Αντώνης Γιαννόπουλος: «Έτσι έφτασε η Βρετανία στις βίαιες και ρατσιστικές ταραχές»

Το κύμα του πολιτικού εξτρεμισμού που βιώνει το τελευταίο χρονικό διάστημα η Βρετανία και η ακροδεξιά επίδειξη ισχύος με ταραχές και βία κατά των μεταναστών, είναι αναμφίβολα γεγονότα που προκαλούν παγκόσμια ανησυχία.

Η σπίθα άναψε μετά από τα fake news που ακολούθησαν από τη δολοφονία τριών κοριτσιών στην παραθαλάσσια πόλη Σάουθπορτ, ότι δηλαδή ο δράστης ήταν μουσουλμάνος και είχε φτάσει πρόσφατα στη Βρετανία αιτούμενος άσυλο.

Ο 17χρονος Αξελ Ρουντακουμπάνα ήταν ο δράστης της δολοφονικής επίθεσης, ωστόσο είναι γεννημένος στο Κάρντιφ, έχει μεγαλώσει στη Βρετανία και διακατέχεται από ψυχικές διαταραχές.

Οι αντιμεταναστευτικές ομάδες χρησιμοποίησαν την επίθεση με μαχαίρι για να υποδαυλίσουν την οργή για τις ροές μεταναστών και να τροφοδοτήσουν το ισλαμοφοβικό αίσθημα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει όμως κάτι αντίστοιχο, το ηφαίστειο φουντώνει και η ανησυχία μεγαλώνει.

Ο Αντώνης Γιαννόπουλος, Καθηγητής Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής και Υπολογιστικής Ηλεκτροδυναμικής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου ζει πάνω από 30 χρόνια στη Βρετανία και μιλά στην Parallaxi, εξηγώντας τις παραμέτρους του φαινομένου και αναλύοντας τους συσχετισμούς των πολιτικών δυνάμεων στο νησί. 

Πόσο τεταμένη είναι η κατάσταση τη δεδομένη στιγμή στη Βρετανία και πόσο διαχειρίσιμη από την κεντροαριστερή κυβέρνηση του Κιρ Στάρμερ, που συμπλήρωσε μόλις έναν μήνα στην εξουσία;

«Η ένταση στην Βρετανία δεν σχετίζεται με τις εκλογές. Η Βρετανική αστυνομία και δικαιοσύνη είναι πολύ περισσότερο ανεξάρτητες διαχειριστικά από την κυβέρνηση απ’ ότι στην Ελλάδα και θα λειτουργήσουν κατασταλτικά και νομίζω και τιμωρητικά έναντι αυτών που προκάλεσαν και προκαλούν τις ταραχές όσο είναι δυνατό. Το θέμα είναι αν έχουν το προσωπικό για να το κάνουν σε εύλογο χρόνο και όταν χρειάζεται. Η πολιτική βούληση για αυτήν την αντιμετώπιση της κατάστασης εκφράστηκε επίσης ξεκάθαρα και γρήγορα από τον νέο πρωθυπουργό».

Ωστόσο η κυβέρνηση είναι αντιμέτωπη με μια ακροδεξιά επίδειξη ισχύος και ένα κύμα πολιτικού εξτρεμισμού. Τι έχει οδηγήσει τα πράγματα σε αυτό το σημείο; Θεωρείται ότι είναι μια παροδική κατάσταση που θα ξεθυμάνει;

«Τα τελευταία 15 χρόνια οι διαδοχικές κυβερνήσεις των συντηρητικών ασπάστηκαν σταδιακά αλλά σταθερά τον λαϊκισμό ως μέσο προπαγάνδας και κάλυψης των τραγικών ελλείψεών τους σοβαρής πολιτικής αντιμετώπισης των κοινωνικών προβλημάτων. Μετά το τραγικό λάθος έπαρσης του Cameron που οδήγησε στο Brexit φτάσαμε στο αποκορύφωμα της γελοιότητας και δημαγωγίας των κυβερνήσεων του Johnson και των επιγόνων του οι οποίες και χρησιμοποίησαν – προφανώς λανθασμένα και δημαγωγικά – το αφήγημα της υπερβολικής μετανάστευσης ως τον κύριο λόγο των διαφόρων δεινών και προβλημάτων της Βρετανικής κοινωνίας.

Υποσχόταν ότι θα μειώσουν τις ροές αλλά βέβαια απέτυχαν αλλά και γιατί μεγάλο κομμάτι της μετανάστευσης στην Βρετανία είναι αναγκαίο για την λειτουργεία κύριων θεσμών της (π.χ. NHS). Είναι επίσης εύκολο να δειχθεί ότι η μετανάστευση προσφέρει οικονομικά στην χώρα αντί να την ζημιώνει. Το Brexit δεν οδήγησε στην άμεση και μεγάλη μείωση των μεταναστών και η επικρατούσα ιδεολογία στους συντηρητικούς για την μετανάστευση έγινε πιο ακραία.

Η τρομακτική άνοδος του Reform σε ποσοστά ψήφου στις τελευταίες εκλογές, αν και το πλειοψηφικό στρεβλό Βρετανικό εκλογικό σύστημα το καλύπτει λόγω του χαμηλού αριθμού εδρών που κέρδισαν, δείχνει πόσο επικίνδυνα έχει περάσει το μήνυμα ότι για την φτώχεια και τα προβλήματα φταίνε οι μετανάστες το οποίο είναι αναληθές και βλακώδες.

Δυστυχώς όμως κυρίως στα φτωχά και σχετικά απαίδευτα κοινωνικά στρώματα αυτό περνάει ως δεδομένο και αν και δεν υποστηρίζουν ανοιχτά πολιτικά μορφώματα όπως η EDL κλείνουν τα μάτια σε αναταραχές που αυτοί (EDL) υποδαυλίζουν. Δεν είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν τέτοιες καταστάσεις αναταραχών στην Βρετανία και πιστεύω ότι θα υποχωρήσουν.

Το ερώτημα είναι κατά πόσο το κόμμα των Συντηρητικών στο άμεσο μέλλον θα μεταβεί προς την άκρα δεξιά για να κερδίσει πίσω τους ψήφους του Reform βοηθώντας την συντήρηση ακραίων ιδεολογιών, που δεν πρέπει να κερδίζουν σοβαρό χώρο στην κοινωνία, και αν η νέα κυβέρνηση μπορέσει να ανταποκριθεί στην κρίση φτώχειας και να λειτουργήσει πάλι κανονικά και γρήγορα το σύστημα των διαδικασιών ασύλου που οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν διαλύσει.

Οι Εργατικοί κέρδισαν πολλές έδρες στις εκλογές αλλά όχι τόσο πολλές ψήφους όσο το αποτέλεσμα δηλώνει! Έχουν τον απόλυτο έλεγχο στο κοινοβούλιο αλλά ίσως όχι όσο επιρροή θα ήθελαν στην κοινωνία».

Τι είναι αυτό που υποδαυλίζει την δράση της EDL και είναι η τελευταία ικανή να προκαλέσει βαθύ ρήγμα στη βρετανική κοινωνία; Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στη Βρετανία;

«Δεν είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν ταραχές τέτοιου είδους στην Βρετανία. Οι αφορμές είναι ποικίλες και πολλές φορές έχουν να κάνουν με τον τρόπο που οι Βρετανοί αντιλαμβάνονται, λανθασμένα ή όχι, την αστυνόμευση σε σχέση με ομάδες εθνοτήτων (two-tier policing) ή με εσκεμμένη παραπληροφόρηση, όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση, που πλέον είναι πολύ εύκολο να γίνει μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Δεν πιστεύω ότι υπάρχει βαθύ και ουσιαστικό ρήγμα ακόμη που να οδηγεί σε συνειδητή επιλογή απεχθών φασιστικών ιδεολογημάτων από την κοινωνία. Υπάρχει όμως θυμός για την διαρκή φτωχοποίηση και υποβάθμιση σημαντικών κοινωνικών παροχών όπως στην υγεία, παιδεία κλπ. Ο θυμός αυτός εκφράζεται με τις ταραχές και χρησιμοποιείται από ακραίες ομάδες για να τις προκαλέσουν. Η οικονομική ψαλίδα ανοίγει όλο και περισσότερο και αυτό είναι βασικός λόγος που υποδαυλίζει και οδηγεί την κοινωνία να ανέχεται περισσότερο τέτοιες συμπεριφορές.

Έχει επίσης ενδιαφέρον αν δει κανείς τον συσχετισμό περιοχών με αυξημένους δείκτες φτώχειας και αυτών με ταραχές όπως επίσης και περιοχών όπως η Σκωτία που έχει διαφορετική πολιτική κοινωνική δυναμική και τέτοια φαινόμενα ευτυχώς δεν συμβαίνουν όπως γίνεται σε περιοχές κυρίως της Αγγλίας».

Είναι αποδεδειγμένο πως οι ακραίες θέσεις υποκινούνται από fake news τύπου Σάουθπορτ, ωστόσο βρίσκουν ευήκοα ώτα από μερίδα των Βρετανών. Πώς το εξηγείτε;

«Αυτό δεν είναι Βρετανικό μονοπώλιο. Γίνεται δυστυχώς εύκολα παντού και ευήκοα ώτα υπάρχουν πλέον σε πολλές χώρες και κοινωνίες. Πρέπει συνεχώς να προσπαθούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα των ειδήσεων και των πληροφοριών εκπαιδεύοντας την κοινωνία να αντιλαμβάνεται τις ψεύτικες ειδήσεις, αλλά αυτό ίσως να είναι πλέον και ουτοπικό να πιστεύουμε ότι μπορεί εύκολα να επιτευχθεί, πιστεύω ότι έχουμε χάσει προ πολλού τον έλεγχο σε αυτό το θέμα».

Η σημαντική πτώση των Συντηρητικών με ποιον τρόπο θεωρείτε πώς επηρεάζει τα πράγματα και τις συγκεκριμένες εξελίξεις;

«Η πτώση των συντηρητικών ήταν αναμενόμενη. Οι κυβερνήσεις των συντηρητικών και κυρίως οι τελευταίες από το 2019 και μετά ήταν καθαρά βασισμένες στην δημαγωγία με καρικατούρες πολιτικών χωρίς σοβαρότητα αλλά και χωρίς προσόντα. Οδήγησαν την Βρετανία σε μια τραγική κατάσταση στην κρίση της επιδημίας του COVID και βέβαια οικονομικά σε ένα τέλμα.

Το θέμα είναι ότι η πτώση των συντηρητικών ενίσχυσε κατά κύριο λόγο το ακραίο Reform και όχι τους Εργατικούς που συντηρητικοποίηθηκαν σε μια προσπάθεια να πείσουν ότι δεν θα ανατρέψουν το οικονομικό κατεστημένο αλλά δεν προσέκλισαν σημαντικά περισσότερους ψηφοφόρους.

Αν το συντηρητικό κόμμα πάει προς τα άκρα δεξιά σε μια προσπάθεια να πάρει πίσω τους ψηφοφόρους που έχασε αυτό θα είναι επικίνδυνο. Θέλω να ελπίζω πως θα επικρατήσουν ποιο μετριοπαθείς πολιτικοί στις επικείμενες εκλογές αρχηγού των συντηρητικών αλλά βέβαια οι σοβαροί πολιτικοί από αυτό το κόμμα έχουν παραγκωνιστεί και διωχθεί για χρόνια που δυστυχώς δεν διευκολύνει κάτι τέτοιο».

Φοβάστε πως έρχονται και χειρότερα για τη Βρετανία σε ό,τι την ισλαμοφοβία και γενικότερα τη μισαλλοδοξία και τον εξτρεμισμό;

«Ζω πάνω από 25 χρόνια στην Σκωτία και εκτός από μία χαζή αντιπαράθεση σχετικά με την ιδιότητά μου ως μετανάστη με έναν κύριο που όπως αποδείχθηκε ήταν υπό την επήρεια αλκοόλ δεν έχω προσωπικά βιώσει καμία συμπεριφορά τέτοιου είδους. Το αντίθετο οι άνθρωποι εκεί με έχουν αποδεχθεί πλήρως και είναι πολύ φιλικοί. Δεν νιώθω καμία διάκριση. Δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν βέβαια και περιοχές στην Βρετανία με ίσως αυξημένα τέτοια προβλήματα και μερικές από αυτές είχαν και παραδοσιακά για πολλά χρόνια και μεγαλύτερη συγκέντρωση μειονοτήτων κυρίως θρησκευτικών.

Οι εντάσεις όμως δημιουργούνται κυρίως όπου υπάρχει ανέχεια και φτώχεια. Η ρίζα του προβλήματος κατά την άποψή μου είναι εκεί. Ο αλληλοσεβασμός πρέπει να είναι απαράβατος νόμος πολιτισμένων κοινωνιών και αυτό πρέπει να ισχύει για όλους αλλά δυστυχώς τέτοια «υψηλά» ιδεώδη εύκολα πάνε περίπατο αν δεν έχεις τα βασικά για να ζεις και βέβαια αν νομίζεις, συνήθως εσφαλμένα, ότι το κράτος τα παρέχει σε άλλους επιλεκτικά και όχι σε εσένα».

Ο ρόλος του «ευρωσκεπτικιστή» Νάιτζελ Φάρατζ και η παρθενική του εκλογή ως βουλευτή θεωρείτε πως μπορεί να επηρεάσει τα πράγματα;

«Ο Farage είναι ένας δημαγωγός με το χάρισμα του λέγειν και καλή σκηνική επικοινωνιακή παρουσία για μια μερίδα Βρετανών που ασπάζονται την ιδέα της «Little England». Το πρόβλημα δεν είναι η εκλογή του στο κοινοβούλιο, όπου έχει πολύ μικρό αριθμό βουλευτών, και δεν θα επηρεάσει σοβαρά πολιτικά καμία εξέλιξη. Αυτό που κερδίζει είναι λίγο παραπάνω δημοσιότητα αλλά και αυτή δυστυχώς την είχε και θα την έχει έτσι κι αλλιώς.

Ίσως το σοβαρό θέμα είναι αν καταφέρει να δημιουργήσει κόμμα ικανό να κρατήσει το 14% των ψηφοφόρων που πήρε στις τελευταίες εκλογές και γίνει στο μέλλον ποιο σημαντικός με πραγματική επιρροή στα πολιτικά δρώμενα ή αν αποδειχθεί ότι είναι μόνο «one trick pony» με το μόνο ταλέντο του την δημαγωγία και το ψέμα.

Πολλά θα εξαρτηθούν όμως από την σχέση του με το κόμμα των συντηρητικών μιας και αυτό πιστεύω είναι ο μόνος δρόμος του προς την εξουσία που μπορεί να προσβλέπει. «Πολιτικοί» όπως ο Farage είναι δυστυχώς σημείο των καιρών και υπάρχουν παντού».

Θεωρείτε πως η άνοδος ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη παράλληλα με την καθοριστική μάχη στις ΗΠΑ τον ερχόμενο Νοέμβριο, είναι γεγονότα που έρχονται σε αλληλουχία με όσα συμβαίνουν στη Βρετανία;

«Ο λαϊκισμός στις δυτικές κοινωνίες είναι ο εύκολος και δυστυχώς πειστικός μηχανισμός για να προσεταιριστείς τον απελπισμένο και θυμωμένο άνθρωπο που ζει στην ανέχεια και τα φέρνει πέρα όλο και πιο δύσκολα αλλά όμως πλέον όλο και ποιο εύκολα παρατηρεί την ανισότητά και την τρομακτική χλιδή μερικών μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ αυτός πρέπει να πάει σε food banks για να βρει φαγητό.

Η άνοδος της χρήσης «τράπεζες φαγητού» στην Βρετανία είναι μια προφανής απόδειξη αποτυχίας (https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-8585/) των νέο-φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών σε πολλές δυτικές κοινωνίες – βέβαια ίσως με λίγο διαφορετικά χαρακτηριστικά και ίσως σε διαφορετικούς ουσιώδεις κοινωνικούς τομείς.

Οπότε κατά την γνώμη μου αυτές οι αποτυχημένες πολιτικές είναι η ατμομηχανή του λαϊκισμού που σέρνει όλο και πιο δυνατά και με δυναμική το τρένο της άκρας δεξιάς. Στην Βρετανία δεν υπάρχει πιά καμία σοβαρή αριστερή πρόταση αλλά ένας «ροζ» συντηρητισμός που πιστεύω θα προωθήσει η νέα κυβέρνηση αλλά ελπίζω να κάνω λάθος!».