Εκείνοι που κράτησαν όρθια τη Θεσσαλία

Συνέντευξη στην Αγγελική Κόγιου

Σπίτια ερείπια, δρόμοι ποτάμια, ζώα επιπλέοντα, άνθρωποι σε απόγνωση και μυρωδιά θανατικού. Αυτές οι εικόνες συνέθεταν το απόσκομο σκηνικό της βιβλικής καταστροφής που έπληξε πριν από δύο μήνες τη Θεσσαλία. Αυτό το κατακερματισμένο τοπίο αντίκρισαν η Τζο, η Εύα και ο Μάνος, όταν λίγες ημέρες μετά την καταρρακτώδη βροχή έσπευσαν στον θεσσαλικό κάμπο για να παράσχουν εθελοντική εργασία.

Τρείς άγνωστοι μεταξύ τους νέοι με το πάθος της ανιδιοτελούς προσφοράς, συναντήθηκαν ανάμεσα σε συντρίμμια, αποδεικνύοντας έμπρακτα την αλληλεγγύη τους στον συνάνθρωπο.

Τζο, 25 ετών μουσικός : Εθελοντισμός για μένα σημαίνει «θα είμαι εκεί για εσένα»

«Δεν μπορώ να ανεχτώ την αδικία. Προσφέροντας βοήθεια κοιμάμαι ήσυχη τα βράδια». Με αυτό τον τρόπο αιτιολογεί η Τζό τη χρόνια και ουσιαστική ενασχόληση της με τον εθελοντισμό. Ως έφηβη συμμετείχε σε διάφορες εθελοντικές ομάδες που προσέφεραν γεύματα σε αστέγους της πρωτεύουσας και παρείχαν πληροφορίες σχετικά με το sex trafficking. Το 2014, πάνω στην έξαρση του προσφυγικού κύματος βρέθηκε στην Ειδομένη, ενώ το 2018, μετά την πυρκαγιά στο Μάτι, υποστήριζε συστηματικά τους ανθρώπους της περιοχής. «Σε κάθε φυσική καταστροφή η πρώτη εικόνα που αντικρίζουμε είναι ίδια. Ένας αδιαχείριστος όγκος προβλημάτων που χρειάζεται άμεση επίλυση και άνθρωποι που έχουν ανάγκη από τα απολύτως απαραίτητα».

Στη Θεσσαλία έφτασε κάποιες ημέρες αφότου οι βροχές είχανε κοπάσει. Μαζί με άλλους εθελοντές και εθελόντριες, χωρισμένοι σε ομάδες των πέντε ατόμων επιχειρούσανε να επαναφέρουν τα πλημμυρισμένα σπίτια στην πρότερη τους κατάσταση. Ωστόσο, για τη Τζο ο εθελοντισμός δε διαθέτει αποκλειστικά πρακτικό χαρακτήρα, αλλά και ουσιαστική ανθρώπινη επαφή. «Εμένα με ενδιαφέρει να γνωρίσω τον άνθρωπο που έχω απέναντι μου. Θέλω να κουβεντιάσω μαζί του, να μάθω τι σκέφτεται, τι τον προβληματίζει και καταλαβαίνω ότι και εκείνος το έχει ανάγκη». Για αυτό το λόγο, όπως εξηγεί, προσπαθεί να διατηρεί επαφή με τους ανθρώπους που βοήθησε σε κάθε φυσική καταστροφή. «Μιλάμε στο τηλέφωνο. Τους ρωτάω αρχικά πως είναι. Με ενδιαφέρει εάν χρειάζονται κάτι και τι σκέφτονται για το μέλλον.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχασαν τα σπίτια τους στις πλημμύρες φιλοξενούνται από διάφορους συγγενείς και προσπαθούν να επιδιορθώσουν τις ζημιές. Όλοι τους επιθυμούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους».

Έχουνε περάσει σχεδόν δύο μήνες από την τελευταία φορά που βρέθηκε στην πλημμυρισμένη Λάρισα. Ωστόσο, θυμάται ακόμη τα απεγνωσμένα πρόσωπα των ανθρώπων και τον γεμάτο με νεκρά ψάρια δρόμο, όπως αναφέρει η ίδια. «Δε θα ξεχάσω επίσης την ιστορία ενός πλημμυροπαθή, που μόλις είδε το σπίτι του να καταρρέει έπαθε καρδιακή προσβολή και τελικά κατέληξε», συμπληρώνει.

Η επαφή με τα αποτελέσματα των φυσικών καταστροφών και με ανθρώπους σε κατάσταση κρίσης σίγουρα δεν αφήνει ανεπηρέαστους τους εθελοντές, οι οποίοι καλούνται να ανταπεξέλθουν σε μία εξαιρετικά στρεσογόνα συνθήκη. «Η ψυχοθεραπεία με έχει βοηθήσει πολύ στη διαχείριση της συναισθηματικής φόρτισης. Χρήσιμη είναι επίσης η ομαδική αποφόρτιση με τα υπόλοιπα μέλη της (εθελοντικής) ομάδας.

Μετά από κάθε δράση συζητάμε για αυτά που είδαμε και βιώσαμε και αυτό λειτουργεί ανακουφιστικά».

Παρά τις δυσχέρειες με τις οποίες οι εθελοντές έρχονται αντιμέτωποι, η Τζο τονίζει πως το αίσθημα της προσφοράς είναι αναντικατάστατο και μας παρακινεί όλους να ασχοληθούμε ενεργά με τον εθελοντισμό. «Δεν χρειάζεται να κάνουν όλοι τα πάντα, αλλά όλοι να κάνουν από κάτι. Το ενδιαφέρον για τον άλλο μπορεί να φανεί ακόμη και από την αναδημοσίευση μίας ιστορίας που προωθεί μία εθελοντική δράση στα social (media). Έτσι, ο ένας κινητοποιεί τον άλλο».

Σύμφωνα με την ίδια, σκοπός του εθελοντισμού δεν είναι η ανάληψη κρατικών ευθυνών. Ωστόσο δηλώνει πως οι υπεύθυνοι των κρατικών μηχανισμών συνήθως δεν διαχειρίζονται με τον σωστό τρόπο τις φυσικές καταστροφές. «Εάν δεν έχεις επαφή με το πρόβλημα δεν μπορείς να ξέρεις πρακτικά τι πρέπει να γίνει» διασαφηνίζει.

Εύα, 33 ετών ιδιωτική υπάλληλος «Ο εθελοντισμός για εμένα είναι στάση ζωής»

Χωριά φαντάσματα, δρόμοι κομμένοι στα δύο, ηλικιωμένοι άνθρωποι σε απόγνωση. Με αυτές τις λέξεις περιγράφει η Εύα την κατάσταση που συνάντησε στη Θεσσαλία. «Δεν μπορώ να ξεχάσω την εικόνα της κυρίας Ιουλίας, μίας κυρίας μεγάλης ηλικίας, που μόλις μας είδε έξω από το σπίτι της έβαλε τα κλάματα, γιατί κανένας δεν είχε πάει να τη βοηθήσει μέχρι τότε».

Κάθε πτυχή της ζωής της Εύας είναι συνυφασμένη με τον εθελοντισμό, ακόμη από τα μαθητικά της χρόνια. Η συμμετοχή της στον σύλλογο «Άλμα Ζωής» και στους Special Olympics του 2011 αποτέλεσαν εμπειρίες σταθμό για την εθελοντική της δράση. Η Εύα παραμένει παρούσα σε κάθε φυσική καταστροφή των τελευταίων χρόνων, από τις φωτιές στο Μάτι, στη Βαρυμπόμπη και στην Εύβοια, μέχρι τον σεισμό στη γειτονική Τουρκία και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Συνεπώς, δε θα μπορούσε να λείπει από τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία.

Στη Λάρισα έφτασε λίγες ημέρες μετά τη μεγάλη πλημμύρα, μαζί με τη διασωστική ομάδα στην οποία συμμετέχει, φέρνοντας μαζί τους μία βάρκα και ένα μηχάνημα για την άντληση νερού. «Βοηθούσαμε τους ανθρώπους να βγούνε από τα σπίτια τους και μεταφέραμε τρόφιμα σε εκείνους που δεν ήθελαν να φύγουν. Έπειτα φωνάζαμε τα ονόματα ανθρώπων που αναζητούνταν από τους συγγενείς τους». Η κρατική βοήθεια ήταν απειροελάχιστη σύμφωνα με την ίδια και η συνεισφορά των εθελοντών που κατέφτασαν από όλα τα μέρη της Ελλάδας εξαιρετικά αναγκαία. «Οι εθελοντές κρατήσανε όρθια τη Θεσσαλία. Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα γινόταν χωρίς αυτούς», τονίζει.

Η Εύα θεωρεί πως η επαφή με τους ανθρώπους που μένουνε πίσω είναι επιβεβλημένη. «Η ουσιαστική αλληλεγγύη έχει διάρκεια στον χρόνο, δεν είναι πήγα και μετά ξέχασα. Σίγουρα θα επιστρέψουμε πάλι στη Θεσσαλία. Λίγες μέρες πριν με πήρε μια γιαγιά τηλέφωνο και μου είπε ότι χρειάζεται παπούτσια για τα εγγόνια της».

Ωστόσο, ο εθελοντισμός σε συνθήκες φυσικής καταστροφής ενέχει πολλές δυσκολίες που δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμες από όλους. «Οι εθελοντές δεν είναι άτρωτοι. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ανέβαζαν πυρετό και πέφτανε κάτω επειδή κάποιες ημέρες πριν βρισκόντουσαν στον Έβρο. Εκτός όμως από τη σωματική κούραση και η συναισθηματική ένταση είναι μεγάλη» γι’ αυτό όπως διευκρινίζει η ψυχολογική υποστήριξη και η ομαδική αποφόρτιση κρίνεται απαραίτητη.

Το δικό της κίνητρο για προσφορά βρίσκεται στα χαμόγελα που εισπράττει από τους ανθρώπους που μόλις βοήθησε «Χαίρομαι όταν βλέπω χαμογελαστά πρόσωπα μετά από κάτι δύσκολο και στενάχωρο. Από εκεί αντλώ ικανοποίηση, από τα χαμόγελα και από ένα ευχαριστώ».

Το θετικό σύμφωνα με την Εύα είναι πως ο εθελοντισμός έχει γίνει συνήθεια πολλών συμπολιτών μας. «Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα πάρουν τους φίλους ή τα παιδιά τους και θα κάνουν μικρές εθελοντικές πράξεις, όπως το καθάρισμα μιας παραλίας ή τη συμμετοχή σε κάποια συλλογική κουζίνα», γεγονός που την κάνει να αισιοδοξεί για το μέλλον.

Μάνος, 21 ετών φοιτητής: «Εθελοντισμός σημαίνει αγάπη για κάποιον που ούτε καν γνωρίζεις»

Ενώ στη Θεσσαλία μαινόταν το πρωτοφανές κύμα κακοκαιρίας, ο Μάνος βρισκόταν στη Μύκονο για σεζόν. Μια εβδομάδα μετά ενημέρωσε τους εργοδότες του ότι θα χρειαστεί να αποδεσμευτεί νωρίτερα από τα εργασιακά του καθήκοντα.

Η ενεργή εμπλοκή του Μάνου με τον εθελοντισμό ξεκίνησε από τη συλλογική κουζίνα του «Άλλου Ανθρώπου» πριν από δύο χρόνια, στη Θεσσαλονίκη, ακολουθώντας το παράδειγμα της μητέρας του στην έμπρακτη αλληλεγγύη. Έχει συμμετάσχει στην αποστολή ειδών πρώτης ανάγκης στην Ουκρανία, έχει φτάσει για τον ίδιο σκοπό στην Τουρκία και πρόσφατα στη Θεσσαλία. «Θα πήγαινα τώρα και στην Παλαιστίνη, αλλά είναι το Πανεπιστήμιο στη μέση» σπεύδει να αποσαφηνίσει.

Αρχικά συνέβαλε εξ’ αποστάσεως στον συντονισμό των εθελοντικών δράσεων. Έπειτα κατέβηκε στη Λάρισα, όπου έμεινε για πέντε ημέρες. Καθημερινά βρισκόταν μεταξύ Λάρισας, Τρικάλων και Καρδίτσας, έχοντας ως έδρα τα Τρίκαλα, εκεί όπου οι ανάγκες για σίτιση ήταν μεγαλύτερες. «Μαγειρεύαμε καθημερινά περίπου 2500 μερίδες φαγητού, κάναμε τη διανομή στα χωριά με φορτηγάκι και τις παραδίδαμε στους προέδρους για να τις μοιράσουν», εξηγεί.

Τη δεύτερη φορά που κατέβηκε στις πλημμυροπαθείς περιοχές η διαχέουσα ατμόσφαιρα ήταν διαφορετική. «Ξανακατέβηκα περίπου μία εβδομάδα αργότερα. Είχε τρομερή ζέστη και ο τόπος ήταν γεμάτο νεκρά ζώα. Μύριζε θάνατος».

Τότε, η επάρκεια φαγητού ήταν αρκετή, ενώ η ανάγκη για τον καθαρισμό των σπιτιών άκρως επείγουσα. Παρά τη σωματική κούραση από το πολύωρο καθάρισμα εκείνος αισθανόταν ευτυχισμένος. «Μόνο όταν δίνεις παίρνεις αυτή τη χαρά. Μπορεί να ήμουν πτώμα κάθε βράδυ, αλλά την ίδια στιγμή ένιωθα πλήρης». Σύμφωνα με τον ίδιο η κρατική βοήθεια δεν επαρκούσε και το βάρος έπεσε στους εθελοντές. Αναγνωρίζει ωστόσο πως ο ρόλος των εθελοντών θα πρέπει είναι επικουρικός και όχι κύριος και αναντικατάστατος, όπως συνέβη στην περίπτωση της Θεσσαλίας.

«Η εμπειρία της Θεσσαλίας ήταν κάτι το πραγματικά ξεχωριστό» λέει εμφατικά. «Υπήρχε πολλή συγκίνηση» συμπληρώνει και συνεχίζει με την ιστορία που τον στιγμάτισε. Πρόκειται για μία 90χρόνη γιαγιά, η οποία αφότου απεγκλωβίστηκε από το πλημμυρισμένο σπίτι της, έμεινε επί 12 ώρες όρθια στον θάλαμο ενός τρακτέρ, εξ’ αιτίας της δραματικής ανόδου της στάθμης του νερού. Συγκινητική ήταν επίσης, σύμφωνα με τον Μάνο, η υποδοχή από τους πλημμυροπαθείς. «Μία γιαγιά ήρθε και μου φιλούσε το χέρι» αναφέρει το ίδιο απορημένος με τη στιγμή που συνέβη το γεγονός.

Πέρα από τις δραματικές, αλλά συνάμα ενθαρρυντικές ιστορίες των πληγέντων, οι θυσίες των εθελοντών αγγίζουν εξίσου τον Μάνο. «Εγώ δεν άφησα κάτι σημαντικό πίσω μου. Είμαι ακόμη μικρός και δεν έχω σοβαρές υποχρεώσεις. Υπήρχαν όμως άνθρωποι που έβαλαν στην άκρη τις προτεραιότητες τους και ολόκληρη την προσωπική τους ζωή για να είναι εκεί» λέει με θαυμασμό.

Και οι τρεις εθελοντές είναι πεπεισμένοι πως φυσικές καταστροφές αντίστοιχου βεληνεκούς με τις φετινές θα ξανασυμβούν σύντομα. Έχοντας πλέον απολέσει κάθε ελπίδα για κρατική πρόβλεψη, προστασία και υποστήριξη σε τέτοιου είδους φυσικά φαινόμενα και με μοναδικό τους μέσο την αλληλεγγύη, δηλώνουν πως θα συνεχίσουν την εθελοντική τους δράση μέχρι…για πάντα.