Τι κρύβεται πίσω από τις εργασίες διάνοιξης στον Γράμμο – Τα μηχανήματα επέστρεψαν και μαζί η ανησυχία

Λέξεις: Θωμάς Καλέσης / Γιώργος Σταυρακίδης

Κεντρική εικόνα: Δημήτρης Τοσίδης

Ένα χρόνο μετά τη διάνοιξη χωρίς άδεια στην αλπική ζώνη του Γράμμου, τα μηχανήματα επιστρέφουν. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν, η κοινωνία των πολιτών αντιδρά, κι ένα από τα πιο παρθένα βουνά της Ελλάδας ξαναμπαίνει στο στόχαστρο.

Ένα χρόνο μετά από εκείνη την αποκάλυψη της παράνομης διάνοιξης δρόμου στην αλπική ζώνη του Γράμμου και τον σάλο που προκλήθηκε, τα ίδια μονοπάτια ξαναχαράζονται. Αυτή τη φορά, οι εργασίες φέρουν την υπογραφή του Ελληνικού Στρατού, χωρίς, ωστόσο, να έχει καταστεί σαφές αν έχει προηγηθεί η απαιτούμενη περιβαλλοντική αδειοδότηση ή γνωμοδότηση από τις αρμόδιες αρχές.

Η επιστροφή των μηχανημάτων στο βουνό, σε υψόμετρο άνω των 2.200 μέτρων, προκαλεί εύλογες αντιδράσεις, όχι μόνο για το τι συμβαίνει σήμερα, αλλά και για το πώς φτάσαμε ως εδώ.

Το χρονικό

Το φθινόπωρο του 2024, η Περιφέρεια Ηπείρου, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ξεκίνησε τη διάνοιξη δρόμου στις κορυφές του Γράμμου, σε περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000 (GR1320003 – “Κορυφές Όρους Γράμμος”).

Η επίσημη αιτιολογία έκανε λόγο για «αποκατάσταση βατότητας» από το μνημείο «Γκέσου» έως τα όρια του νομού. Στην πράξη, όμως, οι μπουλντόζες άνοιξαν δρόμο μέσα από ορειβατικά μονοπάτια, αλλοιώνοντας το τοπίο και καταστρέφοντας τμήματα αλπικού οικοσυστήματος.

Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων και περιβαλλοντικών φορέων, η διάνοιξη ξεκίνησε από δύο πλευρές, από την Ήπειρο, με εργολάβο και με μηχανήματα του στρατού. Το σχέδιο προέβλεπε τη συνένωση των δύο δρόμων στο διάσελο Κιάφα, πάνω στην κορυφογραμμή.

Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), που παρενέβη μετά τις καταγγελίες, εντόπισε σοβαρές παραλείψεις και παραβιάσεις. Στο πόρισμά της, που δημοσιοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2025, σημειώνει ότι ο Περιφερειάρχης ενήργησε καθ’ υπέρβαση αρμοδιότητας και χωρίς περιβαλλοντική αδειοδότηση, ενώ η ανάθεση έγινε χωρίς τις προβλεπόμενες διαδικασίες του Ν. 4014/2011. Η υπόθεση βρίσκεται ήδη υπό πειθαρχικό και ποινικό έλεγχο, με σχετική δικογραφία ανοιχτή στην Εισαγγελία Ιωαννίνων.

Το ρεπορτάζ της Parallaxi τον Νοέμβρη του 2024 είχε καταγράψει από πρώτο χέρι το κλίμα ανησυχίας στις κοινότητες γύρω από τον Γράμμο, παρουσιάζοντας τη φωνή των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται εκεί. Ανέδειξε τη διπλή ευθύνη των αρχών, καθώς από τη μία η Περιφέρεια Ηπείρου επικαλέστηκε λόγους «δημοσίου συμφέροντος» για την πρόσβαση σε μνημεία και φυλάκια, και από την άλλη ο Στρατός διέθεσε μηχανήματα βασιζόμενος σε «έγγραφες διαβεβαιώσεις» ότι η περιοχή δεν εμπίπτει σε καθεστώς Natura. Μέσα από μαρτυρίες όπως εκείνη του Θωμά Νταούτη από το Νεστόριο τότε, το άρθρο κατέγραψε την αλλοίωση του τοπίου και την οργή των κατοίκων που είδαν τα μονοπάτια τους να μετατρέπονται σε πρόχειρο δρόμο.

 «Το βουνό τραυματίστηκε» – οι αντιδράσεις των κατοίκων

Την περασμένη χρονιά, οι έντονες διαμαρτυρίες κατοίκων, οργανώσεων και πολιτών οδήγησαν στη διακοπή των εργασιών. Ωστόσο, τον Νοέμβριο του 2025, οι μπουλντόζες επανήλθαν.

Η Πρωτοβουλία Κατοίκων Αετομηλίτσας και η Δράση για την Προστασία του Γράμμου βρέθηκαν ξανά στο σημείο, μαζί με δεκάδες πολίτες από όλη την Ελλάδα. «Το έργο δεν είναι συντήρηση δρόμου· είναι μια νέα πληγή στο βουνό», δηλώνουν, τονίζοντας ότι το τοπίο έχει ήδη υποστεί σοβαρή αλλοίωση.

Από την πλευρά της, η Περιφέρεια Ηπείρου επιχειρεί να αποστασιοποιηθεί από τη νέα φάση των εργασιών, που φέρεται να εκτελούνται αποκλειστικά από τον Στρατό, επικαλούμενη λόγους «πυρασφάλειας» και «συντήρησης υφιστάμενων δρόμων».

Βασίλης Νιτσιάκος: Θέλουν τον δρόμο για «τουρισμό εθνικοφροσύνης»

Ένας από τους ανθρώπους που ανέβηκαν πρόσφατα στο βουνό και κατέγραψε σε διάφορα βίντεο τις εργασίες που φέρονται να ξεκίνησαν ξανά, είναι ο καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Βασίλης Νιτσιάκος, γεννημένος στην ακριτική Αετομηλίτσα.

Ο κος. Νιτσιάκος μίλησε στην parallaxi για τις τελευταίες εξελίξεις, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι οι αρχές θέλουν να φτιάξουν τον δρόμο προκειμένου να δημιουργήσουν έναν “τουρισμό εθνικοφροσύνης”.

«Ας μην κοροϊδευόμαστε. Εθνικοί λόγοι δεν υπάρχουν. Τα σύνορα απέχουν 4,5 χιλιόμετρα, ενώ η ενημέρωση που έκαναν στο Νεστόριο περιείχε το πρόσχημα ότι θέλουν να συντηρήσουν τον δρόμο. Δεν υπάρχει καμία συντήρηση επίσης. Διανοίγουν κανονικά, σκάβουν πάνω σε βράχια με τρυπάνι και με τσάπα, το είδα με τα μάτια μου. Βέβαια κράτος είναι, αλλά και το κράτος δεν μπορεί να βρίσκεται πάνω από τον νόμο. Εδώ έχω την εντύπωση πως θεωρούν πως η χώρα είναι τσιφλίκι τους.

Πήγαμε και στον ΟΦΥΠΕΚΑ εδώ και δέκα ημέρες και ο προϊστάμενος εκεί μας είπε ότι είχαν χαρτί από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αλλά γνωμοδότησαν αρνητικά. Και παρά την αρνητική γνωμοδότηση, αυτοί πήγαν και έκαναν ό,τι έκαναν. Για λόγους “τουρισμού εθνικοφροσύνης”, σε συνεργασία με παρεκλησσιαστικές οργανώσεις, απόστρατους κλπ. όπως έκαναν μια εκκλησία εκεί μέσα σε 20 ημέρες. Ο Γράμμος πρέπει να γίνει βουνό εθνικής συμφιλίωσης και όχι το αντίθετο» κατέληξε ο κ. Νιτσιάκος.

Άσπα Σκαπέρδα: «Υπάρχουν άνθρωποι που είδαν το έργο να συνεχίζεται»

Σε μια προσπάθεια να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με το τι ακριβώς συμβαίνει, η parallaxi μίλησε με πρόσωπα που αντιτίθενται σθεναρά στην κατασκευή αυτού του δρόμου, όπως για παράδειγμα η πρόεδρος του Περιβαλλοντικού Σωματείου Γράμμου και μέλος της Πρωτοβουλίας Κατοίκων Αετομηλίτσας καθώς επίσης και του Συλλόγου Αετομηλιτσιωτών Γράμμου “Η Αετομηλίτσα”, που από πέρσι ασχολείται ιδιαίτερα ενεργά με το θέμα, Άσπα Σαπέρδα.

Η τελευταία διευκρίνισε ότι προηγούμενο χρονικό διάστημα, υπήρξαν άνθρωποι και εκπρόσωποι των περιβαλλοντικών οργανώσεων που ανέβηκαν στην κορυφή του βουνού και είδαν τα μηχανήματα του στρατού να συνεχίζουν το έργο το οποίο είχε “παγώσει” μετά τις έντονες αντιδράσεις, καθώς επίσης και την έλλειψη παρουσίασης των σχετικών αδειοδοτήσεων.

«Στις 6 Νοεμβρίου ανέβηκαν κάποιοι άνθρωποι στην κορυφή του Γράμμου μαζί με τον φωτορεπόρτερ Δημήτρη Τοσίδη και διαπίστωσαν ότι πραγματοποιούνταν εργασίες. Επειδή όμως οι εργασίες δεν γίνονται σε κάποιο μέρος όπου υπάρχει οπτική επαφή με οποιοδήποτε χωριό της περιοχής και ο καιρός αυτές τις ημέρες είναι πάρα πολύ κακός, από τότε δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε τι γίνεται. Σκεφτείτε ότι οι εργασίες γίνονται στην κορυφή περίπου σε ύψος 2.300 μέτρα και πάνω.

Πέρσι θυμίζω ότι έκαναν δύο διανοίξεις. Η μία από την πλευρά της Ηπείρου με ανάθεση σε εργολάβο και η άλλη από την πλευρά της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας που έγινε από τον στρατό. Αυτές οι διανοίξεις γίνονταν σχεδόν ταυτόχρονα, προφανώς με σκοπό να ενωθούν. Πέρσι οι εργασίες σταμάτησαν με εισαγγελική παρέμβαση και πλέον έχει μείνει ανοικτή η δικογραφία στα Γιάννενα, καθώς επίσης και το τελικό πόρισμα των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος το οποίο δεν έχει εκδοθεί ακόμη κι αυτό που δυστυχώς διαπιστώνουμε είναι, ότι τα μηχανήματα του στρατού έχουν μπει στην περιοχή από την διάνοιξη που έκανε ο εργολάβος της Περιφέρειας Ηπείρου και συνεχίζουν με σκοπό οι δύο πλευρές να ενωθούν η μία με την άλλη.

Αυτή τη στιγμή δε, βρίσκονται στην κορυφή Σκίρτσι (2.446 μ.), η οποία βρίσκεται ανάμεσα στο Περήφανο και την Κιάφα (2.392 μ.), μια περιοχή βραχώδης που σημαίνει ότι τα μηχανήματα για να προχωρήσουν θα πρέπει πρώτα να σπάσουν βράχια. Είναι δύσκολο να διαπιστώσουμε αυτή τη στιγμή το τι ακριβώς γίνεται πάνω στο βουνό. Και μιλάμε για μια περιοχή Natura 2000 και μια χαρτογραφημένη περιοχή άνευ δρόμων. Δεν ξέρω τι επικαλούνται το ΓΕΕΘΑ ή το ΥΕΘΑ, αλλά ακόμη και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας υπόκειται στην περιβαλλοντική νομοθεσία, εφόσον μιλάμε για προστατευόμενη περιοχή. Οπότε είτε πρέπει να έχει σχετική αδειοδότηση είτε απαλλαγή από αδειοδότηση», σημείωσε χαρακτηριστικά η κα. Σκαπέρδα.

Θωμάς Νταούτης: «Πολιτικοί και ιδεολογικοί οι λόγοι κατασκευής του δρόμου»

Από την πλευρά του, ο ιδιαίτερα δραστήριος κάτοικος και επαγγελματίας του Νεστορίου Καστοριάς, Θωμάς Νταούτης, επιβεβαιώνει τις θέσεις του κ. Νιτσιάκου περί κατασκευής του δρόμου για πολιτικούς και ιδεολογικούς λόγους.

«Οι ίδιοι λένε ότι προχωρούν σε μια συντήρηση παλιού δρόμου, όμως μέσα από τα πολλά βίντεο που υπάρχουν μπορεί να καταλάβει κι ένα παιδάκι ότι δεν μιλάμε για συντήρηση, αλλά για διάνοιξη του δρόμου. Σπάνε ουσιαστικά τα βράχια και προσπαθούν να ενώσουν ένα κομμάτι περίπου 700 μέτρων. Και ο στρατός δουλεύει κανονικά και καθημερινά.

Και ειλικρινά δεν ξέρουμε πως ξαναξεκίνησαν οι εργασίες. Ο στρατός ισχυρίστηκε ότι έχει άδεια από τον ΟΦΥΠΕΚΑ ενώ πέρσι που είχε αναδειχθεί το θέμα, έλεγε πως προχώρησε με βάση τα στοιχεία που είχε δώσει ο Περιφερειάρχης Ηπείρου, δηλαδή ο κ. Καχριμάνης κι αφού έγινε όλο αυτό, αποφάσισαν να σταματήσουν. Τώρα βλέπουμε τον στρατό να ανεβαίνει ξανά στην κορυφή και να ξεκινά εργασίες. Λένε ότι έχουν τα πάντα, αλλά χωρίς να δείχνουν κάτι και πάντα με το πρόσχημα της διασφάλισης των συνόρων. Όμως εκεί που είναι ο δρόμος σε ευθεία από εκεί που βρίσκονται τα σύνορα είναι 5 χλμ. ‘Αρα οι εργασίες που γίνονται εκεί δεν έχουν καμία σχέση με τα σύνορα.

Και επίσης λένε, ότι πρέπει να υπάρχει μια διασύνδεση με τα Δυτικά Φυλάκια του στρατού, που το ένα είναι στο Πληκάτι και το άλλο είναι στον Γράμμο. Δηλαδή να φεύγεις από το χωριό του Γράμμου να περνάς από έναν χωματόδρομο, να φτάνεις στα 2.000 μ. και να κατεβαίνεις ξανά για να πας στο Πληκάτι. Δεν βγάζει κανένα νόημα όλο αυτό.

Για εμάς ο βασικός λόγος κατασκευής αυτού του δρόμου, έχει ένα καθαρά πολιτικό και ιδεολογικό κίνητρο. Όλα αυτά που θέλουν να κάνουν ο κ. Καχριμάνης, μαζί με κάποιους κατοίκους από το Πληκάτι και την Μητρόπολη Κόνιτσας που έχουν ένα μίσος απέναντι σε κάθε στοιχείο της Αριστεράς. Στο πλαίσιο αυτό έχουν χτίσει και μια εκκλησία πάνω στον Γκέσο, όπου υπήρχε από παλιά ένα μνημείο πεσόντων οπλιτών και αξιωματικών που σκοτώθηκαν στην περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου και αυτό που θέλουν να κάνουν είναι το ψηλότερο μνημείο πεσόντων του στρατού, στα 2.520 μ.

Εκεί που γίνεται τώρα αυτός ο δρόμος στην πλαγιά του βουνού, από την πίσω μεριά υπάρχει ένας δρόμος εδώ και τέσσερα χρόνια που τον έχει κάνει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ο οποίος ξεκινά ουσιαστικά από το ίδιο σημείο που ξεκίνησε και αυτός που ετοιμάζουν και καταλήγει επίσης στο ίδιο σημείο με αυτόν που ετοιμάζουν τώρα. Ξεκινά δηλαδή από τη Γράμμουστα και καταλήγει στην Αετομηλίτσα. Είναι από τη πίσω μεριά του βουνού και γίνεται συντήρηση κάθε χρόνο. Τώρα για ποιό λόγο πάνε να ανοίξουν και δεύτερο δρόμο κανείς δεν το γνωρίζει. Πάει να πει όμως ότι κάτι άλλο θέλουν. Χώρια που καταστρέφουν και τα μονοπάτια του βουνο, τα οποία έχουν ανοιχτεί μέσα από ένα χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα» καταλήγει ο κ. Νταούτης.

Αλέξανδρος Καχριμάνης: Είμαι περήφανος που βοηθάω τον κόσμο

Σε μια προσπάθεια να φιλοξενηθούν οι θέσεις και του Περιφερειάρχη Ηπείρου, η parallaxi προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον κ. Καχριμάνη, όμως η επικοινωνία δεν κατέστη εφικτή.

Ωστόσο σύμφωνα με όσα μετέδωσε πρόσφατα το epiruspost.gr, o κ. Καχριμάνης ρωτήθηκε στην συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου της Δευτέρας.

«Δεν έχω να συζητήσω τίποτα, είμαι περήφανος που βοηθάω τον κόσμο» στην πρώτη απάντηση που έδωσε σε ερώτηση που έγινε κατά την έναρξη των εργασιών από τον Γιώργο Πρέντζα..

Πριν ολοκληρωθεί ωστόσο η συνεδρίαση επανήλθαν στο θέμα αρχικά ο Γιάννης Στέφος και στη συνέχεια ο Γιώργος Πρέντζας.

Ο επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης Γιώργος Πρέντζας, ανέφερε ότι ο στρατός συνεχίζει τις εργασίες στο σημείο όπου ο ίδιος Περιφερειάρχης είχε ομολογήσει ότι έγιναν εργασίες κατά παρέκκλιση.

Ο επικεφαλής της παράταξης «Κοινό των Ηπειρωτών» Γιάννης Στέφος, επισήμανε ότι «δημιουργούνται σοβαρά ερωτήματα», για την σκοπιμότητα του έργου αυτό και τόνισε ότι ο στρατός δεν έχει υποχρέωση να ζητήσει περιβαλλοντική άδεια και ως εκ τούτου ανέλαβε να ολοκληρώσει τον δρόμο.

Από την πλευρά του, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, σημείωσε ότι ο δρόμος υπήρχε ήδη και η διάνοιξή του δεν έγινε για «καψούρα», αλλά κατόπιν αιτημάτων των κτηνοτρόφων από το 2021, οι οποίοι αντιμετώπιζαν προβλήματα με την πρόσβαση στις εκτάσεις τους. Όπως ανέφερε, «πολλές φορές κλάπηκαν αγελάδες και αρωματικά φυτά, και η αστυνομία δεν μπορούσε να φτάσει».

Ο ίδιος τόνισε ότι δεν είχε γνώση για την παρέμβαση που πραγματοποιείται τώρα, καθώς αυτή βρίσκεται εκτός των διοικητικών ορίων της Ηπείρου, στο Νομό Καστοριάς. Οι εργασίες γίνονται από την Ήπειρο διότι «είναι ευκολότερη η πρόσβαση στον κατήφορο, σε αντίθεση με τον ανήφορο».

Από κει και πέρα επανέλαβε το γνωστό αφήγημα για τα βοσκοτόπια του Γράμμου και τις παραχωρημένες, κατά τον ίδιο εκτάσεις στα διοικητικά όρια του Νομού Καστοριάς, σε κτηνοτρόφους από την Θεσπρωτία και την Πρέβεζα.

Ανέφερε ότι ο «εθνικός δασολόγος» και διαχειριστής του χάρτη ΟΠΕΚΕΠΕ δήλωσε βοσκοτόπια χωρίς ζώα, γεγονός που οδήγησε σε διενέργεια ελέγχου από αρμόδιες αρχές.

Στο σημείο αυτό… ήρθε και ο πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ και νυν σύμβουλος στο Μαξίμου Γρηγόρης Βάρρας με τον οποίο ο Περιφερειάρχης διατηρούσε άριστη συνεργασία… Ήταν αυτός που επεσήμανε στον Περιφερειάρχη «ότι ο καλύτερος  βοσκότοπος της Ελλάδας δεν έχει ζώα» με τον Αλέξανδρο Καχριμάνη να του εξηγεί ότι είναι Ηπειρώτες κτηνοτρόφοι γεγονός που οδήγησε σε έλεγχο.

«Όταν το 2022 απαγόρευσαν στους δικούς μας να πηγαίνουν στα βοσκοτόπια της Καστοριάς πήρα τον Κασσαπίδη και του απέστειλα όλα τα έγγραφα.. Τότε έδωσα βεβαιώσεις σε όλον αυτόν τον κόσμο.. Οι βεβαιώσεις δεν είναι εκμισθώσεις, είναι πραγματικές βάση απόφασης… Χτύπησε το σύστημα αυτών που δήλωναν βοσκοτόπια και δεν ονόμασα τυχαία τον εθνικό δασολόγο» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Περιφερειάρχης.

Επανέλαβε πως ότι έκανε ήταν νόμιμο…

Επανήλθε στο θέμα του δρόμου αναφέροντας ότι από τις αρχές Σεπτεμβρίου ο στρατός είχε αποστείλει έγγραφο στην ΠΕ Καστοριάς και στο Δήμο Νεστορίου όπως και στον ΟΦΥΠΕΚΑ με το οποίο ενημέρωνε ότι μετά τις 31 Οκτωβρίου θα έκανε συντήρηση του δρόμου.

Ο Περιφερειάρχης για μία ακόμη φορά ισχυρίστηκε ότι ο δρόμος προϋπήρχε, ότι πρόκειται για συντήρηση και όχι για διάνοιξη» αναφέρει στο εκτενές ρεπορτάζ του το epiruspost.gr.

Οι οργανώσεις ενώνουν τη φωνή τους και αντιδρούν

Σε κοινό δελτίο Τύπου, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, MedINA και Μπουλούκι εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για την εξέλιξη.

Υπογραμμίζουν ότι πρόκειται για παρέμβαση σε περιοχή με εξαιρετικά ευαίσθητο οικοσύστημα, το οποίο φιλοξενεί σπάνια είδη πανίδας και χλωρίδας της Πίνδου, και καλούν τις αρχές να διασφαλίσουν πλήρη διαφάνεια και εφαρμογή του νόμου.

«Κάθε έργο εντός περιοχής Natura 2000 οφείλει να αξιολογείται αυστηρά ως προς τις επιπτώσεις του στους οικοτόπους και τα είδη», επισημαίνουν, υπενθυμίζοντας το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.

Ολόκληρη η ανακοίνωση:

Οι υπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις εκφράζουμε την έντονη ανησυχία μας για τις πρόσφατες εργασίες διάνοιξης ή βελτίωσης δρόμου που πραγματοποιούνται στις κορυφές του όρους Γράμμου, σε περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000 (Ειδική Ζώνη Διατήρησης και Ζώνη Ειδικής Προστασίας με κωδικό GR1320003 – “Κορυφές Όρους Γράμμος”).

Η περιοχή του Γράμμου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ορεινά οικοσυστήματα της χώρας, με ιδιαίτερη οικολογική, γεωμορφολογική και πολιτισμική αξία. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διατήρηση της άγριας ζωής και των οικοσυστημάτων της Πίνδου.

Τον Οκτώβριο του 2024 είχαν ήδη πραγματοποιηθεί παρεμβάσεις διάνοιξης, οι οποίες διακόπηκαν μετά από παρεμβάσεις φορέων και έλεγχο από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, που κατέληξε σε πορισματική αναφορά επισημαίνοντας σημαντικές παραλείψεις. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, εργασίες φαίνεται να έχουν επανεκκινήσει χωρίς να είναι σαφές αν έχει προηγηθεί η απαιτούμενη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης ή σχετική γνωμοδότηση από αρμόδιες αρχές.

Υπενθυμίζεται ότι κάθε έργο ή δραστηριότητα εντός περιοχής Natura 2000 οφείλει να αξιολογείται ως προς τις πιθανές επιπτώσεις του στους προστατευτέους τύπους οικοτόπων που λειτουργούν και ως ενδιαιτήματα ειδών (φυτών και ζώων), σύμφωνα με το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και την κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της διάνοιξης δρόμου στο Γράμμο, για την οποία έγινε επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τηρηθούν πλήρως οι προβλεπόμενες διαδικασίες αξιολόγησης, να τεκμηριωθεί επαρκώς η αιτιολόγηση και να εφαρμοστούν κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της συνοχής του δικτύου Natura 2000, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.

Καλούμε τις αρμόδιες αρχές να διασφαλίσουν την πλήρη διερεύνηση του ζητήματος, τη διαφάνεια στην ενημέρωση των πολιτών και την προστασία ενός από τα τελευταία ορεινά οικοσυστήματα της χώρας που παραμένουν ως επί το πλείστον αδιατάρακτα.

Η διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και η ορθή ενημέρωση του κοινού για έργα που επηρεάζουν το φυσικό περιβάλλον αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική προστασία της φύσης. Η συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφορίας μεταξύ αρχών και κοινωνίας πολιτών είναι κρίσιμη για την υπεύθυνη διαχείριση των περιοχών υψηλής οικολογικής αξίας.

Πολιτικές προεκτάσεις

Η νέα φάση του έργου, υπό τη σκέπη του Στρατού, αναζωπυρώνει ερωτήματα για τη νομιμότητα, τη σκοπιμότητα και τον πραγματικό σκοπό της διάνοιξης.

Σε κοινοβουλευτική ερώτηση, οι βουλευτές του ΚΚΕ ζητούν να αποσαφηνιστεί ποιος φορέας υλοποιεί το έργο, ποιες άδειες έχουν εκδοθεί και αν έχει κατατεθεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Παράλληλα, αναφέρονται σε πληροφορίες για πιθανές παραστρατιωτικές και εκκλησιαστικές πρωτοβουλίες που επιδιώκουν τη δημιουργία δρόμου προς μνημεία του Εμφυλίου Πολέμου, με στόχο την αναβίωση τελετών μίσους, ένα ενδεχόμενο που, αν επιβεβαιωθεί, προσδίδει στο έργο μια σκοτεινή πολιτική διάσταση.

Μεταξύ άλλων, η ερώτηση αναφέρει: «Σύμφωνα με δημοσιεύματα τοπικών μέσων, του Ριζοσπάστη και άλλων ενημερωτικών ιστοσελίδων, στρατιωτικά μηχανήματα έχουν συγκεντρωθεί στην περιοχή Πληκάτι–Γοργοπόταμος, με σκοπό να συνεχιστούν εργασίες διάνοιξης δρόμου στην αλπική ζώνη του Γράμμου, μήκους περίπου 700 μέτρων. Το εν λόγω τμήμα παρέμεινε αδιάνοιχτο από την περσινή χρονιά (2024), λόγω σφοδρών αντιδράσεων.

Στις 6 Νοεμβρίου 2025, όπως προκύπτει από σχετικό δημοσίευμα, τα στρατιωτικά μηχανήματα επανεκκίνησαν τη διάνοιξη, συνεχίζοντας από το σημείο που είχε σταματήσει ιδιώτης εργολάβος, με κατεύθυνση από την κορυφή Περήφανο προς την κορυφή Κιάφα. Σκοπός είναι να συνδεθεί ο δρόμος που χαράχτηκε στην κορυφογραμμή από την πλευρά της Ηπείρου με τον αντίστοιχο της Καστοριάς.

Επισήμως το έργο παρουσιάζεται ως «συντήρηση υφιστάμενου δρόμου», ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για επέμβαση σε ορειβατικό μονοπάτι, εντός περιοχής Natura, χωρίς εγκεκριμένη περιβαλλοντική αδειοδότηση. Η σχετική δραστηριότητα «νομιμοποιείται» με το γνωστό παράθυρο του «έργου του στρατού».»

Ένα βουνό σύμβολο 

Ο Γράμμος, από τα εμβληματικά βουνά της Πίνδου, φέρει μια βαριά ιστορική και οικολογική μνήμη. Εδώ γράφτηκαν οι τελευταίες πράξεις του Ελληνικού Εμφυλίου, εδώ συνυπάρχουν σήμερα λύκοι, σπάνια αρπακτικά και αλπικά φυτά που δεν απαντώνται αλλού στη χώρα. Μετά από πρόσφατες καταγραφές της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας αλλά και των σπάνιων τύπων οικοσυστημάτων που φιλοξενεί, ο Γράμμος συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στα σημαντικότερα καταφύγια των πουλιών και της αρκούδας στον κόσμο!

Η ορεινή αυτή ζώνη παραμένει από τις ελάχιστες της Ελλάδας που έχουν διατηρήσει το φυσικό τους ανάγλυφο σχεδόν ανέπαφο. Γι’ αυτό και κάθε παρέμβαση, όσο «τεχνική» ή «αναγκαία» κι αν παρουσιάζεται, αγγίζει κάτι πολύ βαθύτερο, το πώς αντιλαμβανόμαστε τη σχέση μας με τη φύση, την ιστορία και τη μνήμη.

Ένα χρόνο μετά το πρώτο σκάνδαλο και ενώ η Δικαιοσύνη δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει την έρευνά της, τα ίδια ερωτήματα επανέρχονται πιο επίμονα: Ποιος αποφασίζει για τα βουνά; Με ποια κριτήρια; Και ποιος θα αναλάβει την ευθύνη όταν η ζημιά στο τοπίο είναι πια μη αναστρέψιμη;