Περί χρωμάτων και σωμάτων

Λέξεις: Κίμων Βελιτζανίδης

Νιώθει κανείς, ενδεχομένως, μια μικρή ικανοποίηση, χαιρεκακία αν θέλετε, με την δημοσιότητα που έλαβε το έργο της Γεωργίας Λαλέ, «Neighborhood Guilt». Ο πιθηκισμός είναι βασικό συστατικό του ακροδεξιού λόγου.

Δεν θέλω να προσβάλω τους αγαπημένους μας συγγενείς στην οικογένεια των πρωτευόντων, όμως ο όρος έχει καθιερωθεί για την άκριτη αναπαραγωγή κινήσεων και φράσεων.

Δείγμα ευφυΐας των πιθήκων, δείγμα νοητικής φτώχειας (understatement, ξέρω) του ακροδεξιού κοπαδιού του κυβερνοχώρου, ου μην αλλά και του φυσικού χώρου. Δεν έχω ιδέα ποιος ανδρισμός και πατριωτισμός θίχτηκε πρώτος στο θέαμα ενός έργου τέχνης, όμως από εκεί ξεκίνησε ένα φαιό και φαιδρό γαϊτανάκι αναρτήσεων και re-αναρτήσεων, με πολλά θαυμαστικά και κραυγές πληκτρολογίου για τα ιερά και τα όσια που προσεβλήθησαν.

Ώσπου, καταλήξαμε και σε έναν εκ των ηγετών αυτού του εύθικτου πλανήτη των πιθήκων (απείρως τρομακτικότερου, μα και γελοιότερου συνάμα από εκείνο της θρυλικής ταινίας με τον Τσάρλτον Χέστον κι ουχί Ήστον, ας αφήσουμε αυτούς σεμνότυφους ευφημισμούς για την ώρα), τον κύριο Νατσιό της «Νίκης». Από βήματος Βουλής έκανε κι αυτός το κομμάτι του απέναντι στην πελατεία που τον τοποθέτησε εκεί, κι ύστερα ανέλαβε να την χαϊδέψει ο πανταχού παρών κύριος Γεραπετρίτης, απαιτώντας να κατεβεί το έργο από τον τοίχο του προξενείου (όπερ και εγένετο, εκεί φτάσαμε…), καταφέρνοντας βέβαια να «ανεβεί» σε χιλιάδες τοίχους, σαφώς πιο προσβάσιμους.

Όπως είπα, η εξέλιξη αυτή, το γεγονός ότι το έργο δια της λογοκρισίας διαχύθηκε στον κόσμο και αποκτά πλέον status μαζικού συμβόλου, προσφέρει μια κάποια δικαίωση. Υπάρχει, όμως, οργή μαζεμένη πολύ καιρό τώρα. Δεν είναι μονάχα η αδιαμφησβήτητη παγκόσμια δεξιά στροφή των τελευταίων αρκετών ετών και οι συνέπειές της, είναι η εντεινόμενη οικειοποίηση της Ιστορίας και των συμβόλων της, η κατάχρησή τους ως δήθεν πυξίδας της δικής τους ιδεολογίας μονάχα. Έτσι, λοιπόν, απέκτησε το απαιτούμενο θράσος ο κύριος Νατσιός να επικαλείται το αίμα των νεκρών Ελλήνων ως δικό του και να θεωρεί το αίμα των νεκρών και κακοποιημένων Ελληνίδων ύβρι. Θα μου πείτε, ελεύθερη αγορά έχουμε, δικαιούται ο κύριος Νατσιός να εμπορεύεται πατρίδα και μισογυνισμό, είδη σε μεγάλη ζήτηση άλλωστε στον τόπο μας. Αν και αυτόκλητος προστάτης της παράδοσης, ο κύριος Νατσιός δεν φαίνεται να άκουσε ποτέ του τους στίχους του δημοτικού τραγουδιού.

«Τ’ αντρειωμένου τ’ άρματα δεν πρέπει να πουλιώνται./ Μον πρέπει τους στην εκκλησιά κι εκεί να λειτουργιώνται./ Πρέπει να κρέμονται ψηλά σ’ αραχνιασμένο πύργο./ Η σκουριά να τρώη τ’ άρματα κι η γη τον αντρειωμένο».

Ακόμη κι αν τους άκουσε, επέλεξε να αγνοήσει τη σοφία τους. Αν και «μακεδονομάχος» νέας κοπής, άκαπνος δηλαδή, δεν φαίνεται να διάβασε ποτέ του την μεγάλη ποιήτρια της Θεσσαλονίκης, Ζωή Καρέλλη, και όσα γράφει για τις ουλές των γυναικών. Εκείνος και οι όμοιοί του, άλλωστε, αποστρέφονται τις φωνές και τις ουλές όταν προέρχονται από γυναίκες.

«Περνάει καιρός και κλείνουν,/ γιατί πρέπει να ζήσουμε. / Όμως σημάδια αφήνουνε,/ουλές, που φαίνονται άσχημες, βαθιές./ Οι αληθινές μορφές είναι τυραννισμένες./ Κι ας μη μας λένε τότε,/ ας μην κατηγορούν, που είμαστε οι παραμορφωμένοι.»

Χτες, πέρασε η τροπολογία που εισηγήθηκε η κυβέρνηση σχετικά με την χορήγηση αδειών παραμονής σε μετανάστες. Φρόντισε να διαβεβαιώσει όσους φοβήθηκαν αυτήν την φαινομενική παρέκκλιση από την αντιμεταναστευτική ρητορεία πως αυτό γίνεται «γιατί κάποιος πρέπει να μαζέψει τις ελιές» και υπενθύμισε τα δικά της «άρματα» πατριδοκαπηλίας δηλώνοντας με περηφάνεια πως πρόκειται για την ίδια κυβέρνηση των παρανόμων push-backs, άρα προς τι ο φόβος; Δεν βαριέστε… λαδέμπορας και ελλαδέμπορας, δυο γράμματα διαφορά.

Ξέρετε, στη Νέα Υόρκη, όχι πολύ μακριά από το ελληνικό προξενείο από όπου υπεστάλη η «προσβλητική» σημαία, πραγματοποιείται η έκθεση του Metropolitan Museum of Art, «Αφρική και Βυζάντιο», σε επιμέλεια της Andrea Myers Achi. Οι πιο πολλοί από εμάς δεν θα έχουμε την τύχη να δούμε από κοντά αυτούς τους θησαυρούς, όμως μπορούμε να τους θαυμάσουμε έστω ηλεκτρονικώς. Αναρτώ εδώ έναν από αυτούς, μοναδικού νομίζω κάλλους. Πρόκειται για ένα υφαντό, προερχόμενο πιθανότατα από την Πανόπολι (άλλως Χέμμιδα, σημερινό Αχμίμ) της Αιγύπτου των πρώτων βυζαντινών αιώνων. Αναπαριστά την Άρτεμη και πλάι της τον ήρωα Ακταίωνα, ο οποίος ατύχησε να δει την θεϊκή γύμνια της καθώς εκείνη ελούζετο. Η μυθική συνέχεια δεν αποδίδεται στο υφαντό. Η Άρτεμις μετέτρεψε τον θηρευτή Ακταίωνα σε θήραμα/ελάφι, που κατασπάραξαν τα ίδια του τα κηνυγόσκυλα. Μια εικόνα που διαχύθηκε από τον μύθο στους αρχαίους τραγικούς, στους ζωγράφους της Αναγέννησης, στους πιονέρους της ψυχανάλυσης, και -ασφαλώς- τους μεγάλους ποιητές, τον Shakespeare και τον Shelley, και τον Marlowe που στον Εδουάρδο Β’ τον χρησιμοποιεί για έναν από τους πιο όμορφος μονολόγους της αγγλικής γλώσσας, μνημείο σύνθεσης δράματος, γεμάτο αμφισημίες, σεξουαλικότητα και έμφυλη ρευστότητα.

Βλέπετε στο υφαντό αυτό, που μας έρχεται από τόσους αιώνες μακριά, την δύναμη αυτού του μύθου. Επιβιώνει σε μια γη μακρινή, σε ένα περιβάλλον αμιγώς χριστιανικό πλέον και όχι παγανιστικό, και γίνεται κι αυτό μια δήλωση, μια ταυτοτική δήλωση. Τα σώματα του έργου, θεάς και ήρωα, είναι μαύρα. Ένα μαύρο έντονο που το ξηρό κλίμα της Αιγύπτου μπόρεσε να διασώσει ακέραιο. Είναι το χρώμα κατοίκων της βυζαντινής Αιγύπτου και Νουβίας, είναι το χρώμα του σώματός τους. Με αυτό το υφαντό διατυπώνουν με Τέχνη το χρώμα τους και την ελληνική παιδεία τους, σε αυτή την επαρχία της χριστιανικής αυτοκρατορίας των Ρωμαίων. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο τα θέλουν οι κραυγάζοντες του πληκτρολογίου.

Σκεφτόμουν πως, προσφάτως, παλαίμαχη πολιτικός (αυτόκλητη φιλελεύθερη εκείνη) εξέφρασε την ευχή «σε 100 χρόνια να μη γίνει δια της βίας η Ευρώπη σκουρόχρωμη», εξισώνοντας το μαύρο δέρμα με τη μαύρη βία, παρόλο που -εδώ τουλάχιστον- η μαύρη βία είναι λευκό προνόμιο. Η ρατσιστική δήλωση είχε και τότε προκαλέσει οργή. Όμως, και πάλι, ο ρατσισμός αυτός, η μισαλλοδοξία, το μίσος, μίσος για τις γυναίκες, τα ΛΟΑΤΚΙ, τον άλλο, τον διαφορετικό, τον δίπλα επιμένει να φορά συχνά την λεοντή της Ιστορίας, την φενάκη της παράδοσης.

«Να σωπάσουν οι κακοποιημένες γυναίκες, γιατί η σημαία είναι κτήμα μας. Να συνεχίσουμε τις επαναπροωθήσεις των σκουρόχρωμων που απειλούν τον “ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας” και τα ιδεώδη του διαφωτισμού, γιατί μονάχα εμείς, οι λευκοί τῷ δέρμα είμαστε οι φορείς του.»

Αγανακτούμε σήμερα και χθες, δίχως αμφιβολία θα αγανακτήσουμε και αύριο. Όμως, ας γίνει αυτή η αγανάκτηση κινητήριος μοχλός να ανακτήσουμε κι εμείς την συμμετοχή μας στην Ιστορία, στην Ιστορία που αγνοούν και επικαλούνται, εξοστρακίζοντας εμάς, τους αποσυνάγωγους και «παραμορφωμένους».

Δεν τους ανήκει ούτε η Ιστορία, ούτε η γραμματεία, ούτε η παράδοση. Ας πάψουν να μιλούν εξ ονόματός τους, ας βγάλουν το μίσος τους ατόφιο δίχως φτιασίδια υποτιθέμενης πατριδογνωσίας, ας αποκαλυφθούν κι αυτοί στη γύμνια τους, στην ένδοια της ιδεοληψίας τους.

*Ο Κίμων Βελιτζανίδης είναι συγγραφέας