Πόσο καλά βλέπει ένας τυφλός;
Στην ‘’εποχή της εικόνας’’, οι τυφλοί δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι του περιθωρίου, αλλά ως «πύλες σύμπαντος» όπου το εξώφυλλο έχει μηδαμινή σημασία
Λέξεις: Ζώης Κατσίκης
Σύμφωνα με «διαδικτυακές πηγές», αναπηρία ορίζεται ως ‘’οποιαδήποτε πνευματική ή σωματική κατάσταση ενός ατόμου, δυσκολεύει την ύπαρξη άμεσης και βέλτιστης αλληλεπίδρασης με τους άλλους’’.
Εύλογο συμπέρασμα: ‘’Ανάπηροι’’ δεν ορίζονται μόνο οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης, κινητικότητας ή ακοής αλλά και εκείνοι που αδυνατούν από πρόθεση να τους αποδεχθούν. Αυτό δεν αφορά φυσικά μόνο «καθημερινές» ρατσιστικές ή απερίσκεπτες λόγω απαιδευσίας επιθέσεις αλλά ακόμη νόμους, φορείς αλλά και το κοινωνικό περιβάλλον .
Οι παράγοντες αυτοί καθιστούν την καθημερινότητα ενός ατόμου δυσχερή και ιδιαίτερα ανθρώπων με προβλήματα όρασης. Σύμφωνα μάλιστα με την Μαρία Γκέρτσου, ιδρύτρια της Σχολής Σκύλων-Οδηγών «Λάρα»: «Δεν είναι καθόλου εύκολο να είσαι τυφλός στην Ελλάδα. Το κράτος δεν είναι οργανωμένο ως προς τους τυφλούς και τις τυφλές και δεν μας προσφέρει καμία ουσιαστική εκπαίδευση ή κάποιας μορφής υποστήριξη (εκτός του επιδόματος ΟΠΕΚΑ)».
Επιτακτική κρίνεται λοιπόν ανάγκη να φανταστούμε την μορφή ενός κόσμου απαλλαγμένου της επιδερμικής κριτικής. Το Όμορφο παρουσιαστικό και άλλα σύγχρονα στερεότυπα βομβαρδίζουν την παγκόσμια κοινότητα με άγχος και ανασφάλειες, κάνοντας πολλούς να απαρνούνται αυτό που είναι αληθινά και να προσπαθούν να το αλλάξουν. Τουναντίον, Ένας τυφλός άνθρωπος δεν πρόκειται ποτέ να σε κρίνει εξωτερικά. Όχι λόγω της αισθητηριακής του ιδιαιτερότητας, αλλά διότι έχει αντιλήφθη σε βάθος πως η πραγματική ομορφιά του ανθρώπου βρίσκεται μέσα του και όχι επάνω του.
Γεγονός που τους καθιστά όχι μόνο αντικειμενικούς «κριτές» άρα σωστούς αλλά και φάρους ελπίδας και αισιοδοξίας αφού δεν σκύβουν το κεφάλι στις πάσης φύσεως δυσκολίες , που απερίσκεπτα τους χαρίζει η κοινωνία. Προς επίρρωση μάλιστα των συγκεκριμένων, έρευνες (1) του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ αποδεικνύουν πως λόγω της έλλειψης οπτικών πληροφοριών-ερεθισμάτων, ο εγκέφαλος των τυφλών φαίνεται πως «ανακαλωδιώνεται» νευρωνικά, προκειμένου να ενισχύσει τις υπόλοιπες αισθήσεις. Κάτι τέτοιο σημαίνει πως οι τυφλοί είναι άνθρωποι με πολύ υψηλές ικανότητες (σε επαγγελματικό επίπεδο), οι οποίες δυστυχώς επισκιάζονται και εν μέρει θυσιάζονται στο βωμό των κοινωνικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων.
Επιπροσθέτως και σύμφωνα με στοιχεία της εφημερίδας «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (2), ο αριθμός των τυφλών αυτή τη στιγμή ανέρχεται σε 30 με 36 εκατομμύρια. Σε διαφορετική μελέτη συναντάται ο μαθηματικός τριπλασιασμός των ατόμων με μηδενική όραση μέχρι το 2050. Το βασικό πρόβλημα με τα παραπάνω στοιχεία είναι πως για ορισμένους ανθρώπους, συμπολίτες μας οι οποίοι μολονότι αγγίζουν ποσοστά τέτοιου βεληνεκούς θεωρούνται ένα σύνολο φαινομενικά αδύναμων ανθρώπων αλλά και παρασιτικών. Η προαναφερθείσα άποψη αντιτίθεται στην ευρέως αποδεκτή πίστη ότι όλοι ανεξαρτήτως είναι πλήρως αποδοτικοί και μάλιστα ιδιαίτερα χαρισματικοί σε πολλούς τομείς, δυσδιάβατους όμως δυστυχώς ακόμη .
Σε μία περίοδο λοιπόν γνωστή και ως ‘’εποχή της εικόνας’’, οι τυφλοί δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι του περιθωρίου, αλλά ως «πύλες σύμπαντος» όπου το εξώφυλλο έχει μηδαμινή σημασία σε σχέση με το περιεχόμενο. Οι άνθρωποι με αυτή την ιδιαιτερότητα διαθέτουν πλήθος μοναδικών ικανοτήτων. Επομένως, υποχρέωση της κοινωνίας δεν είναι μόνο να τις αντιληφθεί αλλά και να δώσει την ευκαιρία σε αυτούς αλλά και στον ίδιο της τον εαυτό, να αξιοποιηθούν από τα λεγόμενα ‘’εναλλακτικά επαγγέλματα’’ αφού πρώτα εκτιμηθεί η συνεισφορά του ιδιαιτέρου επαγγελματικού τους προσανατολισμού.
Όσον αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό , η «αστεία» θεωρία πως οι τυφλοί προορίζονται για τηλεφωνητές σε γραμμές εξυπηρέτησης πελατών πρέπει να λάβει τέλος. Οι σχολές τυφλών δεν πρέπει να έχουν μόνο ως προτεραιότητά τους την εκμάθηση της γραφής Braille, αλλά οφείλουν να «επενδύουν» και σε μελλοντικά σχέδια μαθητών. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τους βοηθήσουν και να τους καταστήσουν κατανοητό το γεγονός ότι μπορούν να χαράξουν το δικό τους μονοπάτι. Ένα μονοπάτι διαφορετικό, εναλλακτικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων μορφών εργασίας , συνιστά για ευνόητους λόγους το επάγγελμα του ψυχολόγου. Επίσης, ένα ακόμη στο οποίο οι τυφλοί δύναται να «πρωταγωνιστήσουν» είναι εκείνο του κατασκευαστή παιχνιδιών.
Τα συγκεκριμένα παιχνίδια επικεντρωμένα στις υπόλοιπες αισθήσεις θα είχαν ως βασικό σκοπό τους, (εκτός από την ψυχαγωγία ) αφενός την εκμάθηση του τρόπου ψυχαγωγίας ατόμων με μειωμένη όραση αφετέρου ένα έμμεσο δίδαγμα ηθικοπλαστικού χαρακτήρα με γνώμονα την αποστροφή εύκολης δημιουργίας συμπερασμάτων με βάση την εικόνα. Τέλος, ο τομέας της τέχνης, ως μία ιδιαζόντως ανοιχτή και ελεύθερη κατηγορία επαγγελμάτων μπορεί να αποτελέσει ένα ιδανικό «σπίτι» για να στεγάσουν τα μη αναγνωρισμένα ή αλλιώς κρυφά τους ταλέντα
Εν κατακλείδι, ο κόσμος των τυφλών, εκτός από υποτιμημένος όπως καταλογίζεται είναι και πολύ όμορφος. Σε μια χωρά όμως όπως η δίκια μας που «εθελοτυφλεί» μπροστά στα προβλήματα, ο τρόπος αντιμετώπισης των σωματικά τυφλών χρίζει ριζικής αλλαγής. Όχι μόνο διότι με τη στάση μας αδικούμε αυτά τα άτομα αλλά και γιατί αγνοούμε μία μερίδα πληθυσμού η οποία μπορεί μόνο να προσφέρει. Επομένως, η αλλαγή πρέπει να επέλθει πολυπρισματικά.
Είναι πολύ μεγάλο λάθος να «αποκλείεται» όχι μόνο η είσοδος τους στα πεζοδρόμια αλλά και αυτή στα καταστήματα αποκλειστικά επειδή είναι «προικισμένοι» με τη συγκεκριμένη ιδιαιτερότητα. Την επόμενη φόρα λοιπόν που θα βγούμε μία βόλτα και δεν θα δούμε κανέναν τυφλό ας αναλογιστούμε το γιατί. Είναι επιλογή τους; Είναι έμμεσα δική μας; Τι και αν τελικά ο 21ος αιώνας είναι η εποχή στην οποία οι τυφλοί είναι αυτοί που «βλέπουν» καλύτερα από όλους;
* Ο Ζώης Π. Κατσίκης είναι φοιτητής του Τμήματος Διοίκησης Οργανισμών Μάρκετινγκ και Τουρισμού στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος.
(2): https://www.kathimerini.gr/life/science/921219/triplasiasmos-ton-tyflon-eos-to-2050
