Στεγαστικό: H παραδοξότητα του stegasi.gov.gr
Η Στέγαση, όταν θέλει να την αντιλαμβάνεται κανείς ως δικαίωμα και όχι ως εμπόρευμα, απαιτεί πολλά περισσότερα απ' όσα φέρνει στο τραπέζι μέχρι στιγμής η πλατφόρμα
Γράφει ο Μιχάλης Γουδής*
Παρουσιάστηκε την Τρίτη, 3 Ιουνίου, η πλατφόρμα του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας stegasi.gov.gr που αυτοπροσδιορίζεται στην αρχική της σελίδα ως «Πύλη Στεγαστικής Πολιτικής».
Το παράδοξο είναι πως πουθενά δεν υπάρχει διαθέσιμη η στεγαστική πολιτική. Δηλαδή ένα πλαίσιο βάσης, στο οποίο εντάσσονται τα προγράμματα που παρουσιάζονται στη συγκεκριμένη πλατφόρμα.
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης χωρίς θεσμοθετημένες εναλλακτικές στεγαστικές λύσεις προς την ελεύθερη Αγορά. Το ποσοστό της κοινωνικής κατοικίας (όπως και αν την ορίσει κανείς) προς ενοικίαση είναι 0%. Την ίδια στιγμή, το μέγεθος του τομέα της κοινωνικής κατοικίας φτάνει από μερικές χιλιάδες σπίτια ως το 1/3 του συνολικού αποθέματος (π.χ. στην Ολλανδία).
Διαχρονικά, η στάση του ελληνικού κράτους απέναντι στη Στέγαση προωθούσε ως στρατηγική επιλογή την ενίσχυση της ιδιοκτησίας είτε μέσω της αντιπαροχής είτε μέσω της ανοχής της αυθαίρετης δόμησης. Ακόμη και ο ίδιος ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), που καταργήθηκε το 2012, διευκόλυνε την πρόσβαση στην αγορά κατοικίας μέσω επιδότησης του επιτοκίου δανεισμού για τους δικαιούχους του.
Έτσι, σταδιακά η Ελλάδα έφτασε να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ιδιοκατοίκησης πανευρωπαϊκά που ξεπέρασε το 84% (ιστορικό υψηλό) το 2005 πριν αρχίσει η μείωση.
Η οικονομική κρίση ανέτρεψε τα δεδομένα χρόνο με το χρόνο με αποτέλεσμα σήμερα η ιδιοκατοίκηση να έχει κυμαίνεται σε επίπεδα κάτω του 70%, συγκλίνοντας περισσότερο προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (69%). Παρά αυτή τη σημαντική αλλαγή και κυρίως παρά το γεγονός πως μία σειρά από δείκτες καθιστούν σαφές πως η χώρα βιώνει μία βαθιά στεγαστική κρίση, δεν έχουν εφαρμοστεί δομικές μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να οριστεί μία νέα πορεία στο στεγαστικό.
Δε χρειάζονται πολλά περισσότερα επιχειρήματα για να πειστεί κανείς για την αναγκαιότητας αυτής της νέας πορείας πέρα από τα τελευταία στοιχεία της υπερβολικής επιβάρυνσης από το στεγαστικό κόστος (ενοίκιο ή δόση δανείου και σχετικοί λογαριασμοί) που σύμφωνα με τη Eurostat αφορά το 31% των νοικοκυριών στις ελληνικές πόλεις.
Αυτό σημαίνει πρακτικά πως περισσότερο από 40% του διαθέσιμου μηνιαίου εισοδήματος αυτών χρησιμοποιείται για την κάλυψη των στεγαστικών τους αναγκών. Αυτή η εξαιρετικά δυσάρεστη πραγματικότητα έχει παγιωθεί από το 2015, καθώς έκτοτε η χώρα μας κατέχει αυτή την αρνητική πανευρωπαϊκή πρωτιά.
Αν σταθεί κανείς στα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία δέκα χρόνια, πέρα από τις επιδοτήσεις ενοικίου που έχουν δοθεί κατά καιρούς από διάφορες κυβερνήσεις, μόνο πιλοτικά προγράμματα δείχνουν ουσιαστικούς εναλλακτικούς δρόμους όπως η πολύ ενθαρρυντική προσπάθεια που υλοποιείται από το Φορέα Κοινωνικής Μίσθωσης στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια.
Το πρόβλημα τόσο με αυτή όσο και με συναφείς πρωτοβουλίες και δράσεις είναι πως βασίζονται κατά βάση στον κόπο και την επιμονή συγκεκριμένων προσώπων και έχουν προδιαγεγραμμένη διάρκεια και κλίμακα.
Λείπει το θεμέλιο που θα μπορούσε να στηρίξει το οικοσύστημα που δημιουργείται σιγά σιγά σε ολόκληρη τη χώρα και κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα από άτομα και ομάδες που επιδιώκουν να δώσουν δημιουργικές συνεργατικές λύσεις στη στεγαστική πρόκληση που αντιμετωπίζουν καθώς η δημόσια προσφορά κρίνεται ανεπαρκής.
Η Στέγαση, όταν θέλει να την αντιλαμβάνεται κανείς ως δικαίωμα και όχι ως εμπόρευμα, απαιτεί οικονομικές, κοινωνικές, πολεοδομικές και χωροταξικές ρυθμίσεις, διαρκή χρηματοδοτικά εργαλεία, συντονισμό διαφορετικών επιπέδων διοίκησης, παρόχους κοινωνικής κατοικίας που διασφαλίζουν την πρόσβαση σε αξιοπρεπή, οικονομικά προσιτή κατοικία.
Πολλά περισσότερα δηλαδή από όσα φέρνει στο τραπέζι μέχρι στιγμής η πλατφόρμα stegasi.gov.gr.
Πρέπει να σημειωθεί πως τον περασμένο Μάρτιο προκηρύχθηκε διαγωνισμός από το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας με θέμα τη «Μελέτη Εθνικής Στρατηγικής Στεγαστικής Πολιτικής».
Μένει να φανεί ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Μέχρι τότε τόσο η Νομοθετική Πράξη για τη Στέγαση (Housing Act) του Ηνωμένου Βασιλείου όσο και η Νομοθετική Πράξη για την Οικονομικά Προσιτή Κατοικία στην Ολλανδία μπορούν να αποτελέσουν πηγές έμπνευσης.
* Ο Μιχάλης Γουδής είναι Διευθυντής του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Γραφείο Θεσσαλονίκης- Ελλάδα. Έχει διατελέσει επί σειρά ετών διευθυντής επικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημόσιας, Κοινωνικής & Συνεταιριστικής Κατοικίας Housing Europe.
