ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Σκοτάδι πέφτει στην Ροτόντα- Ο Άνθιμος ζητά (ξανά) να μπει σταυρός

Και εγένετο σκότος! Ή τουλάχιστον αυτό προσπαθεί ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος με το αίτημα που έστειλε στην υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη για να τοποθετηθεί σταυρός πάνω στην Ροτόντα!

Ό,τι έκαναν οι Τούρκοι στο παγκόσμιο μνημείο της Αγίας Σοφίας που τη μετέτρεψαν σε τζαμί ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων σε όλο τον κόσμο, έρχεται τώρα ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης να το κάνει και να αλλοιώσει το χαρακτήρα ένα άλλου παγκόσμιου μνημείου του καταλόγου της UNESCO, τη Ροτόντα στη Θεσσαλονίκη, ισχυριζόμενος ότι πρέπει να μπει ο σταυρός γιατί αλλιώς μπερδεύονται οι επισκέπτες και οι Χριστιανοί Θεσσαλονικείς, βλέποντας μόνο το μιναρέ θεωρούν ότι πάντα ήταν μουσουλμανικός χώρος λατρείας.

Η Ροτόντα για χρόνια παρέμενε ένα μνημείο υπό αναστήλωση και χρειάστηκε να περάσουν περίπου 40 χρόνια όταν επιτέλους άνοιξε το 2015 και δόθηκε και πάλι στο κοινό.

Η θέληση του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και άλλων χριστιανικών κύκλων για την τοποθέτηση σταυρού στο μνημείο δεν είναι τωρινή. Εκφράστηκε αρκετές φορές και ασκήθηκαν πιέσεις ενώ εξαιτίας αυτών δόθηκε η άδεια όπου δύο φορές τον χρόνο- του Αγίου Γεωργίου και τη Μεγάλη Παρασκευή- να τελείται εντός της Ροτόντα θεία λειτουργία.

Η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης μέσα από τις πιέσεις που άσκησε δεν δίστασε να δηλώσει ψευδώς ότι έχει πάρει έγκριση από το ΚΑΣ να τοποθετηθεί σταυρός.

Μάλιστα η Ιερά Μητρόπολη δεν δίστασε τότε ανερυθρίαστα να ανακοινώσει ότι «άναμένει ἀκόμη τὴν ἐφαρμογὴ τῆς ἀποφάσεως τοῦ Κεντρικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Συμβουλίου γιὰ τὴν τοποθέτηση τοῦ Σταυροῦ στὴν στέγη τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ ἁγίου Γεωργίου – Ῥοτόντα».

Η αλήθεια ήταν ότι τότε το ΚΑΣ είχε δώσει άδεια κατά πλειοψηφία μόνο για 12 λειτουργίες τον χρόνο και 12 κοσμικές εκδηλώσεις που θα εγκρίνονται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης και τον Προϊστάμενο τότε κ. Κανονίδη. Το αίτημα της τοποθέτησης σταυρού είχε εξαιρεθεί και φυσικά αποσύρθηκε. 

Η απόφαση του ΣτΕ 9/20 που εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 2019, είναι ξεκάθαρη και απορρίπτει κάθε σκέψη για τοποθέτηση σταυρού. 

Να σημειώσουμε εδώ ότι το αίτημα είχε γίνει από τον προηγούμενο Προϊστάμενο της Εφορείας, κ. Χονδρογιάννη, ο οποίος είχε έρθει σε συνεννόηση με τον Άνθιμο και αποφάσισε αυτοβούλως να προωθήσει την επιθυμία της Μητρόπολης και ήταν πραγματικά περίεργο πως ένας Αρχαιολόγος τίθεται υπέρ της τοποθέτησης ενός πρόσθετου στοιχείου πάνω σε ένα μνημείο και μάλιστα χωρίς καμιά στατική μελέτη.

Εξάλλου, όπως θύμιζει στην Parallaxi η Κατερίνα Γεωργιάδου η οποία ως νομικός των «Φίλων της Ροτόντας» είχε καταθέσει την προσφυγή για το θέμα του σταυρού στο ΣτΕ, το 2015 ο τότε υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς είχε αποφασίσει ότι για να τοποθετηθεί σταυρός στη Ροτόντα θα πρέπει να υπάρχει καταρχάς σχετική αντικεραυνική μελέτη. 

Την ίδια απόφαση είχε εκδόσει και το ΣτΕ. Έτσι για την όποια τοποθέτηση πρέπει να γίνει μελέτη, να εξετασθεί αυτή από το ΚΑΣ και στη συνέχεια ο αρμόδιος υπουργός Πολιτισμού να αποφασίσει εάν θα τοποθετηθεί ή όχι σταυρός. Είναι απόλυτα ξεκάθαρο λοιπόν, ότι ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης πιέζει ξανά αδιαφορώντας για τους νόμους και τις ενέργειες που προβλέπονται να γίνουν!

Η τωρινή επιστολή του κ. Άνθιμου στην κα Μενδώνη, που αποκαλύπτει σήμερα η parallaxi, στάλθηκε στις 13 Απριλίου με θέμα «Τοποθέτηση του σταυρού στην στέγη του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου- Ροτόντα». Από αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι θεωρεί το μνημείο εκκλησία και άρα ας βάλουμε ένα σταυρό.

Ο κ. Άνθιμος επιμένει μάλιστα σε κάτι που δεν είναι αληθές, αναφέροντας ότι «έγκειται στην εκκρεμότητα της εφαρμογής της ομόφωνου αποφάσεως του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για την τοποθέτηση του σταυρού επί της κορυφής της στέγης του ως είρηται Ιερού Προσκυνηματικού Ναού».

Και συνεχίζει στην επιστολή ότι «οι πολίτες και πιστοί χριστιανοί Θεσσαλονικείς διαπιστώνουν, καθημερινώς, καθώς διέρχονται του ιερού μνημείου την λανθασμένη εξωτερική πληροφόρηση για την ιστορία του. Η ύπαρξη μόνο του μιναρέ, συμβόλου της ισλαμικής θρησκείας δίνει την λανθασμένη εντύπωση ότι το κτίσμα αποτέλεσε ή αποτελεί και τώρα, μόνο μουσουλμανικός θρησκευτικός χώρος λατρείας».

Οι υβριστές και βάνδαλοι…καλοί Χριστιανοί

Ο σκοταδισμός όμως γύρω και πάνω στη Ροτόντα δεν είναι τωρινός. Το ημερολόγιο έγραφε 30 Οκτωβρίου του 1995. Η Ένωση Πολιτών Θεσσαλονίκης είχε προγραμματίσει μια συναυλία αυτοσχεδιαζόμενης τζαζ με έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της στην Ελλάδα, τον Σάκη Παπαδημητρίου. Έξω από τη Ροτόντα αντί του φιλόμουσου κοινού, είχαν συγκεντρωθεί εξαγριωμένοι «πιστοί» που έβριζαν, προπηλάκιζαν.Ένα πλήθος πιστών ορμά χοροπηδούν γύρω από το πιάνο και το κλωτσούν. Το χτυπούν με γροθιές στα πλήκτρα και στις χορδές. Ιερωμένοι και λαϊκοί. Ο ήχος του ακούγεται σαν βογκητό πληγωμένου. Το σπρώχνουν κακήν κακώς προς την έξοδο. «Μίασμα.» «Βέβηλο και σατανικό όργανο.» «Πιάνο μέσα στην εκκλησία, οι αντίχριστοι.». Ένας μοναχός μαχαιρώνει το πιάνο, θυμάται ο Τέλλος Φίλης.

Όταν έδιωχναν εκλεγμένες γυναίκες από το…ιερό

Στις 3 Φεβρουαρίου 2016 η Ελεάνα Ιωαννίδου από τις «Γειτονιές σε Δράση- Οικολογία Αλληλεγγύη Πολιτισμός» έγραφε αναλυτικά στην Parallaxi τα όσα βίωσε η ίδια και άλλα μέλη της, το 2015 προκειμένου να πληροφορηθούν τα στοιχεία της μελέτης για τη Ροτόντα. Τότε εξαιτίας των αρνήσεων και των κλειστών θυρών που βρήκε αναγκάστηκε να απευθυνθεί στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης

«Έχοντας διεκπεραιώσει την πρωτοκόλληση και συνεννοηθεί με την υπάλληλο και την αναπληρώτρια προϊσταμένη για την άμεση χορήγηση των αντιγράφων που διέταξε η εισαγγελέας, επισκεφθήκαμε, όπως κάνουμε συχνά-πυκνά εδώ και χρόνια, το εσωτερικό του μνημείου. Στο θόλο πάνω και πίσω από την Αγία Τράπεζα λαμπύριζε ένα εκπληκτικό ψηφιδωτό, όπου δύο μορφές έχουν γλυτώσει το σβήσιμο του προσώπου που υπέστησαν την Οθωμανική περίοδο οι χριστιανικές αγιογραφίες. Ανεβήκαμε στο ολόισιο, ελάχιστα υπερυψωμένο δάπεδο, περάσαμε από το ανοιχτό εκκλησιαστικό διαχωριστικό (το οποίο, σύμφωνα με την απόφαση του ΄99, δεν θα έπρεπε να είναι εκεί, παρά μόνο κατά τη διάρκεια των 12 θρησκευτικών τελετών το χρόνο) και σταθήκαμε κάτω από το ψηφιδωτό, ψάχνοντας για πινακίδα με πληροφορίες για την προέλευσή του και θαυμάζοντας το βλέμμα του ενός προσώπου που διασώθηκε. Ξαφνικά, από την κεντρική είσοδο εμφανίστηκε ένας κύριος, κατευθύνθηκε προς εμάς και μας φώναξε να βγούμε αμέσως από εκεί, γιατί, λέει, είμαστε γυναίκες και ο χώρος είναι ιερός. Ήταν τέτοιο το σοκ, που δυσκολευτήκαμε να συνειδητοποιήσουμε πως ήταν υπάλληλος του υπουργείου. Αφού συστηθήκαμε, συνέχισε να επιμένει να φύγουμε, παρότι τον ενημερώσαμε πως την προηγούμενη εβδομάδα ήμασταν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο όπου ξεκαθαρίστηκε η μουσειακή και όχι εκκλησιαστική χρήση του μνημείου, παρότι του ζητήσαμε αντίγραφο της εντολής που απαγορεύει την είσοδο στις γυναίκες στο χώρο του “Ιερού” (είναι, λέει, προφορική από τον προϊστάμενο) και παρότι τον ρωτήσαμε γιατί, τότε, επιτρέπεται στη συντηρήτρια να βρίσκεται εκεί. Σ’ αυτή την ερώτηση απάντησε η ίδια η συντηρήτρια που μέχρι εκείνη τη στιγμή συνέχιζε βουβή την εργασία της: “εγώ έχω πάρει ειδική ευλογία, για να βρίσκομαι εδώ!” Μετά από αυτό, αποχωρήσαμε απογοητευμένες, αλλά και από συμπόνοια στον υπάλληλο που κόντευε να πάθει έμφραγμα, βλέποντας κι άλλη μία επισκέπτρια που μόλις είχε μπει στο μνημείο, να εισέρχεται αγέρωχα στην “εκκλησιαστική’ εσοχή του κτιρίου» περιέγραψε η κα Ιωαννίδου.

Η απορία του Χατζηδάκι

Αυτά είναι μόνο δύο χαρακτηριστικά επεισόδια που αποτυπώνουν όμως πλήρως τον σκοταδισμό που κάποιοι επιθυμούν να εδραιώσουν σε μια πόλη που μετρά δεκάδες εκκλησίες ακόμα και πέριξ της Ροτόντας.

Εξάλλου, ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζηδάκις πριν από χρόνια είχε διαπιστώσει την αιτία των πολλών εκκλησιών στη Θεσσαλονίκη.

«Μπαίνοντας στη Θεσσαλονίκη το ’45, αργά το βράδυ της Μ. Πέμπτης είχε τελειώσει η λειτουργία και οι εκκλησίες άδειες, φωτισμένες ηχούσαν πένθιμα. Περπατούσα μόνος και θαμπωμένος – είπα από μέσα μου: “Θεέ μου, πόση αμαρτία πρέπει να περιέχει αυτή η πόλη για να ‘χει τόσες εκκλησίες» είχε αναρωτηθεί.

Η ιστορία της Ροτόντας

Η Ροτόντα κτίστηκε στα χρόνια του καίσαρα Γαλερίου, γύρω στα 306 μ.Χ., ως ναός του Δία ή του Κάβειρου ή κατ΄ άλλους ως Μαυσωλείο του ιδίου. Στον άξονά της κατέληγε πομπική οδός που συνέδεε τη θριαμβική αψίδα του Γαλερίου με το ανακτορικό συγκρότημα νότια της Εγνατίας. Το κτίριο, διαμέτρου 24,50μ καλύπτει ισοδιάστατος θόλος από οπτόπλινθους, που φθάνει σε ύψος τα 29,80μ..

Η μετατροπή του σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους, έγινε στη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων, άγνωστο πότε ακριβώς.

Οι μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις που έγιναν στο μνημείο κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο επιβάρυναν τη στατική του επάρκεια. Οι σεισμοί των αρχών του 7ου αι. κατέστρεψαν την αψίδα του ιερού και το υπερκείμενο τμήμα του θόλου. Η αψίδα, μετά την αποκατάστασή της, ενισχύθηκε εξωτερικά με δύο αντηρίδες και διακοσμήθηκε τον 9ο αι. με την τοιχογραφία της Αναλήψεως. Το 1590/1 μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη.

Οι σεισμοί που έπληξαν την πόλη της Θεσσαλονίκης το 1978, προξένησαν σοβαρές βλάβες στο μνημείο. Οι αναστηλωτικές εργασίες απαίτησαν μεγάλες επεμβάσεις στο κτίριο και τον διάκοσμό του και δεν έχουν ολοκληρωθεί πλήρως.

Τριγύρω από τη Ροτόντα, σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων λειτουργούν 7 τουλάχιστον ιεροί ναοί. Αγ. Σπυρίδωνα, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Παντελεήμονα, Παναγούδας, Σωτήρα, Υπαπαντής, Π. Δεξιάς.