεφτά, και όταν μετρηθούμε και βγούμε λιγότεροι γιατί όσοι νοσηλεύτηκαν εκτός ΜΕΘ πέθαναν, θα φταίει πάλι η μοίρα…

“Πάμε κι όπου βγει”… Πάμε να φτιάξουμε οικισμούς εκτός σχεδίου, μέσα σε ρέματα και δασικές εκτάσεις, νόμιμα όλα αυτά όχι παράνομα, αρκεί να έχεις 4 στρέμματα. Πάμε να χτίσουμε χωρίς να έχουμε πολεοδομήσει, χωρίς δρόμους και υποδομές ασφαλείας, χωρίς καν αποχέτευση, χωρίς τα στοιχειώδη για τους ανθρώπους που ζουν εκεί και την ασφάλειά τους… Και όταν αυτοί οι άνθρωποι καούν ή πνιγούν, δεν θα αναρωτηθούμε τί πάει λάθος σε αυτό που φτιάξαμε και στο σύστημα που το παράγει, αλλά θα φταίει που δεν είχαμε εξομοιώσεις εκκενώσεων και συστήματα τηλεειδοποίησης. θα φταίει όποιος βρέθηκε μπροστά κι όποιος βολεύει την πολιτική τάξη να φταίει.

“Πάμε κι όπου βγει”… Πάμε κι όταν διαπιστώσουμε ότι αυτά που λέγαμε για την πυροπροστασία και την αντιπλημμυρική θωράκιση ήταν κουραφέξαλα (που το ξέραμε), δεν θα αλλάξουμε το πλαίσιο του σχεδιασμού, δεν θα περιορίσουμε τον τρόπο που αναπτύσσονται οι οικισμοί με νέους κανόνες, δεν θα επενδύσουμε σε μηχανισμούς και υποδομές, σε πυροσβέστες και οχήματα, αλλά απλά θα στέλνουμε μηνύματα στον κόσμο μέσω του 112, για να λέμε ότι “οκ, ειδοποιήσαμε” έτσι ώστε να μην πάρουμε καμία ευθύνη… Και θα φταίει ο αέρος, το ύψος του χιονιού, η βροχόπτωση και το κακό μας το ριζικό…

“Πάμε κι όπου βγει” ρε παιδί μου… θα δείξει. Πάμε κι αν στο δρόμο φωνάξουν και κάποιοι ότι δεν γίνεται αυτό που πάμε να κάνουμε, ότι είναι λάθος ή επικίνδυνο (φώναζαν οι σιδηροδρομικοί μήνες ότι θα έχουμε ατύχημα), αν δεν τους αγνοήσουμε θα τους πετάξουμε στην άκρη ως οπισθοδρομικούς, μίζερους, εχθρούς της προόδου και της ανάπτυξης.

Αυτό είναι το χαοτικό πράγμα μέσα στο οποίο ζούμε, που τίποτα δεν σχεδιάζεται συνολικά (γιατί ο σχεδιασμός θεωρείται πολυτέλεια), καμία πρόληψη δεν θεωρείται αναγκαία (γιατί “θα δούμε” πώς θα λύσουμε το πρόβλημα όταν αυτό προκύψει), τίποτα δεν ελέγχεται πραγματικά (γιατί ο έλεγχος προϋποθέτει κανόνες και σεβασμό σε αυτούς) και πού πλέον θεωρείται επιτυχία το να αποφύγεις την διαδικασία, όπου αυτή υπάρχει (γιατί η διαδικασία είναι χρονοβόρα και εμείς είμαστε doers).

Όταν λοιπόν ήδη υπάρχει αυτό, σχεδόν ως ιδιοσυγκρασία, και πάνω από αυτό έρχεται και επικάθεται μια λογική (στη βάση της ιδεολογική) όπου όλα πρέπει να δουλεύουν με στόχο το κέρδος, όταν πια ακόμα και η ασφάλεια και ο σχεδιασμός μπαίνει σε μια λογική “κόστους – οφέλους”, το αποτέλεσμα είναι οι τραγωδίες.

Βλέπεις, ο σχεδιασμός, τα πρωτόκολλα και οι υποδομές ασφαλείας κλπ είναι ακριβά πράγματα, και όσο δεν συμβαίνει το κακό δεν βλέπεις ποτέ την ανάγκη τους και το όφελος που σου παρέχουν. Γιατί ο σχεδιασμός είναι προληπτικό μέτρο, είναι εκεί και μειώνει τις πιθανότητες να συμβεί το κακό όντας αόρατος. Γίνεται ορατός μόνο από τις ελλείψεις του (ή δια της απουσίας του) τη στιγμή που συμβαίνει το κακό.

Οπότε όσο δεν συμβαίνει το κακό σε ένα ελλιπές σύστημα έχεις την ψευδαίσθηση ότι μπορείς να μην επενδύσεις σε σχεδιασμό και ασφάλεια, ότι μπορείς ενδεχομένως να περικόψεις κι από αυτά που ήδη δίνεις για σχεδιασμό και ασφάλεια, και αυτό το έχουμε δει να συμβαίνει πάρα πολλές φορές (ειδικά στην αεροπορική βιομηχανία) και να οδηγεί σε τραγωδίες.

Και οι τραγωδίες αυτές δεν είναι πάντα ατυχήματα. Σε πολλές περιπτώσεις είναι λάθος η λέξη…

Ατύχημα είναι αυτό το οποίο συμβαίνει μια φορά, και συμβαίνει κόντρα στις πιθανότητες. Αυτό το οποίο συμβαίνει αφού όλοι το έχουν προβλέψει και όλοι σε έχουν προειδοποιήσει ότι θα συμβεί (όπως συνέβη εδώ) δεν είναι ατύχημα, είναι σφάλμα.

Και με δεδομένο μάλιστα ότι οι συνδικαλιστές σιδηροδρομικοί σε προειδοποίησαν και τους αγνόησες δεν είναι απλά σφάλμα, είναι εγκληματική αμέλεια.

*Ο Χάρης Χεϊζάνογλου είναι αρχιτέκτονας