Συναυλία ΛΕΞ: Ταπεινές και Πεινασμένες

To 2014 ο ΛΕΞ κυκλοφορεί τον πρώτο προσωπικό του δίσκο, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ταπεινοί και Πεινασμένοι», έπειτα από τη συμμετοχή του το 1999 στα Βόρεια Αστέρια (ΒΟΡ.ΑΣ) και στα Ανάποδα Καπέλα, μαζί με τον Μικρό Κλέφτη. 

‘Έκανα το «λάθος» να δημοσιεύσω βίντεο στον προσωπικό μου λογαριασμό στα μέσα από την «κόκκινη» συναυλία του ΛΕΞ στο Καυτανζόγλειο και όπως ήταν αναμενόμενο, έλαβα μηνύματα φίλων και γνωστών, απορημένων πως μια φεμινίστρια τρέχει σε τέτοιου είδους συναυλίες; Έχεις ακούσει προσεκτικά τους στίχους του, με ρωτούν έκπληκτες/-οι;

Οι καταστροφικές ετικέτες

Η ερώτηση-απορία είναι δόκιμη και δικαιολογημένη. Δεν ξέρω για αρχή, εάν οι άλλες/-α/οι με λαμβάνουν ως φεμινίστρια, καθώς ο φεμινισμός είναι πολυδιάστατος, με πολλές αναγνώσεις και ρεύματα. 

Άλλωστε, δεν τα πήγα ποτέ καλά στη ζωή μου με τις ετικέτες και τα κουτάκια, αντιθέτως θεωρώ αμφότερα μονομερή, περιοριστικά και συχνά καταστροφικά, διότι μας περιχαρακώνουν και μας υπαγορεύουν άμεσα ή έμμεσα: «μπορείς να ζήσεις μέχρι εδώ!». 

Ακριβώς, αυτό επιθυμεί να αίρει η φεμινιστική θεωρία από την πρωτόλεια στιγμή της γέννησης της, τα όρια για τη θηλυκότητα το πατριαρχικό «εσύ, μπορείς να προχωρήσεις έως εδώ, λόγω του φύλου σου! Παρακάτω απαγορεύεται!», η φεμινιστική θεωρία -των τέταρτων πια κυμάτων- μιλά για αυτά που σε ένα κράτος δικαίου, σε μια σύγχρονη βιοπολιτεία θα έπρεπε να θεωρούνται αυτονόητα: η ισότητα των κοινωνικών και όχι βιολογικών φύλων, το δικαίωμα στην ελεύθερη και ακώλυτη ανάπτυξη της προσωπικότητας, δηλαδή το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος, το δικαίωμα του ανεμπόδιστου σεξουαλικού προσανατολισμού, το δικαίωμα για ελεύθερη έκφραση γνώμης, ιδεών.

Κοινώς, πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι ενώπιον όχι μόνον της τεχνικής επινόησης του νόμου, αλλά και της ίδιας της ζωής, ίσες ευκαιρίες και ίση αντιμετώπιση. Σημασία για εμένα δεν έχει τόσο πολύ το τι δηλώνουμε ή το πως μας χαρακτηρίζουν οι άλλες/-α/-οι, αλλά το τι κάνουμε για αυτά που πιστεύουμε και υποστηρίζουμε. Προσπαθώ να κάνω πράξη με ουσιαστικό τρόπο ακόμη και στα πιο «ασήμαντα»- που δεν ξέρω πόσα ασήμαντα είναι τελικά και μικρά, την φεμινιστική θεωρία στην οποία χρωστώ αφόρητα πολλά…

Η τέχνη είναι ένα ισχυρό μέσο, πρωτοπόρο, το οποίο διαχρονικά θέτει ερωτήματα, πριν καν η ίδια η κοινωνία να είναι σε ώριμη και ικανή κατάσταση να τα απαντήσει, στηλιτεύει – και ορθώς- τα κακώς κείμενα, όλα αυτά τα ζητήματα που επιλέγουμε να στοιβάζουμε κάτω από το χαλί.

Για όλα αυτά τα θέματα που επιλέγουμε να σωπαίνουμε αντί να μιλάμε δυνατά! Το μουσικό φαινόμενο της ραπ, το οποίο λαμβάνει ιδιαίτερης αναγνώρισης ξανά τα τελευταία χρόνια, γεγονός καθόλου τυχαίο -ειδικότερα από τις νεότερες ηλικίες- εάν μελετήσουμε προσεκτικά την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση, στη χώρα μας με την αλλεπάλληλες και συνεχιζόμενες κρίσεις. 

Θίγει με απλό και ξεκάθαρο τρόπο, όλα αυτά τα θέματα τα οποία βιώνει μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού σήμερα, αλλά και διαχρονικά: οικονομική εξαθλίωση, αστυνομοκρατία, περιθωριοποίηση, φτώχεια, αναλφαβητισμός, ανεργία, τέλεση αξιόποινων πράξεων πχ ληστειών, εξαρτήσεις, βία: ενδοοικογενειακή/ενδοσυντροφική, οπαδική κ.α. Ζητήματα που ταλανίζουν την κοινωνία και πλήττουν πρώτα από όλα τους ανθρώπους που βρίσκονται στην πιο ευάλωτη συνθήκη.

Μια πραγματικότητα που πονά

Ο ΛΕΞ μιλά για όλα αυτά τα δυσεπίλυτα ζητήματα στη μουσική του, η οποία αποτελεί μια απεικόνιση της δική του πραγματικότητας, μιας πραγματικότητας που πονά, καθώς δεν προσπαθεί διόλου να ωραιοποιήσει την ζώσα κατάσταση.

Η κουλτούρα του δρόμου και της κρίσης φέρει καθοριστική σημασία στα κομμάτια του. Στο κομμάτι «Από Κάτω» αναρωτιέται «Ούτε παιδιά, ούτε σκυλιά, για ποιον χτυπά η καρδιά μας;». Ίσως, πολλές/-α/-οι πιστεύουν πως όλα αυτά που πραγματεύεται να έχουν μια δόση μυθοπλασίας, μα δυστυχώς οι στίχοι αυτοί αποτελούν βίωμα για μια σημαντική μερίδα της κοινωνίας. 

Έτσι, εντός της άσχημης αυτής πραγματικότητας, ο ΛΕΞ και πολλοί άλλοι ράπερς μιλούν λιγότερο ή περισσότερο για τη βία που συντελείται πίσω από τις κλειστές πόρτες, για το «μελανιασμένο» μάτι και για το που πήγε η αγάπη, εάν όντως υπήρχε ή εάν είχαμε μάθει συνολικά ως κοινωνία να χαρακτηρίζουμε την τοξικότητα ως μορφή αγάπης. Χαρακτηρίζει τις γυναίκες, ως καρ*** («τόσες καρ** εκεί έξω μια θα ερωτευτείς») , αλλά γιατί μας εκπλήσσει; Δεν έχουμε ακούσει ξανά μισογυνιστικές ή ρατσιστικές εκφράσεις; 

Δεν είναι όροι που ακόμη και σήμερα πολλοί/-α/-ες χρησιμοποιούν για να μιλήσουν υποτιμητικά και απαξιωτικά, για όσα άτομα δεν ομοιάζουν στους εκάστοτε κανόνες τις ετεροκανονικότητας; Η χρήση τέτοιων όρων είναι σημαντικό να κρίνεται βάσει του κοινωνικού και γλωσσικού περικειμένου και ειδικά της νοηματοδότησης που θέλουν να δώσουν οι γλωσσικοί φορείς. 

Η τέχνη και ειδικά η ραπ καθρεφτίζει με ωμό τρόπο την κοινωνική πραγματικότητα μιας σημαντική μερίδας ανθρώπων, είτε αυτό μας αρέσει είτε όχι, γιατί ακούγοντας ή διαβάζοντας πιο προσεκτικά τους στίχους της, μπορούμε να παρατηρήσουμε πως σημειώνεται μια κανονικοποίηση του σεξιστικού και ανισοτικού λόγου, μα αυτό δεν συμβαίνει και στην πραγματική ζωή;

Ο ανδροκρατούμενος χώρος της ραπ

Στις ρίμες του ΛΕΞ, η αναφορά στη γυναικεία παρουσία είναι περιορισμένη και αυτό από τη μια είναι θετικό, διότι λησμονείται η όποια μονοδιάστατη αναφορά στο γυναικείο σώμα, ως αντικειμένου ηδονής και κεντρικού στοιχείου της θηλυκής υπάρξεως. 

 Ίδια μεταχείριση επιφυλάσσεται και στις αναφορές για την κοινότητα με χαρακτηριστικό το στίχο που λέει «πατεράδες ερωτεύονται πίσω από το λιμάνι». Σε ένα πιο γενικό πλαίσιο, πέραν της δισκογραφίας του ΛΕΞ η μεροληπτική απεικόνιση των γυναικών και της queer κοινότητας αποδίδεται στην απουσία θηλυκοτήτων στο χώρο της ραπ, ειδικά τα πρώτα χρόνια εμφάνισής της. Σήμερα, γίνονται προσπάθειες παρουσίας θηλυκοτήτων στο χώρο της ραπ, ο οποίος ακόμη ανδροκρατείται. 

Η εξιστόρηση της ιστορίας του δρόμου από μια θηλυκή διάσταση είναι αναγκαία, καθώς θα συνεισφέρει καθοριστικά στον περιορισμό και την απάλειψη των κεντρικών σεξιστικών στίχων. Θα ήθελα πολύ να ακούσω και να διαβάσω τη θηλυκή εκδοχή της κουλτούρας του δρόμου και της κρίσης. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η αναφορά του πορνό σε κάποια κομμάτια των ράπερς, μιας βιομηχανίας η οποία παρουσιάζει το σεξ πάλι από την σκοπιά της πατριαρχίας και του ετεροπροσδιορισμού, προάγοντας λανθασμένα σεξουαλικά πρότυπα και διαστρεβλώνοντας συχνά τις προϋποθέσεις και το ζητούμενο στην προσωπική επαφή δυο ανθρώπων.

Το ρεύμα της μουσικής αυτής σήμερα είναι πολύ μεγάλο, πέραν των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών που ευνοούν το είδος, η ραπ και ένα παραπάνω η τραπ αποτελούν μόδα. Ακριβώς για αυτό το λόγο, θα ήταν χρήσιμο οι καλλιτέχνιδες/-ες να προσπαθούν αν ευαισθητοποιήσουν το κοινό, το οποίο περιλαμβάνει άτομα νεαρής ηλικίας σε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα, τα οποία οι ίδιες/-οι όπως διατείνονται τα γνωρίζουν από πρώτο χέρι. 

Η επιρροή της μουσικής είναι μεγάλη, είτε οι ίδιες/-οι το επιλεγούν είτε όχι, η ευθύνη που υπέχουν για τη διαμόρφωση αντιλήψεων δεν θα πρέπει να παρέλκει με μια επιφανειακή απάντηση «έλα, μωρέ ένα τραγούδι είναι μοναχά». Σίγουρα, ο αρχικός σκοπός είναι η ψυχαγωγία των ανθρώπων, όμως σε ένα μεταεπίπεδο η επίδραση τις μουσικής και των στίχων αφήνει το στίγμα της στις ψυχές μας και επηρεάζει τον τρόπο σκέψης και δράσης.

Χάρηκα που είχα την ευκαιρία να βρεθώ την Παρασκευή στην συναυλία του ΛΕΞ , το να έχεις τη δυνατότητα να βιώνεις τον παλμό του πλήθους και την ανάγκη για συλλογικές απαντήσεις δεν αποτελεί μια συνηθισμένη συνθήκη. 

Οι ρίμες του ΛΕΞ μιλούν για την θεμελιώδη σημασία του προσωπικού και συλλογικού αγώνα, για το τραύμα και τα δύσκολα βιώματα που λίγο έως πολύ όλες/-α/-οι έχουμε, καθώς είμαστε παράγωγα αυτής της δύσκολης και αντιφατικής κοινωνικής συνθήκης, γιατί «ο πόνος μου είναι αόρατος, μα οι ουλές φανερές». 

Η ανάγκη της καθημερινής πάλης με όποιον/-α και ό,τι μας πνίγει, μας περιορίζει αποτελεί το κοινό σημείο και το χαρακτηριστικό γνώρισμα που μου αρέσει στη μουσική του ΛΕΞ, παρά τις επιμέρους διαφωνίες μου. Η φεμινιστική πρακτική αποτελεί άλλωστε μια καθημερινή πάλη για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των φύλων, για πραγματική εφαρμογή του κανόνα της ισότητας και εκεί –αν και οξύμωρο- ο φεμινισμός συναντά την κουλτούρα του δρόμου.