Φολέγανδρος: O oνειρευτός βράχος των Κυκλάδων

Σαλπάραμε με το συμβατικό καράβι στις εφτά το πρωί από το άδειο λιμάνι του Πειραιά, με την όψη του λιμανιού να δείχνει απελπιστικά έρημη και ναρκωμένη σε σχέση με άλλες χρονιές. 

Ακόμη και το πλοίο αναχώρησε με λίγους επιβάτες, οι οποίοι απλωμένοι στο κατάστρωμα διατηρούσαμε τις μεταξύ μας αποστάσεις ασφαλείας ζώντας με ένα περίεργο μούδιασμα την απόδρασή μας στα νησιά καθώς είμασταν επηρεασμένοι με την επίμονη παρουσία του περιβόητου ιού. 

Όμως αφήνοντας πίσω τις ακτές της Αττικής, κάτι ξεθάρρεψε μέσα μας κι αμέσως αφεθήκαμε άφοβα στα αλμυρά χάδια του θαλασσινού αέρα ενώ κάθε τόσο σηκωνόμασταν για να δούμε τα λιμάνια των νησιών που έκανε στάση το πλοίο. 

Κύθνος, Σέριφος, Σίφνος, Μήλος κι από κει γραμμή για Φολέγανδρο.

Περνώντας το στενό μεταξύ Μήλου και Κιμώλου, άρχισα να νιώθω την μεταφυσική ενέργεια της Φολεγάνδρου, η οποία σαν ένας πελώριος μαγνήτης που έβγαινε απότομα από τη θάλασσα, τραβούσε το πλοίο προς τους απόκρημνους γκρεμούς της. Ξαπλωμένος σε μια καρέκλα του καταστρώματος, παρατηρούσα τη λευκή γραμμή που άφηνε το πλοίο πίσω του κι έφερνα για τελευταία φορά στο μυαλό μου τις εικόνες που χρόνια τώρα κουβαλούσα για το συγκεκριμένο νησί που είχα επιλέξει να περάσω τις τελευταίες μέρες του Ιούνη. Για πολλά χρόνια η Φολέγανδρος ήταν ένας προορισμός απρόσιτος, σχεδόν ουτοπικός. Ένα μέρος που είχα πλάσει μες στο μυαλό μου συλλέγοντας στοιχεία από κείμενα άλλων ταξιδευτών που είχαν την τύχη να το επισκεφθούν. Σημαντικό ρόλο είχε παίξει κι η φήμη της αλλά κι η αγάπη των Ιταλών για κείνην. Όλα αυτά τα χρόνια λοιπόν είχα φανταστεί το νησί αυτό ως έναν τόπο ονειρικό, πολύχρωμο και αιθέριο με τη Χώρα της να κρέμεται σαν τσαμπί στο χείλος ενός κατακόρυφου βράχου. Σε λιγότερο από μια ώρα, όλες αυτές οι εικόνες θα παραχωρούσαν τη θέση τους στην πραγματική υπόσταση του τοπίου που σταδιακά θα ξετυλιγόταν μπροστά μου. Στον Καραβοστάση κατεβήκαμε το πολύ είκοσι άτομα. Οι περισσότεροι ήταν κάτοικοι του νησιού καθώς τους έβλεπα να χαιρετιούνται και να συζητούν μεταξύ τους εγκάρδια. Παρατηρώντας τα υπόλοιπα πρόσωπα που αποβιβάστηκαν, συνειδητοποιούσα πως οι λιγοστοί επισκέπτες του νησιού μετριόμασταν στα δάχτυλα του ενός χεριού, μια διαπίστωση που επιβεβαιώθηκε όταν κάναμε τις πρώτες μας βόλτες στο σοκάκια της Χώρας.

Συστημένοι κλείσαμε δωμάτιο σε ένα υπέροχο χώρο αντικριστά της Χώρας όπου μας προσφερόταν μια πανοραμική θέα του οικισμού μαζί με τις στριφογυριστές στροφές που οδηγούσαν στην Παναγίτσα, την μεγαλύτερη εκκλησία του νησιού που βρίσκεται σκαρφαλωμένη κάμποσα μέτρα πάνω από τη Χώρα. Έχοντας αυτό το υπέροχο θεαμα λουσμένο με τα πανέμορφα χρώματα του ουρανού, ανέτρεξα στην ιστορία αυτού του τόπου.

Η Φολέγανδρος δε φημίζεται ιδιαίτερα για την ιστορία της. Η πρώτη αναφορά στο νησί γίνεται μέσα από την ελληνική μυθολογία, όπου μαθαίνουμε πως οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν βοσκοί της Δυτικής Ελλάδας που έψαχναν νέα βοσκοτόπια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το νησί να γεμίσει με άνδρες και γι’αυτό ονομάστηκε Πολύανδρος και με την πάροδο του χρόνου σε Πολύκαντρο. Στη συνέχεια ήρθαν οι Μινωίτες, με οδηγό τους το γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Φολέγανδρο, το όνομα του οποίου πήρε το νησί στους κατοπινούς χρόνους.

Αν θέλουμε όμως να το κοιτάξουμε ιστορικά, θα βρούμε πως υπάρχει μια εκδοχή όπου αναφέρει πως το όνομα του νησιού προέρχεται από τους Φοίνικες, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυροβόλιο και σταθμό στις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο. Οι ξακουστοί αυτοί ναυτικοί είχαν ονομάσει τότε το νησί «phelekgundari» κάτι που σημαίνει στη γλώσσα τους «πετρώδης γη», όρος που αποδίδει επακριβώς την μορφολογία του νησιού. Ίσως από ‘κει να προέρχεται η σημερινή του ονομασία. Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο που έχει η Φολέγανδρος τόσο στα ρωμαϊκά χρόνια όσο και στα γεγονότα του περασμένου αιώνα (δικτατορία Μεταξά, εμφύλιος κ.ο.κ.), είναι πως υπήρξε τόπος εξορίας.

Δύσκολα σήμερα αντιλαμβάνεται κανείς την τότε σκοτεινή χρήση του νησιού. Οι λιγοστοί του κάτοικοι φαίνεται ξεκάθαρα πως έχουν μεγάλη αγάπη για τον τόπο τους. Παρά το γλυκό κέρδος του τουρισμού, έχουν καταφέρει να διατηρήσουν την αυθεντικότητα του νησιού τους, με τον καθένα να ομορφαίνει με καλαίσθητες δημιουργικές πινελιές τον οικισμό και το μικρό κάστρο που κατοικείται μέχρι σήμερα.

Χωρίς επισκέπτες, περιπλανηθήκαμε στα έρημα σοκάκια της Χώρας, ζώντας λίγη από τη χειμερινή μαγεία αυτών των νησιών που με τους λιγοστούς τους κατοίκους πέφτουν σε μια χειμερία νάρκη μαζεύοντας δυνάμεις για την επόμενη καλοκαιρινή σεζόν. Εξαιτίας της πανδημίας είχαν ανοίξει λίγα μαγαζιά. Δεν αισθανόσουν την εισπρακτική εκμετάλλευση άλλων καλοκαιριών κι αφηνόσουν ανεμπόδιστα σε μια απόμακρη κι άγρια γαλήνη που πρόσφεραν τα λευκά σοκάκια. Από το πρώτο βράδυ νιώσαμε μια οικειόυητα με το νησί και τους κατοίκους του. Μεμιάς στο μυαλό μου ήρθαν οι αφηγήσεις των άλλων ταξιδευτών να μπλέξουν με την πραγματικότητα που απλωνόταν μπροστά μου και κάπως έτσι συνειδητοποίησα πως ότι είχαν γράψει ήταν αληθινό.

Λατρέψαμε πολλά στοιχεία αυτού του νησιού. Πρώτα απ’ όλα οι βόλτες μέσα στο κάστρο, το οποίο είναι και το μόνο που κατοικείται συνεχόμενα από τότε που χτίστηκε. Έπειτα η μοναδική θέα από τις στροφές που οδηγούσαν στη Παναγίτσα όπου ανηφορίζαμε κάθε απόγευμα για να θαυμάσουμε το ηλιοβασίλεμα με τον κατακόκκινο ήλιο να κρύβεται πίσω από τα βουνά της Σίφνου παραχωρώντας μας μια μαγευτική παλέτα χρωμάτων μεγάλης διάρκειας που όμοιά της δεν έχω ξαναδεί. Όπως επίσης ήταν πρωτόγνωρο η μετέπειτα περιπλάνησή μας σε έναν τόπο που είχε καλυφθεί με ένα πορφυρό πέπλο. Βυθιστήκαμε στα αναζωογονητικά δροσερά νερά της Αγκάλης και του Αγίου Νικολάου, στις μόνες παραλίες που μπορούσαμε να απολαύσουμε καθώς ο βοριάς είχε κάνει μη προσβάσιμες τις άλλες παραλίες του νησιού που ήθελαν καΐκι. Νερά κρυστάλλινα και πεντακάθαρα και με εντυπωσιακή διαύγεια. Επίσης ήταν απολαυστική η τοπική κουζίνα. Στη Χώρα λατρέψαμε τα πιάτα που μας πρόσφερε το “Σικ” και πήγαμε ως την Άνω Μεριά για να δοκιμάσουμε τη σπιτική ματσάτα στο μαγερειό της Ειρήνης. Τολμήσαμε κι επιστρέψαμε στη Χώρα με τα πόδια τόσο για να χωνέψουμε αλλά και για να απολαύσουμε την ομορφιά του άγριου τοπίου. Τέλος, θα σύστηνα σε όποιον επισκεφθεί το νησί να αναζητήσει έναν πανέμορφο μυστικό κήπο που προσφερει πλούσια πρωινά γεύματα κι αρωματικούς καφέδες σε χειροποίητα κεραμικά. Δε χρειάζεται να το διαφημίσω καθώς είμαι βέβαιος πως θα το βρείτε εύκολα.

Φεύγοντας απο το νησί, είχα την αίσθηση του deja vu. Δε κουβαλούσα την ικανοποίηση της ανακάλυψης αλλά την πεποίθηση πως σ’ αυτόν τον τόπο είχα ξαναβρεθεί στο παρελθόν. Ανεβαίνοντας πια στο πλοίο συνειδητοποίησα πως για χρόνια κουβαλούσα την Φολέγανδρο μέσα μου.